Masa başı düzenlemelerle maliyeti artan işveren, faturayı işçiye kesti. Maaş artışı bekleyen 5 bin madenci işsiz kaldı, işini kaybetmek istemeyenler ise haklarından feragat ederek ölüm çukuruna girdi.

Soma’da 301 canı kaybeden Türkiye, daha yaralarını sarmadan Ermenek’teki faciayla yüzleşti. 18 işçi, 3 gündür madende sular altında mahsur, aileler perişan. Soma faciasının   üzerinden 6 ay geçmesine rağmen iş güvenliğinde neredeyse hiçbir iyileşme sağlanamadı. Köklü düzenleme beklenirken 146 maddelik torba yasada maden işçileri için 7 maddelik değişikliğe gidildi. Masa başındaki düzenlemelerin faturası yine işçiye çıktı. Maaşların 2 asgari ücret seviyesine yükselmesine rağmen bazı işverenler ocakları kapatınca 5 bin madenci işsiz kaldı. İşini kaybetmek istemeyenler ise haklarından feragat etti. Çalışma süresini 6 saate indiren düzenlemenin yürürlüğü yılbaşına ertelendi. Ancak işveren, 8 saatlik çalışmaya ilaveten işçiyi daha çok çalıştırmak için yemeğini bile yer altında verdi, servisi kaldırdı. Soma’nın ardından kapatılması gereken madenler çalışmaya devam etti, iş kazalarında azalma yaşanmadı. Çoğu madenin iktidara yakın işadamlarına verilmesi sebebiyle de denetimler yüzde 70 oranında azaldı.

Torba yasa ile yapılan masabaşı düzenlemeler, gerekli denetimler yapılmadığı için beklenen sonucu vermedi. Madendeki ücretlerin iki asgari ücret seviyesine çıkmasına karşın, ilk olarak yaklaşık 5 bin madenci işsiz kaldı. Torba yasada çalışma sürelerini 6 saate indiren düzenlemenin yürürlüğü ise yılbaşına ertelendi. Ancak işveren, 8 saatlik çalışmaya ilaveten işçiyi daha çok çalıştırmak için yemeklerini bile yer altına verdi. Karaman Ermenek’teki kazada da yemek saatinde yer üstünde olması gereken madenciler, bu uygulama nedeniyle faciaya yer altında yakalandılar. Pek çok işletme, maliyetlerden kurtulabilmek için servisleri de kaldırdı. Sonuçta sektörün ve istihdam piyasasının verileri dikkate alınmadan masabaşında yapılan düzenlemenin faturası madenciye çıktı.

Büyük tartışmaların ardından Meclis’ten geçerek yasalaşan torba yasa, madencilik sektörüne yönelik de çeşitli düzenlemeler getirdi. Buna göre madencilere ödenecek ücret, asgari ücretin iki katından az olamayacak. Günlük çalışma süreleri yılbaşından geçerli olmak üzere 6 saati geçemeyecek. Yıllık izin süreleri de 4 gün artırıldı. Emeklilik yaşı ise 55’ten 50’ye çekildi. Ancak önemli bir bölümü işverene ek maliyetler getiren düzenleme, beklenenin tam aksi sonuçlar vermeye başladı. Madencinin maaşını artırmaya yönelik madde sebebiyle 5 bin kişi işsiz kaldı. Torba yasanın yürürlüğe girmesinin ardından artan maliyetleri gerekçe gösteren Zonguldak ve Karaman’daki çok sayıda madenci, üretimi durdurdu. Maaşlarının artmasını bekleyen işçiler, bir anda işsiz kaldı. İşlerine devam etmek isteyenler ise haklarından feragat etti. Pek çok işletmede işçiler, yasal zorunluluk sebebiyle hesaplarına yatan iki asgari ücretin bir bölümünü patrona geri veriyor. Kimi işletmeler ise asgari geçim indirimi gibi ücretlerde kesintiye giderek iki asgari ücreti uygulamıyor. İşveren, maliyetlerden kısmak için servisleri de kaldırdı. Bu suistimallerin önüne denetimlerle geçilmesi gerekiyor. Ancak Türkiye’de denetim mekanizması fiilen terk edildiği için işyerleri denetlenmiyor. Hükümet kanun çıkararak sorunu çözdüğünü düşünürken sahada ‘eski tas eski hamam’ düzeni sürüyor.

Türkiye’de yıllar içinde azalması beklenen iş kazası ölümleri artarken denetim ayağı hızla zayıflatıldı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın verilerine göre iş sağlığı ve güvenliği denetimleri son 10 yıllık dönemde yüzde 70 azaldı. 2005’te 27 bin teftiş yapılırken, bu rakam 2009’da 19 bine, 2011’de 15 bine, 2012’de 11 bine, 2013’te 8 bine geriledi. Oysa aynı dönemde işyeri sayısı 850 binden 1 milyon 600 bine çıktı. Çalışan sayısı da ikiye katlanarak 12 milyona dayandı. İşyeri ve çalışan sayısındaki bu artışa rağmen teftişlerin azalması, ölümlü iş kazalarını tetikledi.

İş güvenliği gerekçesiyle işçi tazminatsız işten atılacak

İş kazalarını azaltmak için atılacak yeni adımlarda fatura yine işçiye çıkacak. Bir süre önce Başbakan Ahmet Davutoğlu başkanlığında yapılan iş güvenliği zirvesinin ardından atılacak adımlara ilişkin çeşitli kararlar alındı. Bir paket olarak Meclis’e gelmesi beklenen düzenlemelerde çalışanın aleyhine olacak maddeler yer alıyor. Buna göre işçi, iş güvenliği tedbirlerine uymadığı gerekçesiyle tazminatsız işten atılabilecek. Düzenleme ile İş Kanunu’nun çalışanlara sağladığı iş güvencesi hakkı, dolaylı yollardan delinecek. İş güvenliği tedbirlerine uymayan ve bu konudaki uyarıları dikkate almayan işçinin tazminatsız işten atılması, istismara açık. Kıdem tazminatı ödemek istemeyen işveren, iş güvenliği uyarılarına uymadığını ileri sürerek işçiyi kapının önüne koyabilecek. 6 saatlik mesaiyi AK Parti ertelemiş
Torba yasanın 7. maddesi ile düzenlenen 6 saat uygulamasının AK Parti’nin verdiği önergeyle yürürlük tarihinin 1 Ocak 2015 olarak belirlendiği ortaya çıktı.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, maden kazasının ardından Ermenek’e yaptığı ziyarette, işverenleri suçlarken, Torba yasada, mesai saatini 8 saatten 6 saate indiren düzenlemeyi, işverenlerin hazmedemediğine ilişkin açıklama yaptı. Ancak bu düzenleme ile ilgili önemli bir ayrıntı, gözlerden kaçtı.

Erdoğan’ın işaret ettiği ve 11 Eylül’de Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayımlanarak yürürlüğe giren Torba yasanın, yer altında çalışma saatini 6 saat olarak düzenleyen maddesi, henüz yürürlüğe girmedi.ZAMAN- BUGÜN