Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dün yüzde 50 oranında zam yapıldığını duyurduğu asgari ücrette döviz kuru artışına bağlı kıyaslama yapılmasına tepki gösterdi ve şöyle dedi: “Bizim paramız belli, o da Türk Lirası ve biz Türk Liramızı yedirmeyeceğiz.”

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu sözleri sosyal medyada çok tartışıldı ve vatandaşlar döviz bazlı garanti verilen projeleri gündeme getirdi.

Cumhur İttifakı’nın ortağı MHP’nin Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 2018 yılında yaşanan kur şoku sırasında kamuda tasarruf tedbirlerinin uygulanması gerektiğini belirterek döviz cinsinden olan otoyol ve köprü ücretlerinin de Türk Lirası'na çevrilmesi gerektiğini söylemiş ancak bu çağrı kabul görmemişti.

AKP iktidarında kamu – özel işbirliği (KÖİ) projeleri ile Hazine garantili havalimanı, otoyol, köprü, enerji santralleri ve hastaneler yapıldı. Büyük bir kısmı döviz ile ihale edilen projelere dövizle ödeme garantisi de verildi. Dolar ve Euro’daki her yükseliş bu projelerdeki faturayı artırıyor.

Sayıştay’ın Karayolları Genel Müdürlüğü 2020 yılı denetim raporunda yer alan bilgilere göre, 6 otoyol projesi için toplamda 24 milyar 871 milyon dolar ve 2 milyar 988 milyon Euro garanti verildi.

Buna göre,

Gebze-Orhangazi- İzmir Otoyolu için 10 milyar 754 milyon dolar,

Kuzey Marmara Otoyolu Odayeri-Paşaköy Kesimi için 7 milyar 93 milyon dolar,

Kuzey Marmara Otoyolu Kurtköy-Akyazı Kesimi için 4 milyar 489 milyon dolar,

Kuzey Marmara Otoyolu Kınalı-Odayeri Kesimi için 2 milyar 534 milyon dolar,

İzmir Menemen-Alağa-Çandarlı Otoyolu için 541 milyon Euro,

Ankara-Niğde Otoyolu için ise 2 milyar 447 milyon euro için garanti ödeme bulunuyor.

Karayolları söz konusu tablonun “sıfır trafik geçmesi senaryosu”na göre hesaplandığını belirtiyor. Sayıştay denetçileri yalnızca “otoyollar ve köprülerden geçecek muhtemel araç sayısının” değil; ayrıca önümüzdeki 10-15 yıllık döviz kuru ve ABD tüketici fiyatları endeksi projeksiyonlarının oluşturulması ve bu doğrultuda hesaplamaların yapılması gerektiğini vurgulamıştı.

Osmangazi Köprüsü’nden günlük geçiş garantisi 40 bin araç. Araç başı ücretin 42 dolar + KDV olarak belirlendiği sözleşmedekine benzer bir durum Yavuz Sultan Selim Köprüsü için de geçerli. Günlük 137 bin araç geçiş garantisinin bulunduğu bu köprüde 3 dolar + KDV ödenmesi gereken geçiş ücreti bulunuyor.

Avrasya Tüneli’nde ise geçiş ücreti, sözleşme bedeli 4 dolar + KDV’ye yakın bir bedel oluşturuyor. Hazine geçiş ücreti farklarının yanı sıra, eksik geçen araçların ücretlerini de döviz kurları üzerinden ödeniyor. Henüz hizmete açılmayan, Çanakkale Köprüsü'nde araç başına 15 Euro artı KDV olmak üzere günlük 45 bin araç geçiş garantisi verildi.

3. HAVALİMANI

2018 yılında hizmete açılan İstanbul Havalimanı’nda ise dış hat giden yolcu servis ücreti 20 Euro, dış hattan gelip dış hatta giden yolcu ise 5 Euro. İç hat giden yolcu için 3 Euro olan projede garanti süresi de 12 yıl. Yatırımcı şirkete 6.3 milyar Euro’luk bir garanti verildi. İşletmeci rakamı karşılayamazsa Hazine aradaki farkı ödemek zorunda.

Rusya tarafından 20 milyar dolarlık yatırımla Mersin Akkuyu’da kurulacak olan nükleer santralde üretilecek elektriğin kilovatsaati 12.35 sentten satın alınacak. 15 yıllık toplam 285 milyar kilovatsaat elektrik karşılığında alım garantisi verilen bu santraldeki garanti ücreti 35.2 milyar doları geçiyor.