ABD'de 1915 olaylarına ilişkin yürüttükleri lobicilikle dünya gündemini işgal etme çabasında bulunan Ermenilerin, Türkler aleyhindeki faaliyetlerine yine ABD'de başladıkları ortaya çıktı. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü'nce yayınlanan Osmanlı belgeleri, ABD'de kurulan çok sayıda Ermeni örgütünün Osmanlı aleyhine tahriklerde bulunduklarını, mitingler düzenlediklerini, gazetelerde haberler yayınlattıklarını ve para topladıklarını gözler önüne seriyor. Bir belge, Protestan Ermenilerin bir mitingte, ''Osmanlı ülkesinde bir ihtilal çıkararak Hristiyan milletlerin dikkatini Ermeniler üzerine çekme'' kararı aldıklarını gösterirken, bir başka belge de dönemin Washington büyükelçisinin, ''Ermeniler Anadolu'da huzur ve asayişi yeniden ihlal ederlerse sorumluluğun büyük kısmının bazı Amerikalılara ait olacağını'' ABD dışişleri bakanına ilettiğini ortaya koyuyor. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü'nce yayınlanan iki ciltlik ''Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Amerikan İlişkileri'' adlı eserlerde, Ermenilerin 1839 yılından 1919 yılına kadar ABD'de Türkler aleyhine yürüttükleri faaliyetlere ilişkin 190 belgeye yer veriliyor. Kitaptaki 4 Ocak 1894 tarihli bir belgeye göre, dönemin ABD Başkanı Stephen Grover Cleveland, kongrenin açılış konuşmasında Ermeni fesadı ve tabiiyet meselesini dile getiriyor. Konuşmasında, Osmanlı Devleti'nin, Amerika tabiiyetine geçen Ermenileri, bunu ihtilalci amaçları için kullandıkları gerekçesiyle sınırdışı etmek istediğini, buna hakkı olduğunu ifade eden Cleveland, Amerika'da çıkan Ermeni gazetesinin Ermenileri açıkça isyana teşvik eder tarzdaki yayınlarının da bu gerekçenin temelsiz olmadığını gösterdiğini ifade ediyor. Kitaptaki 1893 tarihli bir belgede ise ABD'de yayınlanan Haik Gazetesi'nin yayınlarında, ''Ermenistan adıyla bir eyalet teşkili için Erzurum, Van ve Diyarbakır vilayetlerinde cinayet ve mezalim yapılması arzusunun dile getirildiği ve Amerika'ya göç eden Ermenilerin en geç beş yıl içerisinde geri dönerek bağımsızlık için gayret göstermeleri gerektiğinin belirtildiği'' gözler önüne seriliyor. 1 Aralık 1894 tarihli bir başka belgede de New York'ta bulunan Ermeniler'in, Hınçakist, Tankaran, Haygaganutyun, Philarmenic, Hırımyan ve Gabrielian adlarıyla faaliyet gösteren 6 gizli cemiyetlerinin olduğu, bu cemiyetlerin Osmanlı hükümetine karşı tahriklerde bulunarak yardım topladıkları belirtiliyor. 1894 tarihli bir başka belge de New York, Worcester, Boston, Providence ve Chicago gibi Ermeniler'in yaşadıkları şehirlerde Osmanlı devleti aleyhinde faaliyet gösteren birçok cemiyet bulunduğunu, bu cemiyetlerin bir kısmının Hınçakist fırkasına, bir kısmının da uygun bir zamanda Osmanlı Hükümetine karşı şiddet kullanma fikri taşıyan bir fırkaya mensup olduğu kaydediliyor. -''OSMANLI ÜLKESİNDE BİR İHTİLAL ÇIKARMAK...''- Aynı tarihlere ait bir başka belgede de bazı Protestan rahipler tarafından Washington'da bir Ermeni cemiyeti kurulması üzerine dönemin Washington büyükelçisinin Amerika Dışişleri Bakanına, ''Ermeniler Anadolu'da huzur ve asayişi yeniden ihlal ederlerse sorumluluğun büyük kısmının bazı Amerikalılara ait olacağını'' bildirdiği belirtiliyor. Amerika'daki protestan Ermeniler'in Worcester'da düzenledikleri mitingte, Osmanlı ülkesinde bir ihtilal çıkararak Hristiyan milletlerin dikkatini Ermeniler üzerine çekme kararı aldıkları bir başka belgede gözler önüne serilirken, 9 Ekim 1895 tarihli bir başka belgede de Amerika Ermenilerinin din adamlarının desteğiyle Boston'da Osmanlı devleti aleyhinde büyük bir mitinge hazırlandıkları ifade ediliyor. 30 Ocak 1896 tarihli bir belgede Amerika Kızılhaç Başkanı Miss Barton'un muhtaç Ermeniler yararına Boston, Chicago ve New York'ta mitingler yaparak para topladığı anlatılırken, aynı döneme ait bir başka belgede de ''Amerikan parlamentosunun Ermeni meselesinden dolayı Osmanlı hükümeti aleyhinde kararlar aldığının bildirilmesi üzerine konunun Meclis-i Mahsus-ı Vükela'da görüşülerek bu kararların uygulamaya konulmaması için meselenin son derece itina ve metanetle takibinin gerektiği'' bildiriliyor. Washington Sefiri Es-Seyyid Mustafa Tahsin de 1896 tarihli yazısında, ''Yabancı vapurlarla İstanbul'a getirilen Ermeni anarşistler ile patlayıcı maddelerin Osmanlı ülkesine sokulmaması için Ermenilerin Amerika'dan ihraçları konusunda bazı polisiye tedbirler alınması gerektiği'' uyarısında bulunuyor. -ABD BAŞKONSOLOSU DİCKİNSON'UN UYARISI...- Öte yandan Osmanlı belgeleri, bazı Amerikalı yetkililerin de Ermeniler'in davranışlarına dikkat çektiğini gözler önüne seriyor. Dönemin Amerika Başkonsolosu Charles Dickinson'ın 26 Mart 1901 tarihli yazısında, ''Amerikan tabiiyetine geçen Ermenilerde bir ihtilal düşüncesi hissedildiğini bildirerek, Marsilya, İskenderiye, Batum ve Odesa'dan gelecek Ermenilere Zaptiye Nezareti tarafından son derece dikkat edilmesini istediği'' belirtiliyor. Dışişleri Bakanı (Hariciye Nazırı) Tevfik'in imzasını taşıyan 25 Ekim 1901 tarihli bir belgede de, Amerika Hükümeti'nin, Osmanlı hükümetinin girişimi üzerine ''Ermeni komitelerinin faaliyetlerinin, bulundukları yerlerin izlenmesine ve istihbarat toplamak üzere hafiye memurları tayinine karar verdiğinin, Amerika'nın İstanbul elçisi tarafından kendilerine bildirildiği'' kaydediliyor. AA