Bedelli askerlik, Genelkurmay’ın değil ama halkın ve siyasetin önemli bir gündem maddesi... ‘İzmir ve İstanbul'da tekstil firmam var. Vergimi düzenli bir şekilde ödüyorum. Bu ekonomik krizi nasıl atlatacağımızın hesabını yapıyorum. Bu yüzden gece gündüz çalışıyorum. Şu anda askere gidersem firmam çöker, çalışanlarım da işsiz kalır." Bu sözler, büyük bir umutla bedelli askerlik yasasını bekleyen iş adamı C.B’ye ait. Doktora ve yüksek lisans yapan, işini gücünü kurmuş birçok genç askerlik sebebiyle büyük sıkıntı içinde. Askere gitmeleri durumunda hem işlerini hem kariyerlerini kaybetme korkusu taşıyorlar. Çoğu evli ve çoluk çocuk sahibi. Ortak bir çözüm bulmak için kolları sıvadılar ve aynı kaderi paylaşan binlerce insan bir platformda buluştu. Kriz ortamında işini kaybetmek istemeyen gençler, www.bedelliaskerlik2009.net adlı internet sitesinde bir araya geldi. Aksiyon'a konuşan site yöneticileri, amaçlarını "Tek isteğimiz işimizi kaybetmemek, ailemize bakmak, sağladığımız istihdamı devam ettirmek." şeklinde özetliyor. EKONOMİYE 7,5 MİLYAR DOLAR Bedelli askerlik, yerel seçimlere hazırlanan Türkiye'nin gündemindeydi geçen haftalarda. Hükûmet ekonomik kriz için çeşitli tedbirleri düşünürken ekonomistler bedelli askerlik yasasının çıkarılmasıyla devlete 7,5 milyar dolar gelir geleceğini hatırlattı. Taraf Gazetesi yazarı Süleyman Yaşar, ortaya attığı önerisini köşesinde şöyle özetledi: "Eğer bedelli askerlik yasası hemen çıkarılıp bu arada yaş sınırlaması da kaldırılırsa 500 bin kişinin bu uygulamadan yararlanacağı hesap ediliyor. Bu kişilerden adam başı 15 bin dolar alınarak askerlik yükümlülüğünü yerine getirmeleri sağlanırsa yaklaşık 7,5 milyar dolar gelir elde edilebilir." Bu öneriden sonra bedelli askerlik bir anda gündemin en çok tartışılan konusu oldu. Toplumda önemli oranda bir talep olmasına rağmen siyaset kurumu, henüz bu talebi giderecek bir adım atmış değil. Ekonomi Koordinasyon Kurulu'nun son toplantısında, küresel krize karşı alınacak önlemler içinde bedelli askerlik uygulamasıyla ilgili olarak, hükûmet bile lehte birkaç zayıf ses verme dışında kararlı duruş sergilemedi. DTP dışındaki muhalefet partileri bu öneriye karşı çıktı. Cumhuriyet Halk Partisi, "bu mesele teknik bir meseledir" diyerek topu Genelkurmay ve Millî Savunma Bakanlığı'na attı. MHP'nin tepkisi ise sert oldu. Duyarlı köşe yazarları ise bu konunun üstüne gitti. Radikal Gazetesi yazarı Oral Çalışlar, bedelli askerlik kararını bekleyen gençlerin kendisine gönderdiği mektuplardan ilginç örnekleri yayımladı. Sendikalar da bu konuda görüş bildirdi. Hak-İş Genel Başkanı Salim Uslu, hükûmetin Genelkurmay'ın karar vermesini beklemeksizin böyle bir yasayı çıkarmasını isterken; DİSK ve KESK, bedel uygulamasına karşı olduklarını açıkladı. Ekonomik sıkıntılar ve işsizlik konularında her gün protesto mitingi yapan sendikaların, ufak da olsa bu sıkıntıları hafifletici etkisi olabilecek bir uygulamaya karşı çıkması, büyük bir çelişki aslında. Hatta DİSK Başkanı Çelebi'nin açıklaması oldukça ilginçti: "Parası olanın askerlik yapmaması, olmayanın yapması sınıf ayrımcılığına yol açar." Bu sözler, sol kesimde sınıf meselesinin nasıl anlaşıldığını çok iyi özetliyor. Çelebi'nin iddiasına göre bedelli askerlik yeni bir sınıf meydana getiriyor. Oysa, şimdiye kadar 10 kez bedelli askerlik yasası çıktı ve Türkiye'de böyle bir sınıf oluşmuş değil. Hatta bu yasalarla önemli gelir elde edildi. En son Gölcük depreminden sonra 1999'da uygulanan bedelli askerlikten 72 bin kişi yararlandı ve 1 milyar 66 milyon Alman Markı gelir sağlandı. AK Parti'nin iktidara geldiği 2002'den bugüne birçok kez bu konu gündeme geldi. Geçtiğimiz haftalarda yine tartışılan önemli gündem maddesiydi. Ancak büyüyen tartışmaya son noktayı yine Genelkurmay yetkilileri koydu: "Gündemimizde bu konu yoktur." GENELKURMAY: YIĞILMA OLMADIĞI İÇİN GÜNDEME ALMIYORUZ Her ne kadar askerin gündeminde böyle bir konu olmasa da siyaset ve toplumun önemli bir gündemi bedelli askerlik meselesi. Millî Savunma Bakanlığı'nın verilerine göre, bugün yaklaşık 1 milyon tecilli, yoklama kaçağı ve bakaya var. Bu rakam içinde bedelli askerlik bekleyenlerin sayısı 150 bin. Nitekim milletvekillerine her gün bu konuda onlarca mesaj gönderiliyor. Millî Savunma Komisyonu Sözcüsü Nurettin Akman, toplumdaki beklentiyi şu sözlerle özetliyor: "Telefonuma günde 60-70 mesaj geliyor. Bedelli askerlik yasasının çıkarılmasını istiyorlar." AK Partili Akman'a göre, bedelli askerlik bir ihtiyaç. Ancak bu ihtiyacın giderilmesi için Genelkurmay'ın bu yönde bir talepte bulunması gerekiyor. Zaman zaman yetkililerle bu konu için bir araya geldiklerini anlatan Akman, Genelkurmay'ın neden bedelli askerliği gündeme almadığının gerekçesini ise şöyle aktarıyor: "Mevcut tabloda, yani asker sayısında bir yığılmanın olmadığını söylüyorlar. Geçmişte büyük bir yığılma olduğu için bu uygulamaya gidilmiş. Komisyon ve hükûmet olarak bu konuya çok müdahil olamıyoruz. Genelkurmay böyle bir ihtiyacı bize bildirdiği an biz komisyon olarak yasa çıkarmak için hiç beklemeden çalışmaya başlarız." BARIŞTA BEDELLİ SAVAŞTA TEMELLİ Aslında böyle bir yasanın çıkarılması için irade gösterecek olan kurum Genelkurmay değil, Meclis. Yani hükûmetin talimatı doğrultusunda bu ihtiyaç giderilebilir. Ancak ne hikmetse siyasetçiler bu konuda topu Genelkurmay'a atıyor. Toplumda ciddi bir talep olmasına rağmen siyaset kurumu bu konunun üzerine gitmiyor. Nitekim bu gençler, seslerini yükseltmek için bir araya geldi. bedelliaskerlik2009.net'te buluşan gençler, iktidar partisinden sıkıntılarının giderilmesini istiyor. Şubatta kurulan sitenin üyeleri arasına her saat yenileri ekleniyor. Şimdiden 16 bin üyeye ulaşılmış. Sloganları ise oldukça anlamlı: "Barışta bedelli, savaşta temelli." Yani iş başa düşünce aslanlar gibi göreve talipler. Sitenin kurucularından Enes M., İstanbul'daki bir tekstil firmasında çalışıyor. Askere gitmesi durumunda işini kaybedeceğini düşünüyor. Kendisiyle aynı kaderi paylaşan 150 bin gencin olduğunu söylüyor. Bedelli askerlik istemelerinin nedenini ise şöyle anlatıyor: "Birçok arkadaşım, artık ikinci kuşak olmuş, babasından işi devralmış insanlar. 2009'a motive olmuş, yani piyasaya, global ekonomiye. Askere gittikleri an bunu tamamen yitirecekler. Bir hafta gelmesek düzen bozulur. Güncelliklerini yitirirler. Askerliği bırak, 2 gün izne bile ayrılamıyoruz. Biz krizi bahane etmiyoruz. Birçok kişi ekonomik boyutu ön plana çıkarıyor. Devletin kasasına para girecek, savunma fonuna ayrılan para artacak diyor. O işin en son boyutu." Enes M., kendilerine sadece AK Parti ve DTP'nin destek verdiğini söylüyor. Muhalefet partilerinin ise soğuk baktığını kaydediyor. CHP ve MHP'nin tavrını 'siyasi' buluyor. Yasanın çıkması durumunda ekonominin biraz da olsun rahatlayacağını, bunun da AK Parti'nin başarısı anlamına geleceğini düşünüyor. Muhalefet partilerinin bu çekinceden dolayı kendilerine destek vermediği inancında. Yasanın faydalarını ise şöyle özetliyor: "Devletin kasasına karşılıksız döviz girecek. Ayrıca biz askere gitmediğimiz için asker masrafı da devletin sırtından düşecek. Bizim bedelliye ödediğimiz para aslında çok komik bir para, ödediğimiz vergilerin yanında." Bedelli askerlik bekleyenlerin internet üzerinde kurduğu oluşum, konuyu gündeme alması için Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'dan da randevu istedi. Site üyeleri, yasanın çıkarılması durumunda ekonomiye önemli bir katkı sağlanacağını düşünüyor. Hatta hem Bankalar Birliği Başkanı (TBB) Ersin Özince'ye hem de IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn'a mektup gönderildi. Bedelli askerlik için kişi başı 7 bin 500 Avro ödeyebileceklerini söyleyen oluşum üyeleri, Özince'den bedelli askerlik için uygun kredi şartları oluşturulmasını, IMF'den ise Türkiye'yi rahat bırakmasını istedi. IMF Başkanı'na yazılan mektupta, "Yaşanan krizde her ülkenin kendi çözüm modeli mevcuttur. Türkiye bugüne kadar saklı tuttuğu kendi öz kaynaklarıyla çözüme ulaşma formülünü uygulayabilecek ülkelerden biridir. Bu formülün ana çıkış noktalarından biri bedelli askerliktir." denildi. Genelkurmay her ne kadar bedelli askerlik konusunu gündemine almadığını açıklasa da yaklaşık 1 milyon tecilli, yoklama kaçağı ve bakayanın olduğu düşünüldüğünde ciddi bir yığılmanın olduğu görülüyor. Bu yığılmayı gidermenin önemli bir çözümü de bedelli askerlik yasasının çıkarılması. Bu yasa yığılmayı giderebileceği gibi bir süredir Türk Silahlı Kuvvetleri’nde (TSK) devam eden profesyonel ordu konseptinin hayata geçirilmesi için de sağlıklı bir adım olabilir. Hatırlanacağı üzere TSK, ordunun yapısını ve çalışma sistemini değiştirecek bir dizi köklü reformları başlattı. Bunun ilk aşaması askerlik süresinin kısaltılması ve profesyonel ordu faaliyetleri oldu. 18 aylık uzun dönem askerlik süresi 15 aya, 16 ay olan yedek subaylık süresi 12 aya, 8 ay olan kısa dönem askerlik süresi de 6 aya indirildi. Profesyonel ordu yapılanmasının tamamlanması ile birlikle, ileride yedek subaylığın tamamen kaldırılması, herkesin 12 ya da 15 ay erlik yapması planlanıyor. Bu yılın mayıs ayından itibaren 6 komando tugayına yedek subaylar alınmıyor. Aralık 2009'dan itibaren de erler alınmayacak. Bu 6 tugay tamamen subay, astsubay ve uzman erbaşlardan oluşacak. Böylelikle terörle mücadelede görev alan tamamen profesyonel yaklaşık 9 bin 500 kişilik bir birlik oluşacak. Anayasa gereği zorunlu olan askerlik hizmeti ise tek tipe dönüştürülerek devam edecek. Herkes celp dönemlerindeki ihtiyaca ve nüfus yapısına göre 12 ya da 15 ay erlik yapacak. Yurtdışındakiler için dövizli askerlik devam ederken, yurtiçinde ancak her celp döneminde askere alınacak yükümlü sayısı, ihtiyaç duyulandan çok ise bedelli askerlik gündeme gelecek. TSK, profesyonel ordu için bir süredir çalışmalarına devam ederken dünyanın gelişmiş ülkeleri bu konuda oldukça ileride. Pek çok ülke zorunlu askerlik uygulamasını kaldırdı. Avrupa Birliği (AB) üyesi 25 üyeden 10'unda zorunlu askerlik hizmeti yok. İngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda, Danimarka, İsveç gibi. Zorunlu askerlik, Portekiz, İspanya, İtalya, Lüksemburg, İrlanda Yunanistan, Polonya, Estonya, Letonya Litvanya, Slovakya, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya ve Almanya'da var. Fransa'da askerlik meslek statüsünde. Şartları uyanlar, sözleşme imzalayarak orduya katılıyor. İngiltere'de bir profesyonel muvazzaf ordu var. Ayrıca yedek gönüllü ordu bulunuyor. ABD'de ise profesyonel ordu var. Genelkurmay yetkilileri bir taraftan profesyonel ordunun altyapısını hazırlarken, diğer taraftan bugünkü şartlarda 2013 yılına kadar bedelli askerlik uygulamasının gündeme gelmeyeceğini hesaplıyor. Oysa toplumda bu konuda ciddi bir talep ve ihtiyaç var. On binlerce genç, düzenlerini koruyarak, işlerinin aksamasına neden olmadan, vergilerini ödeyerek ülkeye hizmet etmek istiyor. Hatta ekonomik krizin yaşandığı bu ortamda onlar küçük de olsa katkıda bulunmaya hazırlar. Can B. (İnşaat-tekstil işiyle uğraşıyor): ASKERE GİDERSEM İŞİMİ KAYBEDERİM Babam İzmir'deki firmanın başında, bense İstanbul'daki firmayı yönetiyorum ve bütün yük benim üzerimde. Ayrılırsam, 5 ay bile olsa bu firma çöker. Önemli oranda vergi ödüyorum. Askere gidersem hem işimi kaybederim hem devlet için vergi kaybı olacak hem de istihdam ettiğim insanlar işsizler ordusuna katılacak. Piyasa zaten kötü. Aynı zamanda evliyim, çocuğum var. Ailem de etkilenir böyle bir durumdan. Yıllardır kazandığımı bir anda kaybederim. Çalışarak bu noktaya geldim, bunu kaybetmek istemiyorum. Mustafa T. (İzmir'de ayakkabı imalatı yapan bir firmanın sahibi): BEŞ AY ARA VERİRSEM SEKTÖRDEN SİLİNİRİM İzmir'de ayakkabı imalatçısıyım. Ayda 3,5 milyar SSK primi ödüyorum. Yıllık en az 70-80 milyara varan vergi ödüyorum. Piyasa şu an o kadar ince ayarlarda ki; piyasadan 1 gün uzak kalmak bile işi zorlaştırabiliyor. Modellerimizi takip edemediğimizde ve müşteriyle sıcak temasımızı devam ettiremediğimizde müşteri bizi 1 sezonda bırakabiliyor. Benim iş yerinden 5 ay uzak kalmam demek, düzenimin altüst olması demek. Hatta işimi kaybetmem anlamına gelir. İş yerimde 18 kişi var sigortalı. Onlar da işini kaybeder. Yeni bir işsizlik çıkacak. Benim gibi binlerce arkadaşım var. İstihdam kaybolacak. Diğer taraftan verilen paralarla ekonomiye çok büyük bir katkı olacak. Profesyonel bir ordu için de kaynak olur. BEDELLİ ASKERLİK NEDİR? Bedelli askerlik, 18 yaş ve üzeri erkek Türk vatandaşlarından yurtdışında en az 3 yıl çalışmış olanların 21 günlük süre ile vatani hizmetlerini yapmalarını öngörüyor. Diğer şekli ise Türkiye'de ikamet etmekte olanlara sağlanan bir imkân. Bu durumdaki askerlik süresi yine 21 gün. Buna aynı zamanda dövizle askerlik ismi de verilir. Cumhuriyet tarihinde 10 kez uygulandı. En son uygulamalar, 1984, 1987 ve 1999 yıllarında yapıldı. Son uygulamanın sebebi 17 Ağustos 1999'daki Gölcük depreminden sonra ülke ekonomisine katkıda bulunmak. Uygulamanın dayandırıldığı gerekçeler ordunun ve devletin maddi ihtiyaçları ve bireylerin işlerini kaybetmemeleri. Anayasa Mahkemesi bu uygulamayı 2004 yılında verdiği kararla eşitlik ilkesine aykırı bulmadı. ÖNEMLİ GELİR KAYNAĞI TBMM'de bugüne kadar 10 ayrı bedelli askerlik yasası çıkarıldı. İlki 21 Haziran 1927'de çıkarılırken, sonuncusu ise 2 Kasım 1999'da kabul edildi. Genelkurmay verilerine göre son 3 bedelli askerlikten şu gelirler elde edildi: DÖNEM SAYI GELİR (Mark) 1987- 89 18 bin 433 100 milyon 1992-93 35 bin 111 168 milyon 1999 72 bin 290 1 milyar 66 milyon AKSİYON