Türkiye, düşük borç, ihracat, döviz rezervi ve sağlam piyasalarıyla krize meydan okuyor. ABD, Almanya, İngiltere gibi dev ülkeler dahil birçok ülkenin boyun eğmek zorunda kaldığı küresel krize karşı Türkiye sağlam kaleleriyle direniyor. Dünya ülkeleri kriz için 3.5 trilyon dolarlık paket hazırlamak zorunda kalırken, Türkiye’de tek kuruşluk paket bile gündemde değil. 2001 krizinden sonra alınan önlemler ve izlenen mali politikalar sayesinde ekonomisini dış şoklara karşı güvenli hale getiren Türkiye, kriz ortamında tüm ülkelerin imrendiği bir konuma geldi. Türkiye bu performansıyla aynı zamanda IMF’nin de yüz akı ve diğer ülkelere örnek gösterdiği bir ekonomi haline dönüştü. Başbakan Erdoğan çeşitli iş dünyası kuruluşlarını ‘kriz bezirganlığı’yla suçlarken, sokaktaki halk da Türkiye’nin neden Batılı ülkeler kadar krizden etkilenmediğini merak ediyor. Yanıt 4 önemli nedende gizli. Her şeyden önce Türkiye, 2001 sonrası büyük kararlılıkla uygulanan ekonomi politikaları sayesinde Avrupa’da en iyi borçululuk rasyosuna sahip ülke konumuna geldi. Bugün Avrupa Birliği ülkelerinin ortalama her 100 dolarlık gelirlerine karşı 66 dolar borcu bulunurken, Türkiye’de bu rakam sadece 38 dolar. PETROL DE DESTEK VERİYOR TÜRKİYE’NİN ikinci sağlam kalkanı ise Merkez Bankası’nın rekor düzeydeki döviz rezervleri. 2001 krizinde bir gecede 5 milyar doların çıkmasıyla krize giren Türkiye, 79 milyar dolarlık döviz rezervinde de bugün dünyanın en yüksek rezervli 15 ülkesi arasına girdi. Döviz rezervleri ABD, İsviçre ve İngiltere’den daha yüksek. Ayrıca döviz gelirinde de bir sorunu yok. Geçen yıl ağustos ayından bu yana tüm dünyayı etkisi altına alan kriz ortamında ihracatta rekor üstüne rekor kırılıyor. İlk dokuz aylık ihracat artışı yüzde 32’yi bulurken yıllık ihracat rakamı da 131 milyar doları geçti. Üstelik Avrupa gibi klasik ihracat pazarlarındaki düşüşe karşın bulunan yeni pazarlar ve biriken siparişler ihracatta kısa vadede sorun olmadığını gösteriyor. Diğer yandan turizm ise geçen yılki rekorunu bu yıl bir kez daha yeniliyor. Turist sayısı yılın ilk 8 ayında yüzde 14.5 artarak 18.5 milyonu geçti. Öte yandan yatırımcılar açısından bakıldığında yurtdışı piyasalarda şeffaflığın ve likiditenin kaybolduğu bir ortamda Türkiye piyasaları şeffaflık ve likidite imkanı sunuyor. Ülkeler borsalarını kapatırken, açığa satışı yasaklarken, İMKB’de seans saati uzatıldı. Türkiye’nin yumuşak karnı olarak gösterilen cari açık konusunda da ekonomi yönetiminin eli hayli güçlü. Cari açığın finansmanı konusunda hiçbir sorun görünmezken kriz ortamında Türkiye 15 milyar dolar yabancı sermayeyi çekmeyi başardı. Cari açığı körükleyen petrol ve emtia fiyatlarında ise keskin düşüş yaşandığı da unutulmamalı. Avrupa’nın en borçsuz ülkesi Avrupa’da krize yenik düşen ülkelere karşı yapılan en büyük eleştirilerin başında ‘borçlandılar, yediler, içtiler ve bu hale düştüler’ yönünde. Türkiye ise 2001 krizinden sonra izlediği sıkı mali politikalar sayesinde yıllar itibariyle borçluluk oranını düşürmeyi başardı. Borç stokunun GSYH’ye oranı açısından bakıldığında Türkiye yüzde 38 ile Avrupa’nın en borçsuz ülkesi. AB’nin önde gelen 12 ülkesinde bu oran yüzde 66.6 ile neredeyse Türkiye’nin iki katı. Krizin batırdığı ülke İzlanda’nın 1 dolarlık gelirine karşın 7.32 dolar borcu varken Türkiye’nin 1 dolarlık gelirine karşın sadece 0.38 dolar borcu bulunuyor. Gelirlerinden fazla borçları var Ülke Borç stoku GSYH (%) ABD 72.0 Euro Böl. (12 ülke) 66,6 AB (15 ülke) 60,4 AB (25 ülke) 59,3 AB (27 ülke) 58,7 İtalya 104,0 Yunanistan 94,5 Belçika 84,9 Macaristan 66,0 Almanya 65,0 Fransa 64,2 Portekiz 63,6 Malta 62,6 Avusturya 59,1 Türkiye 38,8 Not: Veriler 2007 itibariyle. Döviz rezervinde İsviçre’yi geçtik Kriz çığırtkanlarının en büyük silahı ‘Sıcak para Türkiye’yi terkediyor’ söylemleri. Merkez Bankası’nın döviz rezervleri ise bu söylemleri boşa çıkarıyor. Ağustos sonu itibariyle en büyük döviz rezervleri ve dövize dayalı varlıkları olan ülkelere bakıldığında Türkiye 79.1 milyar dolarla dev ülkeler ligine giriyor. Döviz rezervi en yüksek ülke 1.8 trilyon dolar ile Çin ve onu 996 milyar dolarla Japonya izliyor. İsviçre ve İngiltere ise döviz rezervi sıralamasında Türkiye’nin gerisinde kalıyor. Öte yandan bayram tatilinden sonra yaşanan sert dalgada bile YTL dolar karşısında değeri en az eriyen paraların başında yer alıyor. Döviz rezervinde devleri geçtik Ülke Döviz rezervleri: (milyar dolar)H ÇinHH 1,808.8 Japonya 996.7 Rusya 582.2 Hindistan 295.3 Güney Kore 243.3 Brezilya 205.1 Singapur 170.1 Hong Kong 158.1 Almanya 153.0 Fransa 144.8 Malezya 130.5 İtalya 104.5 Tayland 101.3 Polonya 81.6 Türkiye 79.1 İsviçre 75.8 ABD 72.5 İngiltere 72.1 Ağustos 2008 itibariyle en büyük döviz rezervleri ve dövize dayalı varlıklar. Çin Merkez Bankası’nın 2008 ikinci çeyrek verileri. 131 milyar doları geçen ihracat döviz pompalıyor İhracata dayalı ekonomik büyümede büyük başarı sağlayan Türkiye, dünyada durgunluk yaşandığı bir dönemde ihracatını artırmayı başardı. Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen, 1 Ocak-9 Ekim tarihleri arasında ihracatın bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 32 artarak 104 milyar dolara ulaştığını belirterek, geriye dönük 12 aylık ihracatın da 131 milyar doları aştığını açıkladı. Türkiye’nin 1947 yılından beri dış ticaret açığı verdiğini belirten Tüzmen, 2000 yılında 51.2 olan ihracatın ithalatı karşılama oranının, 2008 yılının ocak-ağustos döneminde yüzde 63.5’e çıktığını kaydetti. Tüzmen, ‘AB üye 15 ülkenin ihracat içerisindeki payı yüzde 51’den yüzde 41’e geriledi. Aynı dönemde Ortadoğu ülkelerinin ihracat payı ise iki kat artarak yüzde 16 oldu. Komşu-çevre ülkelerin payı ise yüzde 41’i geçti. Çin’e yapılan ihracat ocak-ağustos döneminde yüzde 61artış gösterdi’ dedi. Herkes borsa kapatırken şeffaflık dersi verdi Dünya piyasaları yıkılırken kapanan borsalar yüzünden uluslararası yatırımcıların güven ve likidite sıkışıklığına girdiği bir dönemde Türkiye yine ön plana çıkıyor. Rusya borsasını açıp, kapatırken, İtalya Başbakanı Berlusconi’nin ‘borsaların bir süre askıya alınması düşünülüyor’ açıklamasına rağmen Türkiye’de İMKB bırakın kapatmayı, seans süresini uzatma kararı aldı. Yine ABD’de açığa satışlara yasak gelirken SPK Başkanı Turan Erol Türkiye’de böyle bir önlem almaya gerek olmadığını söyledi. STAR