İŞİN KOLAYINA KAÇACAKSAN BİR ATATÜRK HİKÂYESİ BUL.. Bu lafım, her meseleyi tarihten bir anekdot cımbızlayarak halletmeye çalışan köşe yazarlarımızadır.. Durumun bir benzerini bulur, hikâyeni anlatırsın.. "Atatürk o zaman böyle yapmıştı.." dersin.. Okurun kafasına iyi girsin diye bir de "Yaaaa işte böyleee!" çekersin.. Olur biter.. Bizim köşeciler de arada sırada kitap okur.. Eğer okudukları kitap Atatürk veya Kurtuluş Savaşı üzerine ise onlara fazladan üç beş günlük yazı konusu çıkar.. Ben de o yazıları okur, oturduğum yerden keyiflenirim.. Demokrasinin tartışıldığı her zeminde "Ama.." diye başlayan bir cümle varsa o cümlenin sonu mutlaka Gazi Paşamız'a ait bir anekdotla tamamlanır.. Oradan ahaliye verilecek ders çıkarılır.. Gazi Paşamız zamanında söylediği her yenin başına kakılacağını bilse adım gibi eminim bu kadar çok konuşmazdı.. Lakin ne yapacaksın? Çankaya'da oturuyorsun.. Ahalinin iki gözü sana dikili.. Herkes ağzından çıkacak yeni bir keramet bekliyor.. Mecburen konuşacaksın.. *** Temsil.. O zamanın taksi şoförleri bir dernek yapıp Çankaya'ya Gazi Paşamız'ı ziyarete gitmişler.. Gazi Paşa'nın da onlara bir şey demesi gerekir ki şoför milletinin kulağına küpe olsun.. O devirde oluk oluk gelen turist de yok ki "Türk şoförü turisti kazıklamaz.." gibisinden özlü bir söz çıksın.. Veya "Acele giden ecele gider.." mealinde bir şey söylensin.. Bu da söylenemez.. Çünkü daha önce "Türk'e durmak yaraşmaz, Türk önde, Türk ileri.." lafı marşa girmiş.. Sözü edilen Türk şoförse mecburen yavaşlamayacak, önüne geleni sollayacak.. Gazi Paşamız da mecburen; huzuruna kadar gelip, gözünü kendine diken şoförlerimiz için önüne konulan şeref defterine "Şurası muhakkak ki Türk şoförleri çok derin hislerin sahibidir.." gibisinden bir şeyler yazmış.. Alın size bir adet alamet daha.. Bu laf üzerine "Atatürk ileride arabeskin moda olacağını bilmişti.." diye köşe yazısı yazabilirsiniz.. KÖŞECİ DEYİNCE.. Bizim ahalinin sosyal şuurundaki kaymanın birinci sebebi budur.. O sebep de yazısında Atatürk'ten söz edecek olan köşeci makûlesinin, söz konusu meseleyi kendine lazım olan ucundan tutmasıdır.. Bunu sokaktaki adam bir psikiyatrın önünde yapsa cebine bir deli raporu konur.. "Zengin yapınca beli derler, fakir yapınca deli derler.." hesabı köşecinin böyle fikir sektirmesi delilik alameti sayılmaz.. Tam tersine fikrinin taştığını gösterir.. Şu arada "Kürt açılımı" tartışılıyor ya! Birileri yine Atatürk'ten üç beş mesel bulup "Aha işte.." yazısı yazdı.. Bu mesellerden biri de Gazi Paşamız'ın Dersim Mebusu Diyab Ağa ile otomobil makinasında yan yana çekilmiş fotoğrafıdır.. Durup dururken böyle bir fotoğrafı basarsan onun altına da "Aha işte.. Devr-i Atatürk'te böyle bir sorun yoktu.." hükmü yakışır.. Oysa o fotoğraf çekildiğinde Dersim Koçgiri'de kıyamet kopuyordu.. Sivas Valisi Ebubekir Hazım Teperyan Ankara'ya "Buradaki kumandan Paşa'ya laf geçirin.. Ahaliyi yok yere kırıyor.." telgrafı çekiyordu.. Haydi bakalım, çık işin içinden.. *** Benim sevgili arkadaşım, değerli demokrat Reha Muhtar'ın da eline bir kitap geçmiş.. Hatta iki kitap.. Biri Gazi Paşa'nın uşaklarından Cemal Granada'nın hatıratı, öbürü Gazi Paşamız'ın kütüphanecisi Nuri Ulusu'nun hatıratı.. İkisi de Gazi Paşamız'ın portresine dair dikkat çekici malzemeye sahip olduğundan çok değerlidir.. Ancak bütün bu anılardan anlaşılmaz.. Reha Kardeşim anılardan giderek bahar akşamı Gazi Paşa'nın yalnızlığını anlatıyor.. Sofra dağılmış, herkes gitmiş.. Gazi Paşa tek başına ve hüzünlü.. Çevresinde ne birlikte savaştığı paşalar var, ne inkılâpları başlattığı ideal arkadaşları.. Kadın desen o saatten sonra hiç arama.. FATURASI KİME? İyi de Reha Abi.. bu yalnızlıkta bizim suçumuz ne ki bize laf sokuyorsun? Biz mi dağıttık yakın çevreyi? Yakın çevrenin başına ne gelmiş şöyle bir bakalım.. İstiklâl Savaşı'nın bir numaralı askeri gücüne sahip Kazım Karabekir Paşa.. İdamdan döndü.. Gazi ölene kadar gözaltında yaşadı.. En yakın arkadaşlarından ve komutanlarından Ali Fuat Cebesoy Paşa.. İdamdan döndü.. Gazi ölene kadar gözaltında yaşadı.. Refet Bele Paşa.. İdamdan döndü.. Gazi ölene kadar gözaltında yaşadı.. Cafer Tayyar Paşa.. İdamdan döndü.. Gazi ölene kadar gözaltında yaşadı.. Yakın arkadaşı ve başbakanı Fethi Okyar.. İdamla yargılanmamak için yurt dışına kaçtı.. Yakın arkadaşı ve başbakanlarından Rauf Orbay.. Asılma ihtimaline kadar yurt dışına kaçtı.. Kurtuluş Savaşı'nın Rüştü Paşası.. Emekliydi.. Niye asıldığını bile anlamadı.. Anadolu'ya geçerken annesini emanet ettiği ve Şişli'deki evinin anahtarınını verdiği İsmail Canpolat.. Asıldı.. Lozan'da İsmet Paşa'ya teknik bilgi anlamında büyük yardımlar yapan Maliyeci Cavit Bey.. Asıldı.. Cephe ve sofra arkadaşı Albay Ayıcı Arif.. Asıldı.. Sadık adamlarından Sarı Edip Efe.. Asıldı.. Eşi Latife Hanım.. Anadolu Ajansı'nda yayınlanan iki satırlık bir tebliğle kendisini boşanmış halde baba evinde buldu.. Çankaya'nın savaş yıllarındaki gözdesi, annesinin büyüttüğü Fikriye Hanım.. Sırtından girip göğsünden çıkan yirmi iki kalibrelik bir kurşun ile tuhaf biçimde ihtihar etti.. Gazi'nin arkadaşlarını asan İstiklâl Mahkemesi'nin korku veren hakimi Kel Ali (Çetinkaya) yaka paça sofradan atıldı, bir daha köşke dönemedi.. Yazar Halide Edip.. Ölene kadar muhalif yaşadı.. Kocası Adnan Bey asılma ihtimali üzerine kaçtı.. *** Bunu da anlat bana Reha Abi? Asılanlar, sürülenler, kaçanlar olmasa o devrin Çankaya'sı daha şenlikli olur muydu olmaz mıydı? O sofranın güzelliklerini polislerden, garsonlardan, uşaklardan okuyacak yerde bu ağızlardan da dinler miydik dinlemez miydik? SELAHATTİN DUMAN- VATAN