Yeni MİT Yasası’nda ülke çapındaki dinlemeler için bir hakimin izni yeterli olacak. Ancak İngiltere, Kanada ve Hollanda’da dinleme için yürütme ve yargının izni şart. Bağımsız birimlerin denetlediği faaliyetler rapor halinde kamu erişimine de açık.

Bugün gazetesinin haberine göre, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, Salı günü Meclis Genel Kurulu'na gelmesi beklenen MİT Yasası'nda büyük tartışmaya neden olan istihbari dinleme konusunu masaya yatırdı. Dünyadaki 'izin ve denetim' örneklerini raporlaştırdı. Ya­sa se­çim ön­ce­si İçiş­le­ri Ko­mis­yo­nu­’n­dan geç­miş an­cak ge­len tep­ki­ler üze­ri­ne ge­nel ku­rul gün­de­mi­ne ge­ti­ril­me­miş­ti. Ya­sa­ya gö­re Mİ­T’­in tüm ül­ke ça­pın­da ya­pa­ca­ğı te­le­fon din­le­me­le­rin­de ka­ra­rı­nı An­ka­ra­’da HSYK ta­ra­fın­dan be­lir­le­nen bir Ağır Ce­za Mah­ke­me­si ve­re­cek. Üs­te­lik tek bir ha­ki­min ka­ra­rı ye­ter­li ola­cak. Oy­sa hü­kü­met ÖY­M’­le­ri kal­dı­ran dü­zen­le­mey­le din­le­me ka­rar­la­rı­nı zor­laş­tır­mış­tı.

TBMM Araş­tır­ma Hiz­met­le­ri Baş­kan­lı­ğı Ka­mu Yö­ne­ti­mi ve Si­ya­set Bi­li­mi Bö­lü­mü­’n­den Ka­sım Er­de­m’­in araş­tır­ma­sında İn­gil­te­re, Hol­lan­da ve Ka­na­da is­tih­ba­rat ser­vis­le­ri­nin din­le­me ko­nu­sun­da­ki uy­gu­la­ma­la­rın­da ‘i­zin ve de­ne­ti­m’ me­ka­niz­ma­sı dik­kat çek­ti.  Araş­tır­ma İn­gil­te­re, Ka­na­da ve Hol­lan­da­’da ile­ti­şi­min din­len­me­si­nin yü­rüt­me ve yar­gı­nın iz­ni­ne bağ­lı ol­du­ğu ve de­net­len­di­ği­ni göz­ler önü­ne ser­di.  

Araştırmaya göre; Kanada’da iletişimin dinlenmesi için ilgili bakanın onayı ve hakim kararı gerekiyor. Bakanın onayı alındıktan sonra hakime başvurup izin almak zorunlu. Başvuruda talebin gerekçesi, başvurulan ve sonuç alınamayan diğer yöntemler ve iznin gerekliliği, dinlenecek iletişimin ve edinilecek bilginin türü, hedefteki kişi veya kişilerin kimliği, dinleme yapılacak yerin genel tarifi, dinlemenin süresi ve geçmiş izin talepleri hakkında detaylı bilgiler bulunması gerekiyor. Dinleme süresi de 2 ay ile 1 yıl arasında sınırlandırılıyor.

Kanada İstihbarat Servisi’nin denetimi görevi, Genel Vali tarafından atanan ve Danışma Kurulu üyelerinden oluşan Güvenlik İstihbaratı İnceleme Komitesi tarafından yürütülüyor. Atamalarda başbakan ile Avam Kamarası’ndaki muhalefet partisi lideri ve parlamentoda en az 12 üyesi olan parti liderlerinin görüşü alınıyor. Komite, servisin görev ve yetkilerine ilişkin şikayetleri inceleyerek bu tespitlerini raporlaştırıyor.

İngiltere’de de dinleme için bakan izni gerekiyor. Dinleme taleplerinde operasyon, kişi ve mekanlar hakkında bilgi, dinlenecek iletişimin türü, servis sağlayıcısı ile ilgili detayların yer alması şartı var. Dinleme izinleri 3 ayla sınırlı. Başbakan tarafından 3 yıllığına atanan komiser, kanun hükümlerinin uygulanmasını denetliyor.

Komiser, her türlü bilgi ve belgeye erişebilme yetkisiyle başbakana her yıl rapor sunuyor. Bu rapor daha sonra parlamentoya gelerek yayınlanıyor. Dinlenmeye ilişkin şikayetleri de hakim ve hukukçulardan oluşan bağımsız bir mahkeme ele alıyor.

Hollanda’da da dinleme faaliyeti için bakan izni gerekiyor. Kimin ve ne için dinlendiğinin belli olması da şart. İstihbarat birimlerinin faaliyetleri 3 üyeden oluşan İstihbarat ve Güvenlik Servisi İnceleme Komitesi tarafından denetleniyor.

Üyeler, ilgili bakanın önerisiyle Kraliyet Kararnamesi ile atanıyor. Komite, dinlemelerin hukuka uygunluğunu denetliyor. Komisyon, servis çalışanlarını dinleme, gerekli bilgi ve belgelere erişme yetkilerine de sahip. Komisyonun denetim raporları da kamunun erişimine açık.