Avrupa Birliği Adalet Divanı'nın (ABAD) AB üyesi ülkelerin Türk vatandaşlarına uyguladığı vizeyi “hukuksuz” bulan kararları Dışişleri Bakanlığı'nı harekete geçirdi. Dışişleri Bakanlığı, Avrupa İşlerinden Sorumlu Müsteşar Yardımcısı Büyükelçi Ayşe Sezgin başkanlığında vize takip ve muafiyet komisyonu kurdu. Komisyon, AB ile Türkiye arasında imzalanan anlaşmalarla vatandaşlara sağlanan haklara aykırı hareket edip vize uygulayan ülkeleri tespit edip AB'ye şikayet edecek. Gerekirse bu ülkeler hakkında ABAD nezdinde yeni davalar açılacak. iÇ MEVZUATLA ENGELLEME YASAK Dışişleri'nin kurduğu komisyon, bugüne kadar sivil toplum kuruluşları ile bilim adamları ve avukatlar tarafından iddia edilen “AB ülkelerinin Türk vatandaşlarına uyguladığı vize hukuksuzdur” tezini destekleyen ilk “resmi” adım olarak nitelendiriliyor. Komisyon, AB ülkelerinin Türk vatandaşlarına vize uygulama hakkı olup olmadığını araştırırken “1973” yılını milat kabul etti. Bu tarihten önce Türk vatandaşına vize uygulayan ülkelerin bugün de vize isteme hakkı var. Bu tarihten sonra iç mevzuatında düzenleme yapıp Türk vatandaşına vize uygulamaya başlayan ülkeler ise anlaşmalara aykırı hareket etmiş kabul ediliyor. UYGULAMA NEDEN YASADIŞI? AB ülkelerinin Türk vatandaşlarına vize uygulamasını hukuken engelleyen iki anlaşma yürürlükte bulunuyor. İlki 1963 yılında Birlik ile Türkiye arasında imzalanan Tam Üyeliğe Dönük Ön Üyelik Antlaşması (Ankara Antlaşması) İkinci anlaşma 1970 yılında imzalanıp 1973 yılında yürürlüğe giren Katma Protokol. Bu iki anlaşmanın ilgili maddelerinde şu bağlayıcı hüküm yer alıyor: “Akit taraflar (AB ve Türkiye) aralarında yerleşme hakkı ve hizmetlerin serbest edinimine yeni kısıtlamalar koymaktan sakınırlar...” Anlaşmanın bu maddesi, AB ile Türkiye arasındaki mevcut hakların bir anlamda sabitlendiği ve 1973 yılından sonra tarafların bu haklardan daha geriye gidecek uygulamalara gidemeyeceklerini hükme bağlıyor. YUNAN iTiRAZI BiZE YARADI Bu anlaşmaların vize yönünden Türk vatandaşlarına hak doğurduğu ise 1985 yılında Yunanistan'ın Türkiye'yi AB'ye şikayet etmek için açtığı dava ile ortaya çıktı. AB'nin Türkiye'ye ekonomik yardımda bulunmasını kabul etmeyen Yunanistan, AB'ye dava açtı. AB'nin en üst yargı organı olan Avrupa Adalet Divanı ise 1963 ve 1970 anlaşmalarını gerekçe gösterip Yunanistan'ı haksız buldu. ADALET DiVANI'NA DAVA Bu karar hukukçuları ve sivil toplum kuruluşlarını harekete geçirdi. Kararı ve 1963-1970 anlaşmalarını gerekçe gösteren Türk vatandaşları başta Almanya olmak üzere AB ülkelerinin uyguladığı vizeleri iptal ettirmek için Avrupa Adalet Divanı'nda dava açtı. Mahkeme, dava açan Türk vatandaşlarını haklı buldu. DAVA AÇAN TAZMiNAT ALIR Türklerin son 30 yılda 2 milyar euro vize ücreti ödediği hesaplanıyor. Uzmanlar, vize isteyen ülkelere giden Türk vatandaşlarına, “Vize isteyen ülkeye dava açın” tavsiyesinde bulunuyorlar. AB ülkeleri 1980 yılından bu yana yani tam 30 yıldır Türk vatandaşlarına vize uyguluyor. Murat Saraylı'nın verdiği bilgilere göre Türk vatandaşlarının sadece geçen yıl AB ülkelerine ödediği vize parası 60 milyon euro. 30 yılda ödendiği hesaplanan vize tutarı ise 2 milyar euro. Saraylı ve vizenin kaldırılması konusunda Avrupa'da ciddi hukuk mücadelesi veren Prof. Harun Gümrükçü, AB ülkelerinin bu paraların bir sosyal yardımlaşma kurumuna hibe edilmesi talebinde bulundu. Vize engeli geniş bir vatandaş kesimini engellerken son dönemde sanatçıları vurmaya başladı. Anlaşmalar gereği 3 aylık süre için tüm vatandaşların vizesiz olarak AB ülkelerine turistik amaçlı dahi gidebilmesi gerekirken sanatçılarımız vize engeline takılıyor. Vize skandalında son örneği Cem Yılmaz ve Ata Demire'den sonra Funda Arar yaşadı. Funda Arar 30 Nisan'daki Bochum konserini vize alamadığı için iptal etmek zorunda kaldı. MAHKUM OLURLAR Vizesiz Avrupa Derneği vize konusunu açıklığa kavuşturmak için geniş katılımlı bir toplantı düzenledi. Toplantıdan, vizeden kurtuluş için en önemli yol olarak “dava” gösterildi. Toplantıya katılan Türkiye-AB Karma Parlamentosu Komisyonu Eş Başkanı Milletvekili Lütfi Elvan, Hamburg Üniversitesi Hukuk Profesörü Wolfgang Voegeli, ABAD kararları üzerine çalışan Avusturyalı Avukat Wilfried Ludwing Weh ve Prof. Harun Gümrükçü, giriş için vize isteyen ülkelere giden Türk vatandaşlarına, “Sizden vize isteyen ülkeye dava açın” tavsiyesinde bulundular. Lütfi Elvan, “Örneğin vize alıp Almanyaíya gidin. Orada Alman mahkemesine dava açıp vize parasını isteyin. Alman mahkemesi AB Adalet Divanı'na gidecektir. Divan'ın vize konusunda kararı net. Dolayısıyla vize parasını geri alır, Almanya'yı mahkum edersiniz” dedi. TAZMiNAT HAKKI VAR Murat Saraylı, vize parasının yanı sıra, dava ile tazminat da kazanılabileceğini söyledi. Buna göre, örneğin vize alamadığı için bir iş görüşmesine gidemeyen işadamı ya da konserini iptal etmek zorunda kalan sanatçılar daha sonra aynı yöntemle dava açması halinde yüklü miktarda tazminat hakkına kavuşabiliyor. En yakın örnek ise Funda Arar. Arar dava açarsa, konserden kazanamadığı parayı Alman Hükümeti'nden alabilecek. MURAT SARAYLI: Avrupa siyasi davranıyor Vizesiz Avrupa Derneği Başkanı Murat Saraylı, Adalet Divanı'nın verdiği bir dizi kararla vizenin hukuksuz olduğu hükmünü netleştirdiğini üstelik de vize parasının iade edilmesine hükmettiğini belirtirken ancak Avrupa Komisyonu'nun, Avrupa Adalet Divanı'nın kararlarını siyasi gerekçelerle uygulamadığını bildirdi. Saraylı, bugüne kadar vize ile mücadele konusunda devletten destek bulamadıklarını, Dışişleri'nde kurulan komisyonun bu açıdan kritik önem taşıdığını söyledi. AB ÜÇÜNCÜ KAPIYI AÇMALI Vizesiz Avrupa Derneği Başkanı Murat Saraylı, 1963 ve 1970 anlaşmalarının Türkiye ile AB arasında özel bir hukuk ortaya çıkardığını dolayısıyla Türkiye'nin, AB dışındaki diğer ülkelerden farklı bir hakka sahip olduğunu söyledi. Bu hakkın Türk vatandaşlarının AB ülkelerine girişinde uygulanmasını isteyen Saraylı, “AB kapısından girişte, pasaport kontrolü için iki ayrı bölge vardır. Birinde “AB vatandaşı” diğerinde “Diğer ülke vatandaşları” yazar. Bu bankolardan ikisi de AB ülkesine giden Türk vatandaşına uymuyor. Çünkü bizim hukukumuz Türkiye'yi “diğer ülkeler” kategorisinden ayrı tutulmayı gerektiriyor. Dolayısıyla AB ülkelerinin Türk vatandaşları için “üçüncü bir kapı” açıp bizi oradan içeriye vizesiz olarak alması gerekir” dedi. Aynı zorluğu biz de onlara yaşatalım Yurtdışına gösteri için giden sanatçıların çektiği vize sıkıntıları devam ediyor. Bu olaylardan biri de ünlü tiyatro sanatçısı Yıldız Kenter'in başına geldi. Kenter'in ABD'nin New York kentinde sahneye koyacağı “Kraliçe Lear” adlı oyunu, vize krizi nedeniyle iptal edildi. Amerika Türk Kadınlar Birliği tarafından organize edilen ve 9 Mayıs 2010'da The Kayle Playhouse'da sergilenmesi beklenen oyunun Yıldız Kenter'in ekibindeki oyuncular Sedef Şahin ve Feride Berin'e vize verilmemesi nedeniyle iptal edildiği belirtildi. Ayrıca oyunda görev alacak iki teknik çalışana da vize verilmediği öğrenildi. Konuyla ilgili açıklama yapan Kenter, şunları söyledi: “Bu oyun için ABD'de hazırlık yapılmıştı. Biz burada oyunu 90 kez sahneye koyduk. ABD'den gelen davet üzerine gitmeyi planladık. Amerikan konsolosluğundan vize beklerken, verilmediğini öğrendik. Gerekçesi olarak da, “Oraya para kazanmak için gidiyorsunuz” demişler. Biz oradaki Türk toplumuna gösteri yapmaya gidiyorduk. Bize vize konusunda zorluk çıkartan ülkelere biz kollarımızı açıyoruz. Her isteyene anında vize veriyoruz. Onlar da bizi böyle süründürüyorlar. Bize zorluk çıkaranlara aynı zorlukları çıkartmalıyız. Vize vermiyorlarsa vermesinler, ben de onlara bayılmıyorum. Futbolcuları Nihat Kahveci kurtardı Vizesiz Avrupa Derneği'nin düzenlediği panelde ilginç ayrıntılar ortaya çıktı. Bilkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Hamdi Pınar, Türk futbolcuların Avrupa kulüplerinde “yabancı” statüsünde oynamaktan futbolcu Nihat Kahveci sayesinde kurtulduğunu söyledi. Pınar'ın verdiği bilgilere göre, Nihat Kahveci'nin açtığı davanın kabul edilmesi sayesinde artık Türk futbolcuları Avrupa'da “yerli futbolcu” statüsünde top koşturuyor. HEKİME ARSA SORDULAR Panelin açılışında konuşan Türkiye-AB Karma Parlamentosu Komisyonu Eş Başkanı Milletvekili Lütfi Elvan, “Başlangıçta vizenin hukuk dışı olduğu konusu bana da hayali geliyordu. Ancak biraz inceleyince gerçeği gördüm” dedi. Elvan, diş hekimi olan kardeşinin Almanya'dan gelen davet üzerine bu ülkeye gitmek için üstlendiği vize çilesini, “Önce İngilizce davet metnini Almanca'ya çevirttiler. Yetmedi evin, arsan var mı, bankada paran var mı diye sordular. Bu sorular insan haklarına aykırı. Onlar da bu ayıbı bildiği için resmi dokümana bile koyamıyorlar” sözleriyle anlattı. Vizesiz Avrupa yolunu anlatan bir dizi kitap yazıp örnekleriyle AB'de dava kazanan Türk vatandaşlarının hikayelerini kaleme alan Prof. Harun Gümrükçü, Türkiye'nin kaybının sadece vize parasıyla sınırlı kalmadığını söyledi. Gümrükçü'nün yaptığı hesaplamalara göre, AB ülkelerinin yasa dışı vize uygulamaları nedeniyle Türkiye tarımsal ürünlerde her yıl 1 milyar euroluk kayba uğruyor. Dolayısıyla engelin kalkması tarım sektöründe 1 milyar euroluk pazarın açılmasını sağlayacak. ViZE ÇiLESi 12 Eylül'le başlamıştı AB ülkeleri anlaşmalar gereği 1980 yılına kadar Türk vatandaşlarına vize uygulayamadı. Ancak 12 Eylül 1980 darbesini fırsat bilen AB ülkeleri hukuku askıya alıp Türk vatandaşlarına vize uygulamaya başladı. Bu vize hukuksuz da olsa, darbe yönetiminden kaçmak isteyen Türk vatandaşlarını AB kapısından döndürdüğü için 12 Eylül yöneticilerini sevindirdi. Türkiye 1980'de vizeye ses çıkarmayınca AB ülkeleri 30 yıldan bu yana Türk vatandaşlarına vize çilesi yaşatma fırsatı buldu. İhracatçıya da yok Yerleşim serbestisi ve hizmetlerin serbest dolaşımı dışında, aslında 1996 yılından bu yana uygulanması gereken ama bir türlü uygulanmayan malların serbest dolaşımı hakkı ihracatçı ve ithalatçılarımızı aslında vizeden zaten muaf tutuyor. Mallarını satmak ya da mal almak için seyahat eden Türk vatandaşı işadamlarına aslında 1996 yılından itibaren vize uygulanmaması gerekiyor. Ancak AB ülkeleri bu düzenlemeyi de görmezden geliyor. Bu ise işadamlarımızı Avrupalı rakip işadamı karşısında zor durumda bırakıyor. TÜRKLERE VİZE UYGULAMA HAKKI OLAMAYAN ÜLKELER ** ALMANYA ** BELÇİKA ** DANİMARKA ** FRANSA ** HOLLANDA ** İSPANYA ** İRLANDA ** İNGİLTERE ** İTALYA ** LÜKSEMBURG ** PORTEKİZ ** YUNANİSTAN BUGÜN