Yakın zamanda yeni versiyonunun fragmanı yayınlanan GTA isimli suç ve hırsızlık üzerine olan oyun serisi çocuklarımız ve gençlerimiz arasında maalesef oldukça yaygın. Sadece bununla kalmayıp benzeri oyunların her geçen gün kendini yenileyerek artması ekrana olan bağımlılığı da beraberinde getiriyor. Son araştırmalar, gençlerin bir günde sekiz buçuk saatten fazlasını oyun ve eğlence için ekran karşısında geçirdiğini gösteriyor. 

“Onu öldür! Arkana bak! Hemen vur! Dikkat et!” Popüler oyunları oynayan çocukların sesleri, tanıdık geldi mi? Bu tarz oyunlardan etkilenen nesil daha uyumsuz, daha saldırgan ve kolayca öfkelenen hale geliyor.

Çoğu bağımlılıkta olduğu gibi, video oyunlarının aşırı kullanımı sosyal hayatı, okulu, kariyeri, aileyi, zihinsel ve fiziksel sağlığı ihmale neden oluyor. Elbette tüm gençler oyun oynamanın olumsuz etkilerini yaşamayabilir. Çünkü bu etkiler kişiden kişiye farklılık gösterir. 

Aşırı oyun oynamak, bağımlılık koşullarını hazırlayarak, gençlerin sinir sistemlerini sürekli bir aşırı uyarılma durumuna sokar. Aşırı uyarılma durumunda vücut, yüksek düzeyde stres hormonu olan kortizolü üretir. Bu nedenle, gençlerin video oyunları bağımlılığı zamanla beynin çalışma şeklini değiştirebilir. Yapılan bir çalışmada, oyun oynama düşkünlüğü olan gençlerde, zayıf karar verme, dürtü kontrolü ve duygu düzenleme ile ilgili sorunlarda artış görüldü. Dahası, kontrolsüz şekilde video oyunu oynayan gençler, madde bağımlılığına yakalanma riskinin daha yüksek olduğu ortaya çıktı. Sebep olarak da ergenlik çağındaki video oyunu bağımlılığının, beyni diğer bağımlılık türleri için hazırladığı belirtildi.

Video oyunu bağımlılığının duygusal anlamdaki olumsuz etkileri şu şekilde sıralanabilir;

Beyindeki aşırı uyarılmanın neden olduğu kronik stres, oyun oynamanın hareketsiz doğasından kaynaklanan fiziksel sorunlarla da birleşiyor. 

Her gün ekran başında saatlerce video oyunları oynayarak vakit geçirmenin fiziksel sağlık üzerinde de ciddi etkileri vardır. Oyun bağımlılığının en yaygın olumsuz fiziksel etkilerinden bazıları kötü uyku düzeni, dehidrasyon (susuzluk), fiziksel aktivitelerde ve konsantrasyonda azalma, kalp sorunları, düzensiz beslenme, obezite, göz problemleri şeklinde sıralanabilir. Ve oyun oynamanın fiziksel sonuçlarının belirtileri aynı zamanda zihinsel sağlığı da etkilemeye başlar. Her ikisi de birbiriyle bağlantılıdır ve kısır döngü şeklinde  birbirini tetikler.

Çocukların kendilerine yasaklanan birçok şeye kolaylıkla erişebildiği bir dünyada yaşıyoruz. Günümüzde çocukların kan, şiddet ve suç unsurlarını içeren oyunlar oynadığını görmek normalleşiyor. Tahmin edilebileceği üzere bu oyunların masum çocukların beyin gelişimleri üzerinde olumsuz etkileri vardır. Aşırı kullanım ve oyun bağımlılığı sonrasında kendini huzursuz ve saldırgan hisseden çocukların davranışlarında değişiklik görülmeye başlar. Özellikle şiddet içeren video oyunları oynadıktan sonra yüksek nevrotiklik (örneğin; kolayca üzülmek, öfkelenmek, depresif, duygusal vb.), düşük uyumluluk (başkaları için çok az endişe duymak, başkalarının duygularına kayıtsız olmak, empati yoksunluğu), kuralları çiğnemek, sözleri tutmamak, düşünmeden hareket etmek gibi durumlar kaçınılmaz olmaya başlar.

Oyun dışındaki aktivitelere katılma konusunda motivasyon eksikliği ve isteksizlik oyun bağımlılarının bildirdiği yaygın bir sorundur. Oyun oynamak, fiziksel dünyada bulabileceğiniz aktivitelerden daha ilgi çekici olabilen aşırı uyarıcı bir aktivitedir. Bu sorun, beyninizin oyun oynarken yaşadığınız dopamin patlamasına nasıl tepki verdiğiyle bağlantılıdır. Oyun oynadığınızda beyniniz, zevk duygusunu tetikleyen nörotransmitter olan dopamini önemli miktarda üretmeye başlar. Belirli dönemlerde beyniniz dopamin hücumuna ve yüksek seviyedeki uyarılara alışabilir, bu da daha az uyarıcı aktiviteleri artık yetersiz bulmaya yol açabilir. Oyun beyninizin zevk aldığı tek aktivite haline geldiğinde, diğer aktivitelere katılma konusunda motivasyon eksikliği görülebilir.

Aslında ekran oyunları oynamak beyni gerçek anlamda çalıştırır. Pek çok oyunda oyunu kazanmak için gereken beceriler soyut ve üst düzey düşünmeyi gerektirir. Bu beceriler problem çözme, mantık becerileri, el-göz koordinasyonu, ince motor ve uzaysal beceriler, görsel dikkat, planlama, kaynak yönetimi, lojistik, çoklu görev gibi karmaşık kabiliyetleri içerir. Oyun oynamada gerçek sorun; şiddet içermesi ve uzun süreli oynanmasıdır. 

Artık ileri teknolojiye sahip bir dünyada yaşıyoruz. Video oyunları çocuğunuzun bilgisayar kavramlarına uyum sağlamasını ve bu kavramlara alışmasını sağlar. Ailenin araştırıp kontrol ettiği sanal oyunları belirli bir zaman kontrolü doğrusunda oynatması çocuğuna bilişsel katkı sağlayabilir. Her oyun türünün beyni farklı şekilde etkilediğini bir kez daha hatırlatalım, tüm video oyunlarının aynı hasara veya faydaya sahip olduğu şeklinde genelleme yapılmamalıdır.