Ankara’da örgüt evi. Tarih, 8 Mart 1971. Hazırlıklar son kez gözden geçirildi. Silahlar kontrol edildi. Örgüt üyelerine nasıl hareket edileceği tek tek anlatıldı. Yıllardır hayaliyle yaşadıkları “devrime” saatler kalmıştı. Ertesi sabah ordu içindeki devrimci subayların harekete geçmelerini bekliyorlardı. Görevi veren liderleri “Bizim subay arkadaşlar Emniyet Genel Müdürlüğü’nü ele geçirecek, eğer bir sorun çıkarsa biz de onlara yardımcı olacağız.” talimatını vermişti. Belli bir saate kadar uyanık bekledi Selçuk Polat. Sonra uyudu. Sabah, arkadaşları “bu hengâmede nasıl uyuyabildiğine” şaşırmışlardı. “Bravo sana yoldaş!” diye takıldılar. “Sabah kalktığımda hâlâ haber gelmemişti. Halbuki ben subay elbisesi giyerek Emniyet Sarayı’na nasıl gireceğimizin hayalini kurmuştum.” Polat’ın beklediği haber yerine üç gün sonra ordunun 12 Mart muhtırası haberi gelir. Sadece THKP-C’nin (Türkiye Halk Kurtuluşu Partisi-Cephesi) silahlı üyesi Polat’ın değil bütün devrimci gençlerin kafasına balyoz iner sanki. 1960-1970 dönemine damgasını vuran bir kuşağın da ‘yitik’ olarak adlandırılmasına yol açar bu durum. Oysa yıllarca devrim ideali ile yaşamıştır 68 kuşağı. Neler yapmadılar ki devrim için; boykotlar, işgaller, açlık grevleri, çatışmalar, banka soygunları, baskınlar, mitingler ve son olarak silahlı mücadele. Ama olmadı. Kimisi cezaevine, kimisi idam sehpasına, kimisi de sürgüne gönderildi. 12 Mart ve 12 Eylül darbeleri onlara birçok gerçeği gösterdi. DÜNÜN DEVRİMCİLERİ ŞİMDİ NEREDE? Bugün 70 yaşına merdiven dayadı bu kuşağın temsilcileri. Hepsi çoluk çocuğa karıştı. Zaman zaman bir araya gelerek eski günleri anıyorlar. Peki, bir zamanlar devrim uğruna silahlı mücadele veren bu kuşak için ne değişti? 40 yıl sonra hangi noktadalar? Demokrat, hatta liberal bir çizgiye gelenler hâlâ “68 ruhu” ile hareket edenler arasında nasıl bir ayrışma var? Ulusalcı akımlar, Ergenekon operasyonları onları, fikir dünyalarını nasıl etkiliyor? Dünün devrimci liderleri Deniz Gezmiş (idam edildi), Mahir Çayan (öldürüldü), Hüseyin İnan (idam edildi), İbrahim Kaypakkaya (öldürüldü), Yusuf Küpeli (İsveç’te sürgünde), Gün Zileli (Londra’da sürgünde)… Bugünün ÖDP, SHP, TKP, EMEP çizgisindeki isimleri Murat Karayalçın, Sarp Kuray, Ertuğrul Kürkçü, Oğuzhan Müftüoğlu, Bozkurt Nuhoğlu, Eşber Yağmurdereli, Ragıp Zarakol, Mustafa Yalçıner, Oral Çalışlar, Zihni Çetiner, Münir Aktolga, Aydın Çubukçu, Selçuk Polat… Ve bugünün döneklikle itham edilen liberal demokrat isimleri Cengiz Çandar, Şahin Alpay, Nuri Çolakoğlu, Halil Berktay… 68 kuşağı dendiğinde akla gelebilecek yaşayan ve ölmüş isimlerden bir kısmı bunlar. Bir döneme damgasını vuran 68 kuşağının yaşayan temsilcilerinin önemli bir bölümü bugün farklı bir çizgide bulunuyor. Kendi içinde bir muhasebe yapanlar, 40 yıl önce devrim için silah ve şiddeti savunurken şimdi sosyal demokrat ve liberal bir çizgiye geldi. Avrupa Birliği’ni savunuyor, bir dönem savaştığı Amerika’ya sıcak bakıyor, demokrasiden yana tavır koyuyorlar. Bu yüzden de ‘dönek’ olarak suçlanıyorlar. Yine çeşitli partilerde siyaset yapanların yanı sıra medya sektöründe çalışan ve yayıncılık yapanlar da var. Sermayenin cazibesini keşfederek daha önce emperyalist olarak gördüğü ülkelerle ticaret yapan 68’lileri de göz ardı etmemek gerek. Kuşağın mensupları farklı yerlere savrulsa da örgütlü olarak çeşitli vakıf ve derneklerde mücadelelerini sürdürüyor. Bugün bu kuşağı temsil eden üç ayrı çizgide dernek ve vakıf var. İstanbul’daki 68’liler Birliği Vakfı, Ankara’daki 68’liler Dayanışma Derneği ve Mersin 68’liler Derneği. Kuşak mensuplarının ayrı derneklerin çatısı altında buluşması aslında 68’liler arasındaki ayrışmayı da gösteriyor. Eleştiri oklarına en çok 68’liler Birliği Vakfı hedef oluyor. Birçok isim bu vakfa soğuk bakıyor. Vakıf yönetiminin ulusalcı ve darbe yanlısı isimlerle birlikte hareket ettiği öne sürülüyor. Vakıf Başkanı Sönmez Targan’ın Ergenekon terör örgütü üyesi olmaktan tutuklanan Veli Küçük ile görüştüğü iddia ediliyor. Yine Ergenekon operasyonu kapsamında tutuklu bulunan İşçi Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek ve Kanaltürk’ün sahibi Tuncay Özkan gibi ulusalcı isimlere destek verildiği söyleniyor. Hatta vakfın genel sekreteri Merdan Aslan’ın AK Parti’ye açılan kapatma davası öncesi Yargıtay’daki savcılarla görüştüğü ve bu konuyla ilgili bilgileri Perinçek’e aktardığı gazetelere yansıdı. Gerçekten de AK Parti’nin iktidara gelmesiyle sahneye çıkan ulusalcıların birçok eyleminde vakıf üyeleri de vardı. Atatürkçü Düşünce Derneği ve Bizkaçkişiyiz Platformu’nun düzenlediği bütün miting ve organizasyonlarda vakıf da yer aldı. 68’liler Birliği Vakfı’nın ismi 2003’te Kızılelma Koalisyonu ile gündeme gelmişti. Ülkücüler ve İşçi Partililerin oluşturduğu böyle bir koalisyona destek verdiği için vakıf içinde ciddi bir tartışma yaşandı. O dönemde vakfın Mersin şubesi başkanı olan Gökalp Eren vakfı ve yönetimi “maskeleri inmiş ırkçılar” olarak nitelendirdi. Bu tartışmadan sonra birçok üye vakıftan ayrıldı. İkinci bir tartışma vakıf üyesi Bozkurt Nuhoğlu’nun Alaattin Çakıcı’nın avukatlığını üstlenmesi sırasında yaşandı. Deniz Gezmiş’in en yakın arkadaşlarından olan Nuhoğlu, devrimci harekete ters düşmekle suçlanarak vakıf yönetimine alınmadı. 68’liler Birliği Vakfı, bütün bu nedenlerden dolayı kuşağın diğer mensupları tarafından eleştiriliyor. Onlara göre vakıf, daha önceki hatayı tekrarlıyor: Militarist söylemlerle darbe beklentisi içindeler. Mersin 68’liler Derneği Başkanı Selçuk Polat’ın eleştirileri de bu yönde. Polat’a göre vakfın 68 kuşağı ile hiçbir ilgisi yok. 68 kuşağının çok şeyi kaybettiğini vurguluyor: “Liberal, sosyal demokrat, AB’ci, ulusalcı, Ergenekoncu... Şu anda bir avuç insanız bu işlere inanan ve yürüten.” Vakıftan neden ayrıldığını şöyle açıklıyor: “Bazı arkadaşlarla siyasi ve devrimci yaklaşım açısından aramızda uçurumlar olduğunu gördük. Biz boş bırakınca İP’liler doldurdu orayı.” 1970’li yıllarda ordu içinde oluşturdukları 9 Martçı cuntanın başarısızlığa uğraması, bu kuşağın bazı mensuplarının sevinçlerini kursaklarında bıraktı. Ancak darbe beklentileri günümüze kadar gelmiş. Vakıftan istifa eden THKP-C’nin önemli isimlerinden Mustafa Yalçıner bu gerçeği gözler önüne seriyor. Kanal 7’de katıldığı bir programda vakıf yönetimini darbe çığırtkanlığı yapmakla suçlamıştı Yalçıner. Bugün de aynı vurguyu yapıyor. 68 KUŞAĞI HATALARINI SORGULUYOR 68 kuşağı, pek kamuoyuna yansımasa da yıllardır kendi arasında militarizmi tartışıyor aslında. Birçoğuna göre en büyük hata “Ordu gençlik el ele Millî Cepheye” gibi sloganlarla sosyalizmin militarizmle akraba yapılması. Peki, yitik kuşak bunun sorgulamasını yaptı mı? Kemal Bingöllü, bu sorgulamayı yapanlardan. 68 kuşağının öğrenci liderlerinden biri olan Bingöllü, silahlı mücadeleye başladığı ana kadar Deniz Gezmiş’in yanındaydı. Aynı zamanda Abdullah Öcalan’ın “Kürtlerin savaşını birlikte başlatalım” teklifini reddeden isim. 9 Mart cuntası içinde yer alan devrimcilerin yanlış yaptığını savunuyor: “Bir devrimcinin militarizmle işbirliği yapmasını doğru bulmadım. Zaten o yüzden ayrıldım.” Ona göre aynı hata bugün de tekrarlanıyor. Militarizmle işbirliği yaparak Ergenekon’a sempati ile bakan 68’liler var. Benzer bir hesaplaşmayı yapanlardan biri de Sarp Kuray. 1968 ve 1969 yıllarında Ali Kırca’nın yazdığı subay bildirilerinde imzası olanlardan biri de deniz subayı olan Kuray’dır. 9 Mart cuntasının içinde yer alınca ordudan ihraç edilir. 68 kuşağının geçmişten ders çıkardığını düşünüyor. Kendi adına çıkardığı dersi şöyle açıklıyor: “Ben illegal işin içinde olmam. Kendi gerçekleri ile hesaplaşmamış insanlarla bir ortak nokta aramam. Bu hesaplaşmanın sadece ordu ve devrimci gençlik için değil toplumun bütün kesimleri için olmasını isterim.” DARBECİ GELENEĞİNİ SÜRDÜRENLER VAR ‘Bizim 68’ isimli kitabın yazarı Aydın Çubukçu’ya göre 68 kuşağının en büyük engeli, gençliğin doğrudan doğruya dünyayı tek başına değiştirebileceğine inanmak gibi çocukluk hayaline girmesi. Gençlik kendisine bir güç atfetti. Oysa toplumsal projeler toplumla örtüşebildiği oranda gerçekleşebilir. Çubukçu, kuşağının bugün çok farklı çizgilerde olduğu görüşünde: “Ulusalcılık denilen o belaya saplanmış epey bir 68’li var. Darbecilik geleneğini hâlâ sürdürüyorlar. Temel hatayı göremeyip büyük güç olarak orduyu ya da geleneksel siyasal güçleri İttihat ve Terakki artıklarını kendilerine bir dayanak olarak gören akıllar var. Farklı siyasi akımlara mensup hâle gelmiş olanlar ya da tümüyle o dönemden pişmanlık duyan, sorgulayan, hesaplaşan ve yanlış bulanlar da.” Çubukçu’ya göre bu kuşak görevini 1970’lerin sonunda tamamladı. Dolayısıyla 68’i bir anılar yumağı olarak görenler o dönemin idealleri ve heyecanlarına artık yabancılar. Gazeteci-yazar Oral Çalışlar, bugün 68 kuşağı arasında yaşanan tartışmayı daha net ifadelerle özetliyor. Ona göre solun en büyük hastalığı cuntacılıkla akraba olması. Ona göre, cunta hem 12 Mart hem de 12 Eylül’de solu dövdü, sosyalistleri idam etti. Ama buna rağmen bu ideolojik akrabalık bitmedi. Dolayısıyla esas sorgulanması gereken bu ideolojik ve siyasi akrabalık. YENİDEN SOKAĞA DAVETİN KAYNAĞI KİM? 68 kuşağı her ne kadar 70 yaşlarına gelmiş, saçları ağarmış, çoluk çocuğa karışmışsa da bir bölümü hâlâ eylemci ruhunu kaybetmedi. AK Parti’nin 3 Kasım’da iktidara gelmesi ile başlayan süreçte eski günlerini hatırlayarak sokaklara döküldüler. Cumhuriyet Mitingleri başta olmak üzere ulusalcıların her eylemine koştu bu kuşak. Başörtüsü karşıtı eylemlerde onlar vardı. 40 yıl önce parkalarıyla ve Che Guevara şapkalarıyla aynı mekânlarda farklı mitinglerdeydiler. Değişen tek şey saçlardaki aklar, ellerdeki bastonlar, yüzlerdeki yorgunluk. Aslında eski tüfekleri sokağa döken sebep ne başörtüsü ne de AK Parti. Zira eylemci alışkanlıklarından hiçbir şey kaybetmiş değiller. 68’liler daha çok İP, TKP ve Türk Solu Dergisi sempatizanı. Özellikle Türk Solu Dergisi AK Parti iktidarıyla birlikte bu kuşağı yeniden sokaklara dökmeye çalıştı, çalışıyor. Derginin başyazılarını kaleme alan Gökçe Fırat, bu kuşağı harekete geçirmek için ilginç bir çalışma hazırladı. ‘Artık Susma Yorgun Demokrat’ isimli kitap ve CD çalışmasında Fırat, bu kuşağa nostaljik günleri hatırlatıyor. Kitapta Cumhurbaşkanı Gül ve AK Partililere hakaretler ediliyor: “Bizim 40 yıl önce okula sokmadığımız bu adam bugün ülkenin en tepesine nasıl girdi? Bak burada duralım arkadaş, burada en çok senin ve bizim kuşağın suçu var. Bu meydanı biz boş bıraktık onlar doldurdu. Yeniden yürüyelim yollarda, meydanlarda.” Her ne kadar darbeci geleneğini sürdürenler olsa da bugün 68 kuşağının büyük bölümü yaşadıklarından önemli ölçüde ders çıkarmış. Daha önce devrim ve sosyalizm için silahlı mücadeleyi savunanlar şimdi daha sağduyulu bir noktada bulunuyor. Eski tüfekler, artık siyasi fikirlerinin demokrasi içinde mücadele vererek iktidar olabileceği düşüncesinde. O dönemde Aydınlık grubu içinde yer alan gazeteci-yazar Şahin Alpay bu gerçeği, “kuşak mensuplarının önemli tecrübelerden geçmesine” bağlıyor. 12 Mart ve 12 Eylül askeri darbeleri ve bunların sonuçlarını yaşadı bu kuşak. Dünyada yaşananlara göz ve kulaklarını açtılar. Bunlar arasında kafalarını kullanmayı, tecrübelerden ders çıkarmayı başaranlar, 1980 öncesinde bağlandıkları otoriter ve totaliter ideolojilerin, amaçladıklarının tam tersi sonuçlar doğurduğunu gördüler; her şeyden önce siyasi özgürlüğün, eleştirme ve muhalefet edebilme özgürlüğünün kıymetini ve demokrasi olmadan, iktidarları barışçı yoldan, seçim yoluyla değiştirme imkânı olmadan hiçbir sorunun halledilemeyeceğini kavradılar. Otoriter ve totaliter ideolojilerin telkin ettiği mutlak gerçeklerin geçerli olmadığını, bütün teorilerin aksi gösterilene kadar geçerli olduğunu, bilimin ancak teorileri eleştirme özgürlüğünün bulunduğu yerlerde ilerlediğini gördüler. Alpay’a göre otoriter ve totaliter ideolojileri eleştiren bu söylem Türkiye’nin özellikle 1990’lardan itibaren girdiği büyük dönüşüm sürecinde çok önemli rol oynayan etkenlerden biri. Bugün Türkiye’de özgürlükten, AB standartlarında bir demokrasiden yana hayli güçlü bir eğilim varsa, bunda 68 kuşağının payı azımsanamaz. “KİMLİK DEĞİŞTİREN 68’LİLER DÖNEK” 68 kuşağının yaşayan temsilcilerini bugün binlerle ifade etmek mümkün. Ancak o dönemin devrimci liderleri parmakla sayılacak kadar az. Onlardan biri Bozkurt Nuhoğlu. Deniz Gezmiş’in en yakınında bulunan isimlerden olan Nuhoğlu, sonradan Alaattin Çakıcı’nın avukatı olacak kadar farklı bir çizgiye savrulmuş biri. İstanbul Üniversitesi’nin işgal edilmesinde ön saflarda yer alanlardan biri olan Nuhoğlu’na göre 68 kuşağı ile silahlı eylemleri birbirinden ayırmak gerek: “68 hareketi antiemperyalist bir mücadeleydi. Tam bağımsızlık istiyorduk. Güzel bir dünya kurmak için. Silahlı eylemler 1971’den sonra geldi.” Gezmiş, silahlı mücadeleye başlayınca yolları ayrıldı. Nuhoğlu, bugün yeni bir 68 kuşağına ihtiyaç olduğunu savunuyor. Ancak 68 ruhunun emperyalistlerce çalındığını düşünüyor. Bu yüzden liberal ve sosyal demokrat bir çizgiye gelen eski arkadaşlarını ‘dönek’ olmakla suçluyor: “Kimlik değiştiren 68’liler de emperyalist projenin bir parçası. Ama her devirde dönekler olur. Herkesin yüreği dayanmaz bu kavgaya.” Nuhoğlu, Çakıcı’nın avukatlığını üstlenince 68 kuşağı tarafından eleştirilmiş, vakıf yönetimine alınmamıştı. Çakıcı’nın avukatlığını yaptığı için pişman. Sağcı bir militan olarak ifade ettiği Çakıcı’nın ideolojisini savunmadığını ifade ediyor. Nuhoğlu’nun yaşadıklarına bakıp; bugün geldiği noktayı sosyal bilimcilerin ve siyasilerin çok yakından irdelemesi gerekiyor. HÂLÂ DARBE ÇIĞIRTKANLIĞI YAPAN 68’LİLER VAR 68 kuşağı denince akla ilk gelen sözcük, hep ‘darbe’ oldu belki de. Bu tartışmalar ise hâlâ bitmedi. 68 kuşağının politize olmuş isimlerinden biri Mustafa Yalçıner, bugün ulusalcı eylemlerin ardında duran kuşak temsilcilerini ‘darbeci geleneğin’ devamı olarak değerlendiriyor. Gençliğinde Türkiye Halk Kurtuluşu Ordusu (THKO) içinde yer alan Yalçıner, 1969’da Filistin’e giderek ‘gerilla eğitimi’ gördü. Türkiye’ye döndüğünde devrimci gençler çoktan silahlanmıştı. Bu çerçevede kurulan THKO’ya hiç tereddüt etmeden katıldı. 1971’de jandarma ile girdiği çatışmada yaralı olarak ele geçirilerek tutuklandı. Bugün EMEP’te siyaset yaparak mücadelesini sürdürüyor. Bir dönem 68’liler Birliği Vakfı’nda yer aldı. Vakıf üyelerini darbe çığırtkanlığı yapmakla suçlayarak istifa etti. Yalçıner’e göre 68 kuşağının bir bölümü, eskiden oldukları gibi, demokrat pozisyonda. Ama eski iddialarını yitirdiler. Önemli bir bölümü liberalleşti. Hatta içlerinden karşı devrimin sözcülüğüne soyunanlar bile çıktı. Bugün demokrat bir çizgide bulunan Yalçıner, her alanda özgürlük ve eşitlikten yana: “Örneğin işçilere, Kürtlere, Alevilere ya da başını örtmek isteyenlere dayatmalardan yana olmak; sendikasızlaştırma, hak eşitsizliği, 301, zorunlu din dersi ve türban yasağından birinden birini savunmak, savunanı demokrasi karşıtı yapar.” Aslında yitik kuşağın bugün geldiği nokta hâlâ demokrasi dışı yöntemlerle hareket edenlere en iyi örnek. Geçmişten önemli ölçüde ders çıkaran kuşağın temsilcileri gerilim ve şiddetle hiçbir düşüncenin kabul görmeyeceği mesajını veriyor. Kendi içinde herkesin bir hesaplaşma yapmasını istiyor. Bu sorgulama sadece bu yitik kuşak için değil her kesim için geçerli galiba. Demokrasi ve özgürlükler açısından zor virajları dönen Türkiye’de 68 kuşağına bakıp söylenecek çok söz var. En makulü belki de bundan sonra yitik kuşaklar oluşmaması için dünkü hatalara düşmemek. Çünkü dünün ‘tek yol devrim’ diyen, eli silah sopa tutan isimleri bugün 40 yıl sonra acı bir muhasebe yapıyor: Tek yol demokrasi. 68 kuşağının devrimci subayı Sarp Kuray: KENDİME ÇIKARDIĞIM DERS: İLLEGAL HİÇBİR İŞİN İÇİNDE OLMAM Sarp Kuray, 9 Mart cuntasında yer alan devrimci subaylardan. Ali Kırca’nın kaleme aldığı subay bildirilerinde onun da imzası var. Muhtıradan sonra donanmadan ihraç edilen Kuray, Dev-Genç içinde de bulundu. Hem ordudaki hem de üniversitedeki devrimci gençlere çok yakın oldu. Kuray kendi adına 68’in hesabını yapmış bir isim. Ona göre egemenlerin hayata geçirdiği plan dâhilinde gençler çatışmanın içine çekildi, silahlı mücadeleye zorlandı. Ama devrimci gençlerin gerekli dersi çıkarmadığını düşünüyor. Böyle olduğu için 78 kuşağına karşı suçlu hissediyor kendisini. Kuray, bugün içi boş bir ulusalcılığın Türkiye’ye dayatıldığı tezini savunuyor. Bunun yanlış olduğunu vurgulayarak şöyle diyor: “Biz ciddi bir şekilde ordu ittifakının içinden geliyoruz. Bu ittifakta yapılmış yanlışlıklar olmak üzere 12 Mart ve 12 Eylül’ün hesabının verilmesi gerektiği fikrindeyim.” Kuray, birçok arkadaşının geçmişteki hatalardan ders çıkardığını söylüyor. Kendi adına şu dersi çıkardığını sözlerine ekliyor: “Ben illegal hiçbir işin içinde olmam. Kendi gerçekleri ile hesaplamamış insanlarla bir ortak nokta aramam. Sadece devrimci gençlik değil MHP de siyasal İslamcılar da kendisiyle hesaplaşmalı. Biz kendi içimizde hesaplaşıyoruz. Hesaplaşmayanlar var. Onlarla da işimiz olmaz.” 68 KUŞAĞI NEDİR? 1960-1970 yılları arasında yaşayan, daha çok üniversitelerde örgütlenen; içinden TİP, TKP, THKO, THKP-C, Dev-Genç gibi illegal birçok örgüt çıkaran, “devrim için silahlı mücadeleyi” savunan, Soğuk Savaş döneminin yitik kuşağı. YİTİK KUŞAĞIN ARDINDA KALANLAR 27 Mayıs darbesi bir tarafta yeni yeşermeye başlayan demokrasiye bir balyoz vururken diğer taraftan bir kesime de yeni bir özgürlük alanı oluşturdu. Yeni anayasanın getirdiği ortamda özellikle sosyalist hareket kısa bir sürede örgütlenme imkânı buldu. İllegal örgütler üniversite gençleri için cazibeli bir merkeze dönüştü. O dönemde Amerika’nın Vietnam işgali hem Batı’da hem Türkiye’de tepkiyle karşılanıyordu. Bir taraftan da öğrencilerin üniversitelerdeki talepleri tartışılıyordu. Aslında bu talepler önce çok masumdu. Gençler, üniversitelerde özgür bir eğitim istiyor, bu kurumların özelleştirilmesine ve paralı eğitime karşı çıkıyordu. Anadolu’nun bağrından kopup gelen genç dimağlar kent hayatına adapte olmaya çalışırken aslında içten içe bir muhasebe yapıyorlardı. Köy ve kent hayatları arasındaki refah düzeyi onları tek başına bu eylemlere yöneltmeye yetti aslında. Ancak birilerinin de araya girmesi ile üniversite ile ilgili talepleri kısa bir süre sonra işçi ve köylü hareketlerine dönüştü. Devrimci gençler, fındık ve tütün mitinglerindeydi artık. 1968’de İstanbul Üniversitesi’nde başlayan boykot ve işgal kısa sürede diğer üniversitelere de sıçradı. Devrimci gençlik her geçen gün anarşi ortamına sürüklenirken Meclis’te bulunan TİP, gençlerin bu taleplerini karşılamadığı ve bekleneni veremediği için eleştiriliyordu. Bu dönemde özellikle göze çarpan olaylar ‘Kanlı Pazar’ ve 6. Filo’ya karşı yapılan eylemler. Aslında 1920’lerden gelen bir mantalitenin sorgulaması yapılıyor, yeni bir genç tipi ortaya çıkıyordu. Artık Marksist, Maocu gençler de vardı bu ülkede. Devrim hayali ile yaşayan gençliğin ilk ayrışması TİP içinde yaşandı. Eski tüfek TKP’liler tasfiye edildi. Mihri Belli’nin başını çektiği Millî Demokratik Devrim (MDD) ile Sosyalist Devrim stratejisini savunanlar ayrıştı. Daha sonra MDD de kendi içinde bölündü. Gerek Dev-Genç, gerekse Doğan Avcıoğlu’nun yönettiği Devrim Dergisi, gençleri devrime inandırmıştı. En küçük bahane eylem, boykot ve işgal için yeterliydi. Sol içinde ayrışmalar yaşanırken Fransa’daki öğrenci hareketleri bütün dünyaya sıçradı. En kanlı yansıması ise Türkiye’de oldu. Bu havadan etkilenen devrimci gençler artık yol ayrımındaydı. 1970’lerden sonra artık gençler devrim hayallerini gerçekleştirmek için silaha sarıldı. Deniz Gezmiş, Mahir Çayan ve Hüseyin İnan’ın önderliğinde farklı fraksiyonda silahlı mücadeleye giren THKO, THKP-C, TKP-ML gibi illegal örgütler çıktı. Filistin’de ‘gerilla eğitimi’ alarak dağa çıkan devrimci gençler birçok kanlı baskınların içinde yer aldı. Olayların alevlendiği bir sırada herkes ordudan müjdeli bir haber bekliyordu. Ancak beklenen haber gençlerin devrim hayalini altüst etmedi sadece. Kimisi için cezaevi kapısı kimisi için sürgün hayatı başladı. Kuşağın önderleri sayılan isimler ise idam edildi. O dönemden geriye ise iki sözcük kaldı: Yitik kuşak. Veli Küçük ile görüştüğü iddia edilen 68’liler Birliği Vakfı Başkanı Sönmez Targan: DERDİMİZ ELMA ARMUT DEĞİL, SOSYALİST MÜCADELE 68 kuşağının önemli bir kısmı 68’liler Birliği Vakfı’nı eleştiriyor. Onlara göre vakıf yönetimi ulusalcı ve militarist bir çizgide. Bu yüzden vakfın 68 ruhu ile hiçbir ilgisi yok. Bu eleştirilere cevap veren vakıf başkanı Sönmez Targan, şoven milliyetçiliğe karşı olduklarını söylüyor. Kızılelma koalisyonuna destek vermediklerini ileri sürüyor: “Elma armut ile uğraşmıyoruz. 68’liler sosyalist eksende mücadele verdi. Bizim vakfımız da aynı eksende yürüyor.” İddia edildiğinin aksine vakıf yönetiminde sadece İP’lilerin bulunmadığını, ÖDP ve TKP gibi partilerden de isimlerin olduğunu ifade ediyor. Veli Küçük ile görüşmediğini savunan Targan, kendilerine haksızlık yapıldığını öne sürüyor: “Veli Küçük’ü gazetelerin dışında hayatımda görmedim. Arkadaşlar siyasi muhalefet yapacaklarsa adam gibi yapsınlar. Bunların hepsi bugünkü sıcak mücadelede görevden kaçan insanlardır. Meyhanelerde iki tek atıp da dedikodu yaparak değil, yürekleri yetiyorsa hodri meydan diyorum. Hangi söğüt gölgesinde yatıyorlarsa önce onun hesabını versinler.” Targan, vakfın nostaljik bir vakıf olmadığını, emperyalizmle en çok mücadele edenlerin kendileri olduğunu iddia ediyor. 68 kuşağının önemli isimlerinden Şahin Alpay: GLOBALLEŞME İLK 68 KUŞAĞINI ÇARPTI 1968 kuşağı bana göre, 1960’ların sonlarında üniversitelerde okuyan ve çeşitli renklerdeki siyasi akımlar içinde yer alan bir kuşaktı. Bu kuşağın Türkiye’nin bugüne değin en yüksek düzeyde politize olmuş (siyasallaşmış) kuşağı olduğu söylenebilir. Denebilir ki bu kuşak aynı zamanda globalleşmenin etkilerini ilk yaşayan kuşaktır. 1960’lar ve 1970’lerde gençlik arasında özgürlükçü ve çoğulcu demokrasiye inanç zayıftı. Büyük bir idealizmi paylaşmalarına rağmen gençler Türkiye’nin sorunlarının çözülmesi için otoriter ve totaliter ideolojilere umut bağlamıştı. Sol kesimde en büyük hedefler olarak Batı’dan bağımsızlık, kapitalizmin yerine sosyalizmin geçirilmesi, ekonomik kalkınmanın ve sosyo-ekonomik eşitliğin sağlanması görülüyordu. Belki Türkiye İşçi Partisi’ne mensup olanlar hariç, bu hedeflere demokrasi içinde ulaşılamayacağı fikri hâkimdi. Denebilir ki, “cici demokrasi” ile de sloganlaştığı gibi, demokrasi, emperyalistler ve komprador / yerli işbirlikçilerinden “gericilerin” iktidarı elde tutmalarını sağlayan bir rejim olarak anlaşılıyordu. Bunda hedeflere ulaşmak için bu rejimin, sol’un farklı kesimlerinde farklı şekillerde tanımlanan “devrimci bir demokrasi” ile değiştirilmesi isteniyordu. Gençliğin sağ kesimi ise, denebilir ki, en büyük sorun olarak komünizm tehlikesini görüyor ve komünist tehdidin bertaraf edilmesi için otoriter milliyetçi bir rejimin kurulmasını hedef alıyordu. Her iki tarafta da amaçlarına ulaşmak için silahlı mücadeleyi, şiddeti savunanlar yaygındı. Bugün Türkiye’de özgürlükten, AB standartlarında bir demokrasiden yana güçlü bir eğilim varsa, bunda 68 kuşağının payı var. Liberal söylemdeki 68 kuşağı, Türkiye’ye özgü değil, bütün dünyada büyüyen ortak bir özellik artık. BATI’NIN 68’İ İLE TÜRKİYE’NİN 68’İ ARASINDAKİ FARK 68 başkaldırısının ilkin neye ve kime karşı olduğu anlaşılamadı aslında. Fransa’ya sıçrayıp oradan bütün dünyaya yayılan 68 hareketinin kaynağının ABD olduğu geç anlaşılacaktı. Avrupa’nın 68 hareketi daha çok özgürlükçü ve anti-otoriter bir felsefeye sahipti. Bu yüzden o hareketin içinde yer alanlar daha sonra Batı’daki yeşilci, çevreci ve sivil toplumun çekirdeğini oluşturdu. Bizdeki 68 kuşağı ise devrim için silahlı mücadeleye girdi. Darbe çığırtkanlığı yaptı. Batı’da aynı kuşak 1968’de Marksizm’i ve Marksist uygulamaları eleştirme aşamasına gelmişti. Türkiye’deki devrimci gençler ise Marksizm ile yeni yeni tanışıyordu. Batı’daki gençlik hareketlerinin çoğu, gelişmiş kapitalizm içinde, bireysel tercihlere daha çok saygı gösterilmesini talep eden, bireyci ve liberal bir başkaldırıyı temsil ediyorlardı. AKSİYON