Kurtuluş Savaşı sonunda İzmir’in işgalden kurtarılmasının ardından 1922’de çıkan Büyük İzmir Yangını’yla ilgili, yabancı belgeler ve tanıkların ifadelerine dayanan İngilizce bir kitap hazırlanıyor. Kitapta yangının Türk askeri üniforması giymiş 22 Ermeni tarafından çıkarıldığı vurgulanıyor. Türk Tarih Kurumu (TTK) Ermeni Araştırmaları Grubu Başkanı Prof. Dr. Kemal Çiçek, hazırladıkları İngilizce kitabın detaylarını aktardı. Çiçek, İzmir’i Türklerin yaktığı yönündeki iddiaların doğru olmadığını bildirdi. Tarihi bir yanılgıyı ortadan kaldıracak kitapta dönemin Askeri Valisi Kazım Paşa’nın yürüttüğü soruşturma sonucunda yangını çıkardıkları gerekçesiyle 22 Ermeni’nin tutuklandığının kaydedildiğini söyleyen Çiçek, bu kişilerin mallarını bırakmamak için yangını çıkardıklarını itiraf ettiklerine ilişkin bilgilerin bulunduğunu ifade etti. İngiltere, Amerika, Fransa ve İtalya’daki arşivlerde bulunan bütün belgeleri topladığını anlatan Çiçek şunları söyledi: “İzmir yangınını kimin çıkarttığına dair kesinleşmiş bir kanaat yok. Yangını Türkler’in, Rumlar’ın ya da Ermeniler’in çıkardığı konusunda iddialar var fakat yangının Ermeniler tarafından başlatıldığı konusunda yabancı kaynaklarda bir fikir birliği söz konusu.” RUMLARLA İŞBİRLİĞİ Çiçek, o dönemde İzmir’deki İngiliz Konsolosu Harry Lamb’in, “Benim kanaatime göre İzmir’i, Rumlar ile birlikte hareket eden Ermeniler yakmıştır” şeklindeki ifadesinin bulunduğunu kaydetti. İzmir Metropoliti Hristomos’un kiliselerde yaptığı konuşmalarda da “İzmir’i yakmanın dini bir borç olduğunu ve servetin Türklere bırakılmaması” yönünde ifadelerinin bulunduğunu belirten Çiçek, ayrıca bu ifadenin Atatürk’ün, Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal Bey’e çektiği 17 Eylül 1922 tarihli bir telgrafta da ifade edildiğini söyledi. Çiçek, “O dönemde İzmir’de bulunan eğitimci Alexander Maclachlan, yangına şahit oldu. ‘Yangını Türk askeri kıyafeti giymiş Ermeniler yaptı’ diyor. ABD’de gösterilen “The Pasific” adlı dizinin bir bölümünde, İzmir’in Yunan işgalinden kurtarılışı ile ilgili bir diyalogda, İzmir’i Türkler’in yaktığı iddia edilmişti.