Örneğin sayfaları karşılaştırma ihtiyacı ortadan kalkmasına rağmen işlem başına 3,80 YTL ödeniyor. Tüketici Birliği ise
Maliye’nin
tarifeleri yeniden belirlemesini istiyor.
Belgelerin hukuki güvenliğini sağlama makamı olan noterler,
kanunların teknolojik gelişmelere ayak uyduramaması sebebiyle vatandaşı
mağdur ediyor. Fotokopi makineleri ve bilgisayarların olmadığı dönemlerde aynı nüshadan daktiloyla birden fazla yazılması durumunda, sayfaların
teker teker okunarak
kontrol edilmesine karşılık ‘karşılaştırma
ücreti' alınıyordu. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte karşılaştırma ihtiyacı ortadan kalkmasına rağmen işlem başına 3,80 YTL olan bu paranın
Noterlik Kanunu çerçevesinde alınmasına devam ediliyor. Bu durumu ‘vatandaşın kanun gücüyle mağdur edilmesi' olarak nitelendiren
Adalet Bakanlığı'ndan üst düzey bir yetkili, alınan paranın toplandığında büyük bir rakam oluşturduğuna dikkat çekiyor.
Tüketiciler Birliği Başkanı
avukat Bülent Deniz de verilmeyen hizmetin parasının alınmaması gerektiğine işaret ederek, tarifenin değiştirilmesini ve karşılaştırma ücretinin kaldırılmasını istiyor.
Noterlik giderleri, nüfus cüzdan suretinden emlak ve
araba alım satımına kadar pek çok işlemde önemli bir meblağ tutuyor.
Kimlik sureti almak için notere giden bir vatandaşın kimliğinden görevli tarafından iki fotokopi çekiliyor. Fotokopilerin üzerine üç
mühür ve birer
imza atılarak tasdikli nüsha vatandaşa veriliyor. Noter bu işlem karşılığı
harç, Damga Vergisi, değerli kağıt, noter ücretine ilave olarak 3,8 yeni lira ‘karşılaştırma ücreti' alıyor. Vatandaşın kimlik tasdiği 12,1 YTL'ye tamamlanmış oluyor. Noter tasdikli vekaletnamelerde ise bu ücretlere ilave ‘yazı ücreti' de alınıyor. Suretin sayısına bağlı olarak alınan para da artıyor. Burada dikkat
çekici nokta ise karşılaştırma ücreti alınması. Teksir, fotokopi makinesi ve bilgisayar olmadığı dönemlerde daktilo ile istenilen sayıda suret yazılır, daha sonra da suretlerin birbirinin aynısı olup olmadığı bir kişi tarafından okunup bir başkası tarafından da diğer suretten takip edilirdi. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte karşılaştırma gereksiz hale gelmesine karşın, noterler bu parayı almayı sürdürüyor.
Adalet ve Maliye bakanlıkları bünyesinde yapılan muhtelif çalışmalarda, noterlerle ilgili ilginç sonuçlar ortaya çıktı. Noterlerin nasıl çalıştığı, gelirleri, ne iş yaptıkları, çalışma şartları, kazançları gibi konuların yer aldığı değerlendirmelerde, mesleğin yeniden yapılandırılması isteniyor. Noterlik, yarı kamu-yarı özel bir iş olarak tanımlanırken, bazı çarpıklıklar dile getiriliyor. Buna göre, vatandaşa işini notere yaptırma mecburiyeti getirilmesi yanlış. Bu durum, rekabeti ortadan kaldırıyor, reklam ve
tanıtım gibi ilave harcamalara ihtiyaç duyulmadan faaliyetlerin sürdürülmesine sebep oluyor. Ayrıca noterlere, tartışmasız ve ihtilafsız işlerin gitmesi önemli bir avantaj. Bunun yanında, gerçek veya tüzel kişi tarafından dışarıda hazırlanıp tasdik için notere getirilen yüksek meblağlı bir
sözleşmede birkaç imza ve mühür basmaktan ibaret bir işlem karşılığında astronomik derecede harç,
vergi, değerli kağıt ve muhtelif isimler altında noter masrafı alınması, haksız bir durum ortaya çıkarabiliyor. Sözleşme tarafı arttıkça alınan ücretin emekle doğru orantılı olmayacak şekilde artması haksızlığı daha da artırıyor.
Noterlerle ilgili çarpık yapının devam etmesi, denetim yetersizliğine bağlanıyor. Maliye ve Adalet bakanlıklarının denetimine tabi noterler,
eleman yetersizliği ve işi bilen kalifiye görevlilerin olmaması sebebiyle tam olarak incelenemiyor. Noterlik teftişi Maliye elemanlarınca yeterince yapılamazken, Adalet Bakanlığı
müfettişlerinin sayı azlığı ve bilgi donanımındaki eksiklik çoğunlukla şeklî ve sembolik denetim yapılmasına yol açıyor. Çözüm olarak, noterlik sisteminin yeniden ele alınarak, sistemin basit, vatandaşın işini zorlaştırmayacak ve gereğinden fazla ödeme yapmasını önleyecek bir yapıya kavuşturulması öneriliyor. Bunun yanında, Adalet ve Maliye bakanlıkları bünyelerinde tecrübeli, noterlik işlemlerini iyi bilen uzman bir müfettiş kadrosunun istihdam edilmesi isteniyor.
Her belgeden ücret alınıyor
Noterler Kanunu'na göre noterlerin ana görevleri; vekâletname tanzimi, suret tasdiki, defter onayı, ihbar, tespit, ihtar, motorlu
taşıt satışı ve muhtelif sözleşmelerin yapılması veya tasdik edilmesi, kur'a çekimi, tespit ve bazı sözleşmeler vb. tanımlanıyor. Noterlerin gelirleri ise şöyle sıralanıyor: Yaptıkları işlemler üzerinden hesaplanacak ücretleri ile vasiyetname ve
vakıf senedi düzenlenmesinden alınacak ücretler, yazı, bir dilden diğer dile veya bir yazıdan diğer yazıya çevirme, karşılaştırma,
tescil, emanetlerin saklanması ve kanunlarında harç, vergi ve resimlerden bağışık olduğu yazılı işlemler ile defter onaylanmasından ve kanunun ücret almayı öngördüğü sair işlemlerden alacakları ücretler ve noterlerle imzaya yetkili vekillerinin yol ödeneğinin miktarı,
Türkiye Noterler Birliği'nin mütalaası alındıktan sonra Adalet Bakanlığı tarafından düzenlenecek bir tarife üzerinden alınan ücretler.
1972 yılına kadar noterlerin görevini mahkemeler yürüttü
Noterlik işlemleri daha önce mahkemeler tarafından yapılıyordu. 1972'de çıkarılan Noterlik Kanunu ile bu hizmetler noter daireleri tarafından verilmeye başlandı. Kanun, noterliği bir
kamu hizmeti sayarken, noterlerin görevleri, hukukî güvenliği sağlamak ve anlaşmazlıkları önlemek için işlemleri belgelendirme ve kanunlarla verilen başka görevleri yapma olarak tanımlandı. Günümüzde yarı kamu-yarı özel nitelikli kurumlar olan bu dairelerde hizmetler noter ismi ile vasıflandırılan hukuk fakültesi mezunu kişi tarafından veriliyor. Bu kişi yanında yeterince
personel çalıştırabiliyor. Ayrıca noterler, işlerin yoğunluğu sebebiyle imza yetkisini katiplere devredebiliyor. Aynı kanuna dayanarak, mesleğin amaçlarına uygun bir şekilde görülmesini, gelişmesini ve meslektaşlar arasında birlik ve yardımlaşmanın sağlanması için kamu kurumu niteliğinde ve tüzel kişiliğe sahip Türkiye Noterler Birliği kuruldu.
Maliye Bakanlığı verilerine göre Türkiye'de halen 999 noter, Gelir Vergisi mükellefi olarak faaliyet gösteriyor. Noterin kelime anlamı ise şöyle: Çeşitli belge ve işlemlere geçerlik kazandırmak ve yasanın öngördüğü diğer görevleri yerine getirmekle yükümlü, belli nitelikleri ve kendine özgü bir hukuk statüsü olan kamu görevlisi.
Zaman