RANT SEBEBİYLE DÖNÜŞÜME ÖNCELİK VERİLDİ
Resmî raporlara göre depremde 133 bin bina çöktü, 285 bin konut ve 40 binden fazla iş yeri hasara uğradı, on binlerce aile evsiz kaldı. Depremin ardından gündeme gelen düzenlemeler ise 2012 yılında çıkarılan ve ‘Kentsel Dönüşüm Yasası’ olarak bilinen kanunla somut hale getirildi. Yasa, afet riski altındaki alanlar ile bunun dışındaki riskli yapıların bulunduğu yerlerde, sağlıklı ve güvenli yaşama çevreleri oluşturacak esasları düzenliyor. Ancak uzmanlar, Marmara’nın ardından gelen Düzce ve Van depremlerine rağmen bu yasanın afet öncelikli alanların dönüşümüne hizmet etmediğini belirtiyor. İstanbul’daki birçok dönüşüm projesini örnek gösteren uzmanlara göre, Marmara depreminde hasar gören ve 1. derecede deprem kuşağında bulunan Avcılar, Zeytinburnu, Bakırköy, Maltepe gibi ilçelerin yanında bina kalitesi çok düşük olan Bağcılar, Bayrampaşa gibi yerlerde kentsel dönüşümde yol alınamadı. Kadıköy, Beyoğu, 3. Havalimanı’na yakın Gaziosmanpaşa, Küçükçekmece, Sarıyer, Armutlu ve Derbent mahalleleri, Sultangazi’nin TEM Otoyolu kenarında yer alan bölgeleri ve en son Boğaz’a nazır Üsküdar yerlerde ise deprem riskinden ziyade rant sebebiyle dönüşümde öncelik verildi. Konunun uzmanları ayrıca yeni yapılacak konut projelerinde kat sayısını artırarak riskli alanları boşaltmayı öngören kentsel dönüşümden ziyade AVM’lerin ve lüks rezidansların kat sayılarının artırıldığına dikkat çekiyorlar.
Deprem risk alanlarıyla alakalı İstanbul’daki bu fotoğraf Türkiye genelinde de benzer ihmalleri gündeme getiriyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın verilerine göre Aralık 2013 itibarı ile Bakanlar Kurulu kararı sonucu ilan edilen riskli alan sayısı 121’e ulaştı. 19 ilde 46 farklı alanda 97 bin 300 adet yapıyı içeren alan kentsel dönüşüm alanı olarak ilan edildi. Yaklaşık 610 bin kişinin yaşadığı bu alan 3 bin 876 hektar büyüklüğe sahip. Ancak kentsel dönüşümdeki güvensizlik ve rant merkezli hareket edilmesi sebebiyle Türkiye genelindeki 121 riskli alanda kentsel dönüşüm adına neredeyse hiçbir ilerleme sağlanamıyor. Özellikle vatandaşların konu hakkında bilgilendirilmemesi, bakanlığın yönetmeliğine uyulmadan yapılan uygulamalar kentsel dönüşüme güvensizliğe sebep oluyor.
‘PROJELER DEPREM DÖNÜŞÜMÜ SAĞLAMIYOR, YENİ AFETLERİ GETİRİYOR’
17 Ağustos depreminin merkez üssü Gölcük’ten 110 km uzak olmasına karşın İstanbul’un önemli ölçüde etkilendiğini söyleyen İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Cemal Gökçe, “İstanbul’da 3 binden fazla yapı ağır hasar gördüğü gibi 50`ye yakın yapı yerle bir oldu. Toplam 30 bin yapı küçük, orta ve büyük ölçekte hasar aldı.” dedi. İstanbul’da yedi ve üzeri büyüklükte bir deprem yaşanması ihtimalinin yüksek olduğunun altını çizen Gökçe, kentin bütününün tehdit altında olduğunu söyledi. Deprem için tedbir almanın yolunun bütüncül bir kentsel dönüşüm anlayışına bağlı olduğunun altını çizen Gökçe, birbirinden bağımsız parçalı çözümlerle bu işin başarılamayacağına dikkat çekti. Kentsel dönüşüm adı altında değeri artan bölgelerde yapılmak istenen projeleri de eleştirerek şöyle konuştu: “İstanbul’u yönetenler, bir taraftan kentin depreme hazırlandığını söylüyorlar, diğer yandan çılgın projelerle yeni afetlere maruz kaldığını görmezlikten geliyorlar. Ayrıca İstanbul’da belli bir kesime aktarılan arazi rantlarının ortaya çıkardığı 150-200 milyar liralık alt yapı sorunlarının bedelini de İstanbul halkına yüklüyorlar. Açıkçası İstanbul bugün 1999 yılından daha iyi bir durumda değil.”
SADECE 3 BİNİ YIKILDI
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, üzerinden 15 yıl geçen Marmara Depremi’nin ardından afetin yaşandığı bölge olan İstanbul, Yalova, Kocaeli, Sakarya ve Düzce’de yapılan dönüşüm seferberliği ile ilgili çalışmalar hakkında bilgi verdi. Deprem sonrasında 75 bin ağır hasarlı binanın bulunduğu bölgede bugüne kadar 155 bin konutun riskli olup olmadığını araştırdıklarını ve 22 bin 817 yapının riskli yapı olduğunu tespit ettiklerini belirten bakanlık, “Bu yapılarda 93 bin 389 konut, 13 bin 290 işyeri olmak üzere toplam 106 bin 697 bağımsız birim bulunuyor. Söz konusu riskli yapılardan 3 bin 335 adedi dönüşüm kapsamında yıkıldı. Yıkım işlemi gerçekleştirilen yapılarda 33 bin 177 bağımsız birim bulunuyor.” verilerini paylaştı.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ‘17 Ağustos Depreminin Yaşandığı Bölgede Kentsel Dönüşüm’ çalışmaları ile ilgili yazılı bir açıklama yaptı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 17 Ağustos depreminden sonra bölgede 22 bin 817 yapının riskli olduğunu tespit ettiği belirtilen açıklamada, riskli yapılardan 3 bin 335 adedinin dönüşüm kapsamında yıkıldığı kaydedildi. Riskli alanlardaki plan, proje ve yıkım işlerine toplam 672 milyon 485 bin 506 TL finansman desteği sağlandığı ifade edilen açıklamada, bölgeye toplam 41 bin 403 konut yapıldığı vurgulandı. İstanbul, Yalova, Kocaeli, Sakarya ve Düzce illerinde 6306 sayılı kanun uyarınca yapılan diğer uygulamalara ilişkin 4 milyon 308 bin 247 TL finansal destek sağlandığı anlatılan açıklamada şu ifadeler yer aldı: “Bölgeye toplam 41 bin 403 konut yapıldı. Kalıcı konutların yanında ayrıca 11 bin 521’i hibe olmak üzere toplam 43 bin 454 de prefabrik konut yapıldı.”
Cihan/ Zaman
