Türkiye 12 Eylül'de referanduma gidiyor. Meydanlar ısındı, siyasette üslup sertleşti. Fakat gözden kaçan ve referandumun sonucunu etkileyebilecek teknik ayrıntılar var. YSK'nın aldığı karara göre nüfus cüzdanında TC kimlik numarası olmayanlar oy kullanamayacak. Resmi verilere göre 1 milyon 600 bin seçmen kimliğini yenilemezse oy kullanamayacak. Gözden kaçan ve en az "TC Kimlik Numarası" kadar önemli olan bir başka konu ise kamu personelinin tayin meselesi. Çünkü her yıl yaz aylarında öğretmen, asker, polis ve sağlık memuru başta olmak üzere 200 bini aşkın memur tayin oluyor. Eşleri ve çocukları da hesaba katıldığında 500 bin kişinin oy kullanması tehlikeye girdi. LİSTELER ASKIDAN İNDİ TAYİNLER YAPILDI Anayasanın 67. Maddesi'ne göre 18 yaşını dolduran herkes oy kullanabiliyor. Fakat bu anayasal hakkın kullanılması için seç men kay dı nın ya pıl mış ol ma sı gerekiyor. Fakat muhtarlıklarda-ki seçmen kayıtları 09- 22 Haziran tarihleri arasında askıda kaldı. Bu listelerde 3 Temmuz'da kesinleşti. Yani bu tarihten sonra seçmen kayıtlarında değişiklik mümkün değil. Ama kamuda tayinler ağırlıklı olarak bu temmuz ve ağustos aylarında yapılıyor. Öncesinde tayin olanlar da adres değişikliği yapamayacaklar. 60 BİN ÖĞRETMEN OY KULLANAMAYACAK Yaz dönemi tayinlerin en çok olduğu kurum Milli Eğitim Bakanlığı. Resmi verilere göre haziran ayı içinde 14 bin 888 öğretmen özür grubu ya da il tayini yaptı. Aynı şekilde 4 bin 981 sözleşmeli öğretmen de haziran ayı içinde tayin oldu. Bakanlık 9 Temmuz'da 9 bin 406 ilk atama yaptı. Yani mesleğe yeni başlayan öğretmen atadı. Her iki atamada da yeni görev yerlerine eylül ayında başla-yacak olan kamu personeli, listelerin kesinleştiği tarihlerde eski yerlerinde oldukları için oy kullanamayacaklar. Milli Eğitim Bakanlığı bu ay içinde de 31 bin ilk atama öğretmen alacak. Bu atamaların bin tanesi ise engelli öğretmenlerden olacak. Yasalar gereği bu atamalar da tayin olan yeni memurlar da oy kullanamayacak. Eğer eş ve çocuklarını da düşünürsek sadece 150 bin civarında öğretmen ve ailesi anayasa hakkını kullanamayacak. ORTALAMA 500 BİN KİŞİ ETKİLENECEK Milli Eğitim Bakanlığı'ndan sonra en çok atama yapan kamu kurumları emniyet ve TSK. Her iki kurumda da her yıl temmuz ayı içerisinde 100 bine yakın atama yapılıyor. Bu personelin gittikleri yerlerde seçim güvenliği alanında görevli oldukları düşünülürse 'isteseler bile' eski görev yerlerine gidip oy kullanmaları mümkün değil. Eşleri ve çocukları hesaba katıldığında 200 bin kişinin de zorunlu nedenlerle oy kullanamayacağı anlaşılıyor. Bu listeye sağlık çalışanları, adalet bakanlığı personeli ve muhtelif kamu görevlileri de eklenince kamudaki yaz tayinleri sebebiyle 500 bin memur 12 Eylül'de sandığa gidemeyecek. ANAYASAL HAK KAYBI OLACAK Eğer Yüksek Seçim Kurulu, tayin olan kamu personel için bir düzenleme yapmazsa ortalama bir hesapla 200 bm memur oy kullanamayacak. Eş ve çocukları da hesaba katıldığında 500 bin kişinin yasal hakkını kullanamaması gibi bir durumla karşı karşıya kalınacak. Uzmanlar, YSK'nın bir düzenleme yaparak, eski görev yaptıkları yere ait seçmen bilgi kağıtları olan kamu personeli ve ailelerinin yeni atandıklan ilde oy kullanmalarını sağlanması gerektiğini ifade ediyorlar. Kanun nisan ayında çıktı ama şeffaf sandık yine yok Seçimlerin Temel Hükümleri Kanunu'nda yer alan 'şeffaf sandık kullanılması şartı'nı YSK referandumda uygulamayacak. Seçimlerin Temel Hükümleri Kanunu'nda nisan ayında değişiklik yapılmasına rağmen YSK, 12 Eylül'de yapılacak referandumda bu kanundaki hükümleri uygulamayacak. Seçim Kanunu'nda yapılan değişikliklerde vatandaşın iradesinin sağlıklı şekilde sandığa yansıtması açısından önemli düzenlemeler yer alıyor. Şeffaf sandık, sandık güvenliğinin sağlanması ve TC kimlik numarasız oy kullanma gibi düzenlemeler referandumda uygulanamayacak. IRAK'TA BİLE GEÇİLDİ Anayasa'nın 67. maddesinde bulunan düzenleme seçim kanunlarında yapılan değişikliklerin 1 yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmayacağını düzenliyor. Seçim Kanunları'ndaki en Seçimlerin Temel Hükümleri Kanunu'nda yer alan 'şeffaf sandık kullanılması şartı'nı YSK referandumda uygulamayacak önemli değişiklik "Kürtçe" propaganda ile ilgili yapıldı. Türkçe dışında propaganda yapılmasını yasaklayan düzenleme kaldırıldı. Ancak YSK'nın bu maddeyi uygulamaması nedeniyle referandumda Kürtçe propaganda yapanlara yine ceza verilecek. Seçim Kanunu'nda yapılan değişiklikle seçimlerde içi görülebilen şeffaf sandık kullanılması şartı getirildi. Bu yöntemle sandıkların oy kullanmadan önce doldurulmasını önüne geçilmiş olacak. Irak'taki seçimlerde bile şeffaf sandık kullanılırken 12 Eylül'deki referandumda yine içi görünmeyen tahta sandık kullanılacak. YİNE KARTON KABİN Yeni düzenleme ile oy kabinlerine de standart getirildi. Oy kabinlerinin eni 120, boyu 120, yüksekliği 180 santimetre; portatif, hafif metal profil üzerinde, bir tarafı açılıp kapanabilir ve içini göstermeyen koyu renk dayanıklı sentetik kumaşla kaplı, kolay taşınabilir ve katlanabilir olacak şekilde yaptırılması şartı getirildi. 12 Eylül'de ise yine kartonlardan oluşturulan oy kabinlerinde oy kullanılacak.