Dünyada en az iki yüz milyon insan her yıl uyuz hastalığına yakalanıyor. Özellikle su ve benzeri imkanların kısıtlı olduğu bölgelerde hasta artışı daha hızlı oluyor. Türkiye’de ise uyuz vakaları geçen yıla göre yüzde otuz arttı ve uzmanlar bu durumu salgın olarak nitelendiriyor. 

Uyuz hastalığı, Sarcoptes scabiei var hominis adı verilen akarın (böcek) sebep olduğu bir hastalıktır. Gözle görülemeyen uyuz böcekleri insan derisini istila ederek parazit yaşamlarıyla hastalığa yol açarlar. Uyuz böceği deride tüneller açar, burada yaşar ve daha derine inmez. Bu nedenle enfeksiyona değil istilaya neden olur. Uyuz akarı tünelleri kazarken, kızarıklık, kaşıntı, pullanma görülmeye başlar. Bağışıklık sisteminin en sonunda tepki verdiği alerjen, uyuz akarının kendisi değil, akarın dışkısıdır.

Uyuz en az on beş dakikalık cilt temasından sonra bulaşır. Genellikle uyku alanının paylaşılmasıyla ortaya çıkar. Enfeksiyondan sonra, uyuz akarlarına karşı tepkinin sonucu olan semptomların gelişmesi ilk temastan yaklaşık dört ila beş hafta sonra görülür. El sıkışmak veya sarılmak genellikle akarları yaymaz ancak beş veya on dakika boyunca el ele tutuşmak yayabilir. (İstisnai olarak, kabuklu uyuz çok kısa bir temasla bile akarları bulaştırabilir). Aynı evi paylaşanlarda bulaşma riski yüksektir.

Akarlar insan derisi üzerinde 1-2 ay kadar yaşarken, çarşaf, elbise, havlu gibi cansız nesnelerde dört gün kadar yaşayabiliyor. Bu yüzden nadirde olsa bulaşmış bir öğeyle temas yoluyla ortaya çıkabilir. 

Uyuz, insanlara evcil hayvanlardan bulaşmaz. Evcil hayvanlar, hayvan akarları tarafından istila edilebilir ve bunlar insanlara geçebilir. Ancak hayvan akarları insan üzerinde çoğalamaz  ve insanın derisinin altına girseler bile birkaç gün içinde ölürler. 

Uyuz, genellikle şiddetli kaşıntıya neden olan döküntülü bir cilt enfeksiyonudur. Bu kaşıntı özellikle geceleri daha rahatsız edici olabilir ve uykusuzluğa yol açabilir. Vücudun herhangi bir yerinde meydana gelebilir, ancak uyuz akarları bazı bölgeleri daha fazla tercih eder. Özellikle parmak araları, koltuk altları, dirsekler, bilekler gibi bölgelerde sık görülür. Takılarla temas eden bölgelerde de rastlanabilir. Akarların neden olduğu döküntüler sıklıkla "uyuz ısırıkları" olarak adlandırılır ve bu durum ciltteki akarlara karşı gelişen alerjik bir reaksiyondur. Döküntüler, sivilce veya böcek ısırıkları gibi görünebilir. Bir dermatolog tarafından incelenerek uyuz teşhisi konulması daha doğru olur.

Bazı kişilerde uyuz, kaşıntı veya döküntüye neden olmayabilir. Nadiren baş ağrısı, yorgunluk, ateş ve huzursuzluk gibi belirtiler görülebilir. Bu yüzden şüphe duyulan durumlarda tıbbi olarak anlaşılabilmesi için gerekli desteği almalıdır.

Kabuklu uyuz, bağışıklık sistemi zayıf olan, yaşlı, engelli veya çocuklarda ortaya çıkabilen ciddi bir uyuz şeklidir. Aynı zamanda Norveç uyuzu olarak da adlandırılır. Kabuklu uyuz hastalarında çok sayıda uyuz akarı ve yumurtası içeren kalın cilt kabukları bulunur. Kabuklu uyuz hastası olan kişiler diğerlerine göre çok bulaşıcıdır ve hem doğrudan cilt temasıyla hem de giysiler, yatak takımları, mobilya gibi eşyalardan hatta havadan yayılabilir. Kabuklu uyuza sahip kişiler, uyuz salgınlarını önlemek için istilaya karşı hızlı tıbbi tedavi almalıdır.

Uyuzun geri gelmesini ve akarların diğer insanlara yayılmasını önlemek için;

1- Tedaviye başlamadan önceki son üç günde kullanılan tüm kıyafetleri, havluları ve yatak takımlarını sıcak sabunlu su ile yıkayın. Yüksek ısıda kurutun. Evde yıkayamayacağınız eşyaları kuru temizlemeye verin.

2-  Yıkayamadığınız eşyaları ağzı kapalı plastik poşetlere koyun ve gözlerden uzak bir yerde bir hafta boyunca bırakın. Akarlar yiyeceksiz kaldıktan birkaç gün sonra ölürler.

3- Uyuzun yayılmasını önlemek için evinizi iyi temizlemek gerekir. Bu özellikle kabuklu uyuz hastaları için geçerlidir. Uyuz akarlarının bulunabileceği pulları ve kabukları temizlemek için mobilyaları, halıları ve yerleri süpürün.

Reçeteli ilaçlar uyuz tedavisinin en etkili yolu olmasına rağmen, reçetesiz satılan ve doğal bazı metotlar kaşıntı ve kızarıklığın hafifletilmesine yardımcı olabilir.

1. Çay ağacı yağı, karanfil yağı cildi uyuşturur ve kaşıntıyı hafifletir. Ayrıca yayılmayı yavaşlatabilir, böylece cildin uyuz istilasından iyileşmesini sağlar. Birkaç damla çay ağacı yağını veya karanfil yağını hindistan cevizi yağı gibi bir taşıyıcıyla karıştırın ve ardından cildinizin etkilenen bölgesine uygulayın.

2. Aloe vera jeli veya kreminin rahatlatıcı bir etkisi vardır ve uyuz istilasından kaynaklanan kaşıntıyı hafifletebilir. 

3. Hindistan cevizi yağı, elma sirkesi, zerdeçal gibi pek çok tropikal ev ilacı uyuz semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.

4. Lavanta, kekik, nane, ylang-ylang gibi esansiyel yağlar kullanılabilir.

Cildinize doğal ilaçları uygulamadan önce, negatif bir reaksiyon olup olmadığını kontrol etmek için küçük bir bölgeyi test etmenin önemli olduğunu hatırlatmakta fayda var. 

Sağlıklı günler temennisiyle…