General Electric ile TEI (Tusaş Motor Sanayi) arasında imzalanan anlaşmanın toplam değerinin 500 milyon doları aşması öngörülüyor. Dünyanın önde gelen uçak motoru üreticisi General Electric, F-35 Lighting II ortak taaruz uçağında (Joint Strike Fighter) kullanılacak F136 motor parçalarının üretimi için Eskişehir'de havacılık sektöründe faaliyet gösteren TUSAŞ Motor Sanayi (TEI) ile anlaşma imzaladı. Toplam değerinin 500 milyon doları aşması beklenen proje kapsamında, TEI'ye önümüzdeki aylarda sunulacak yeni imalat sözleşmelerinin birinci ayağını oluşturuyor. Birinci sözleşme kapsamında TEI, F136 programının Sistem Geliştirme ve Demo (SDD) fazı için, 1. kademe alçak basınç türbin diski, kompresör ön şaftı ve çeşitli hareket aktarma elemanları üretecek. Projenin 2008'e kadar sürecek olan SDD programı kapsamında üretilecek ilk 14 motorun değeri 1.2 milyon dolar. Bu sözleşme dahilinde 40.000 lb itki gücündeki askeri savaş uçağı motorlarında kullanılmak üzere karmaşık döner parçalar üretilecek. Toplam değeri 129 milyon dolar olan bu siparişin TEI'ye verilmesi, TEI'nin bundan önce F136 III.Faz test motorları için ön şaft üretimini başarıyla tamamlamış olmasını takip ediyor. Bu sözleşme Türk sanayiinin F136 motorları ve ortak taaruz uçağı (JSF-Joint Strike Fighter) projesine süregelen katkısının en önemli örneklerinden birisi. Bu yılın başında F136 motorlarına ve General Electric'in diğer askeri ve ticari motorlarına yönelik tasarım ve analiz projelerini de kazanan TEI, bundan kısa bir süre önce GE ticari motorları için toplam 700 milyon dolarlık parça üretimi anlaşması imzalamıştı. GE Aviation ve Rolls-Royce' class='textetiket' title='Rolls Royce haberleri'>Rolls Royce ortaklığında sürdürülen GE-Rolls Royce Savaş Uçağı Ekibi (FET ekibi) F136 projesinde Türkiye'nin katkılarının giderek artacağını belirtti. İmza töreninde bir konuşma yapan GE Uluslararası Programlar Başkan Yardımcısı Richard K. Douglas şunları söyledi: "TEI'nin F136 programına sürdürdüğü katkılardan büyük memnuniyet duyuyoruz. TEI'nin havacılık ve uzay sanayi üretimindeki tecrübesi, bu sanayi alanında önde gelen uluslararası firmalardan oluşan ekibimiz için değerli bir katma değer oluşturacaktır." Bu destek ile F-35 Ortak Taarruz Savaş Uçağı için üstün standartlarda bir motor geliştirileceğini belirten Douglas, F136 geliştirme projelerinde JSF (Ortak Taaruz Uçağı) projesinin uluslararası ortakları ile aktif işbirliklerini sürdürmeye kararlı olduklarını söyledi. TEI Yönetim Kurulu Başkanı Aydın Okan da JSF 136 projesi ile GE ve TEI arasında devam eden uzun süreli iş ilişkisinin yeni bir boyuta ulaştığını söyledi. Okan, "TEI projenin SDD fazından itibaren, geliştirilmekte olan motorlar için motor parçaları üretiyordu. Söz konusu bu anlaşmayla TEI önümüzdeki yıllarda daha fazla parça üretmeye başlayacak. F136 motoruna yönelik alçak basınç türbin diski, kompresör ön şaftı, kompleks döner parçalar ve çeşitli hareket aktarma elemanları TEI'nın bu programdaki artan katılımının en iyi örnekleridir. TEI parça imalatından tasarıma kadar tüm faaliyetlerle bu projeyi desteklemeyi sürdürecektir" diye konuştu. F136 PROJESİ VE FET ( F136 SAVAŞ UÇAĞI EKİBİ) FET ekibi, Amerika Cincinnati'den GE Aviation ile İngiltere Bristol ve Amerika Indianapolis merkezli Rolls-Royce firmasından oluşmakta. FET ekibi, Ağustos 2005 tarihinde F-35 Ortak Taarruz Uçağı (JSF) için F136 motorunun geliştirilmesine yönelik olarak 2.4 milyar Amerikan Doları tutarındaki Sistem Geliştirme ve Demo ihalesini kazandı. Projenin sistem geliştirme ve demo fazı Eylül 2013 tarihine kadar devam edecek. F136'nın ilk servise girmesi, 2012'de ilk F136 üretim motorlarının teslimi ile eşzamanlı olacak şekilde planlandı. F136 programında yüzde 60 sorumluluğu bulunan GE Aviation firması ana kompresör, çift yüksek/alçak basınç türbin sistem bileşenleri, kontrolleri ve aksesuarları ile art yakıcı ünitesini geliştirmekte. F136 programında yüzde 40 sorumluluğu bulunan Rolls-Royce firması ise ön fan, yakma ünitesi, 2inci ve 3üncü evre alçak basınç türbinleri ve dişli kutularından sorumlu. Çeşitli ülkeler de motor geliştirme ve bileşen imalatı gibi faaliyetlerle F136 programına katkıda bulunmakta. Günümüz GE-Rolls Royce Savaş Uçağı Ekibinin (FET) teknik alandaki kökleri, GE ve Allison Engine Company firmalarının Amerikan Hükümeti'nin Tümleşik Yüksek Performanslı Türbinli Motor Programı olan IHPET programında birlikte çalışmak üzere ortaklık anlaşması yaptıkları 1994 senesine dayanmakta. O tarihten bu yana F-35 Ortak Taarruz Uçağı'nda kullanılacak F136 motor üretimine yönelik iş ve teknoloji alanlarındaki başarısıyla FET, JSF ekibinin ayrılmaz bir parçası olduğunu giderek daha fazla kanıtlamakta.