Erdoğan’ın İncir Yapraklı Referandumları
Bu Erdoğan’ın ilk referandum oyunu değil. Başbakanlığı döneminde 2010 yılında yapılan referandumu 1980 darbesi ile hesaplaşma üzerinden kurdu. Oylamaya sunulan 26 maddenin büyük bir çoğunluğu Erdoğan’ın gerçek amacını örten incir yaprakları gibiydi. Asıl hedef yargı üzerinde tam hakimiyet kurmaktı. O dönem Erdoğan’ın referandum paketine genişletilmiş hak ve özgürlükler sloganıyla destek veren birçok liberal, şu an Erdoğan’ın kontrolü altındaki mahkemelerce hapse atıldı.
2010 seçimlerinden bu yana Türkiye, medya ve siyasi özgürlükler bakımından dünyanın en kötü yerlerinden biri oldu. Erdoğan artık anayasa paketini demokratikleşme sloganı ile sunarak halkı ikna etmeye çalışmıyor. Onun yerine, bu yılki kampanya koalisyonların sıkıntıları, gücün bölünmesi ve başkanlık rejiminin etkisi üzerinden yürütülüyor. 7 yıl önceki referandumdan sonra yargı üzerindeki tam kontrolü eline alan Erdoğan, halk üzerindeki kredisi sayesinde düzmece bir referandum ile parlamenter sistem ve başkanlık sistemi üzerinden yeni bir referanduma gidebiliyor. Ancak tıpkı 2010 Referandumunda olduğu gibi Erdoğan’ın gerçek niyeti farklı.
Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı olarak görev yaptığı ilk dönem Ağustos 2019 yılında sona erecek. Mevcut anayasa Erdoğan’a ikinci ve son kez seçilme hakkı veriyor. Eğer 16 Nisan’daki referandum paketi geçmezse Erdoğan kendini çeşitli suçlardan hakim karşısında görebilir. Erdoğan Cumhurbaşkanı olarak yalnızca vatana ihanetten ve Yüce Divan’da yargılanabiliyor. Aralık 2013 ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı dönemindeki yolsuzluk davaları nedeniyle Erdoğan ömür boyu dokunulmaz olmayla başkanlık süresini uzatmaktan daha fazla ilgileniyor.
Erdoğan 80 yaşına kadar Cumhurbaşkanı Olabilecek
Önerilen yasa değişiklikleriyle Erdoğan’ın başkanlık dönemi bir dizi dolambaçlı manevralarla uzatılıyor. Bir dizi son dakika hamlesi ile Erdoğan’ın başkanlığı dört dönem uzatılarak 2034’e yani 80 yaşına kadar genişleyebiliyor.
Erdoğan hayat boyu dokunulmazlık getirebilir
Görev süresi bitince görevdeki herhangi bir yanlışından dolayı yargılanamayacak Erdoğan, görevdeyken çıkaracağı yasa değişiklikleri ile dokunulmazlığını genişleterek ömür boyu dokunulmaz hale gelebilir.
AKP yetkilileri referanduma yapılan eleştirilere cevap olarak, muhalefetin 2019 seçimlerinde büyük çoğunluğu elde etmesi halinde Erdoğan’ı Yüce Divana götürebileceğini öne sürdü. Bu kağıt üzerinde gerçekten yapılabilir ancak Başkanlık koltuğuna yasa değiştirme yetkisi ile oturan Erdoğan yapacağı değişiklik ile bunu imkansız hale getirebilir.
Erdoğan, Kendisini Soruşturmaya Kalkan Meclisi Feshedebilir
Öneriye göre 600 milletvekillinden 301’inin imzası ile Cumhurbaşkanı için soruşturma önergesi verilebiliyor. Mecliste 360 milletvekili de bu önergeyi desteklerse soruşturma başlayabiliyor. Soruşturma sırasında Cumhurbaşkanının meclisi fesih yetkisi olmasa da, soruşturma dosyasının hazırlık aşamasından itibaren Cumhurbaşkanının erken seçim kararı alarak soruşturmayı engellemek için 1 aylık bir zaman dilimi var.
Erdoğan Hakimlerin Çoğunu Kendisi Atayacağı İçin Yüce Divan’a Çıksa Bile..
Cumhurbaşkanını Yüce Divana göndermek için Meclis’in en az 400 milletvekilinin iznine ihtiyacı var. Sonuç olarak AKP seçimlerde birinci parti çıkmasa bile Meclis’in 3’te birine sahipse Cumhurbaşkanının Yüce Divan’ gitmesini engelleyebilir. Yeni Cumhurbaşkanı Yüce Divana çıksa bile, hakimlerin büyük çoğunluğu doğrudan veya dolaylı olarak kendisinin atadığı kişiler olacak.
Erdoğan Aile Üyelerini, Eşini, Dostunu da Dokunulmaz Yapabilir
Erdoğan bu dokunulmazlığı, aile üyelerine veya ekibine onları başkan yardımcısı veya bakan yaparak verebilir. Erdoğan’ın atayacağı başkan yardımcısı ve bakanlar için bir sınırlama sayısı yok. Erdoğan’ın bu atamalar için onay alması gereken herhangi bir kurum da yok. Erdoğan başkan yardımcılarına, bakanlara karşı Meclis’in başlattığı soruşturma sürerken, soruşturma Yüce Divana gelmeden erken seçim çağrısı yapabilir.
Erdoğan ve Yakın Çevresine Dokunulmazlık Referandumu
Gelecek hafta yapılacak referandum, Erdoğan’ın tek adam olarak yaptığı faaliyetlerde pek bir değişiklik meydana getirmeyecek. Türk seçmeninin Erdoğan’ın başkanlık koltuğunda ne kadar süre daha oturacağına karar vermesinin ötesinde, Erdoğan ve yakın çevresine dokunulmazlık verip vermemesi hayati önem taşıyor. Her şeyden önce, 1980 darbesinin lideri 2010 referandumu sonrası 2012 yılında ancak yargı önüne getirilebildi. Erdoğan ömür boyu dokunulmazlığın önemini çok iyi biliyor, aks durumda ne gibi sonuçlarının da olabileceğini.
Aykan Erdemir – CHP Eski Milletvekili ve Demokrasileri Koruma Derneğinde kıdemli araştırma görevlisi. Yazının İngilizcesi theCipher‘de yayınlandı.
