İlave alımı yapılabilecek tutar en fazla 300 milyon dolar olarak belirlendi. TCMB'den döviz alım ihalelerine ilişkin yapılan yazılı açıklamada, bankanın 10 Aralık 2009 tarihli ''2010 Yılında Para ve Kur Politikası'' başlıklı duyurusu ile 2010 yılında uygulanması öngörülen kur politikasının genel çerçevesini ve döviz rezervi biriktirme amacıyla düzenlenen döviz alım ihalelerine devam edileceğinin açıklandığı hatırlatıldı. Söz konusu duyuruda belirtildiği gibi, dalgalı döviz kuru uygulamasında korunması gereken bir kur seviyesi olmamasına rağmen, güçlü döviz rezerv pozisyonuna sahip olmanın, Türkiye gibi gelişmekte olan ekonomilerde, karşılaşılabilecek iç ve dış şokların olumsuz etkilerinin giderilmesine ve ülkeye duyulan güvenin artırılmasına büyük katkı sağlayacağı ifade edildi. Açıklamada, bu nedenle, döviz arzının döviz talebine kıyasla arttığı dönemlerde Merkez Bankasının, rezerv biriktirme amaçlı döviz alım ihaleleri gerçekleştireceği vurgulanarak, 2007 yılında başlayan ve Eylül 2008'den sonra derinleşerek Türkiye'nin finansal piyasalarını da etkileyen finansal krizin, bir ülke için güçlü rezerv pozisyonuna sahip olmanın önemini bir kez daha gösterdiğine işaret edildi. Türkiye'de yıllardır güçlendirilen döviz rezervleri sayesinde, kriz sırasında bankacılık sisteminin döviz likiditesinde yaşayabileceği sorunları en aza indirmeye yönelik önlemlerin hızlı bir şekilde alınabildiği hatırlatılan açıklamada, bu dönemde yaşanan döviz likiditesine ilişkin sorunların ülkelere özel olmadığı, bu nedenle döviz likidite sorunlarını gidermek üzere ülkelerin karşılıklı anlaşmalar yaptıkları gibi uluslararası kuruluşların da sistemik olarak bu boyutlarda yaşanabilecek likidite sorunlarını gidermeye yönelik mekanizmalar oluşturmaya çalıştıkları ancak, ülke rezervlerinin finansal istikrar açısından halen bir ülkenin en önemli sigortası konumunda olduğuna dikkat çekildi. Bu nedenle, Merkez Bankasının da, kriz sırasında durdurduğu döviz alım ihalelerine 4 Ağustos 2009 tarihinde yeniden başladığı, 2 Ağustos 2010 tarihinde yapılan basın duyurusu ile rezerv birikiminin hızlandırılması amacıyla ihalelerde alım yapılacak günlük 30 milyon dolar ihale ve 30 milyon dolar opsiyon tutarlarının, 40 milyon dolar ihale ve 40 milyon dolar opsiyon tutarlarına yükseltildiği hatırlatılan açıklamada, ''bilindiği üzere Merkez Bankası, döviz alımlarını, döviz piyasasındaki arz ve talep koşullarını mümkün olduğunca az etkilemeye özen göstererek, kuralları önceden açıklanmış şeffaf ihaleler aracılığıyla gerçekleştirmektedir'' denildi. Açıklamada, bu ihalelerin, esas olarak açıklanan program çerçevesinde yürütülmesi hedeflense de, döviz arzına ilişkin öngörülerin dışında önemli gelişmeler olması durumunda önceden duyurularak ihale programlarında değişiklikler yapılabildiği ve 2002 yılından beri uygulanan bu yöntem ile pek çok defa ihale programlarında değişiklik yapıldıysa da, mümkün olduğunca ihale programlarının değiştirilmemesinin amaçlandığı ifade edildi. Tüm dünyanın olağanüstü bir dönemden geçtiğine, küresel piyasaların görünümü ve risk iştahının çok hızlı değişimler gösterebildiğine, bunun da Türkiye'nin de içinde bulunduğu gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye akımlarının büyük miktarlarda dalgalanma göstermesine neden olabildiğine dikkat çekilen açıklamada, şöyle denildi: ''Bu nedenle, bir taraftan döviz rezervlerini kuvvetlendirmek amacıyla ülkemize yönelik sermaye akımlarından daha etkin bir şekilde faydalanmak, diğer taraftan akımların değişkenliğine karşı daha esnek olabilmek amacıyla 4 Ekim 2010 tarihinden itibaren döviz alım ihalelerinde yöntem değişikliği yapılmasına karar verilmiştir.'' YENİ YÖNTEM Merkez Bankası'nın açıklamasına göre, döviz alım ihalelerindeki yeni yöntem şöyle olacak: ''Günlük olarak düzenlenen döviz alım ihalelerine Merkez Bankası'nın 2 Ağustos 2010 tarih, 2010-42 sayılı basın duyurusunda açıklandığı şekilde devam edilecek. Bir başka ifadeyle, günlük döviz alım ihaleleri çerçevesinde, 3 Ağustos 2010 tarihinden itibaren uygulanmakta olan tutarlar değiştirilmediği sürece, 40 milyon dolar ihale ve 40 milyon dolar opsiyon hakkı olmak üzere en fazla 80 milyon dolar alınacak. Ancak, uluslararası piyasalardaki gelişmelere bağlı olarak likidite koşullarının iyileşmesi ve yurt içine sermaye akışının güçlü seyretmesi durumunda döviz alımlarının hızlandırılabilmesi için Merkez Bankası, düzenli döviz alım ihalelerinde alımı yapılan tutarı artırabilecek. Döviz alımlarının hızlandırılmasına karar verilmesi durumunda herhangi bir hafta içerisinde ilave alımı yapılabilecek en fazla tutar, haftanın ilk iş gününde saat 11.00'de Reuters veri sağlama sisteminin CBTQ sayfasında ilan edilecek. Düzenli döviz alım ihalelerinin dışında ilave alım yapılabileceği ilan edilen tutarın, içinde bulunulan günde ne kadarının alınacağı saat 13.30'da Reuters veri sağlama sisteminin sayfasında ilan edilecek, ihale saat 13.35–13.45 arasında gerçekleştirilecek. Ancak, ilave alım yapılan günlerde ihalede kazanan bankaların opsiyon hakkı bulunmayacak. Örneğin, düzenli döviz alım ihalelerinin dışında, yurt içine sermaye akışının güçlü seyredeceği değerlendirilen bir dönemde rezerv birikiminin hızlandırılması amacıyla, Bir hafta içerisinde ilaveten 300 milyon ABD doları (en fazla) alınmasına karar verilmesi durumunda, bu tutar o haftanın ilk iş günü saat 11.00'de kamuoyuna duyurulacak. Bu tutarın yüzde 20;sinin ilk iş günü içinde alımına karar verilmesi durumunda, saat 13.30;da o günkü döviz alım ihalesinde fazladan 60 milyon, dolayısıyla düzenli olarak alımı yapılmakta olan 40 milyonluk tutarla birlikte 100 milyon ABD doları alınacağı kamuoyuna duyurulacak. İhale saat 13.35–13.45 arasında gerçekleştirilecek. Ancak bu ihalelerde, düzenli alım ihalelerinden farklı olarak ihalede kazanan bankaların opsiyon hakkı olmayacak. Bu ihalede, 100 milyon ABD dolarına kadar döviz alımı yapılacak, bu durumda ilave alımı yapılan tutar 60 milyon ABD doları olacak. Böylelikle, haftanın kalan günlerinde düzenli döviz alım ihale tutarlarına ilave olarak en fazla toplam 240 milyon ABD doları daha alınabilecek. Ertesi iş günü ilave alım yapılmasına karar verilmezse sadece düzenli döviz alım ihalesi yapılacak. Bir başka ifadeyle, ertesi günkü ihalede 40 milyon dolar alınacak ve ihalede kazanan bankaların 40 milyon dolar opsiyon hakkı olacak. O gün içinde ilave alım yapılmadığı için, haftanın kalan günlerinde alımı yapılabilecek tutar en fazla 240 milyon dolar olmaya devam edecek. Ertesi haftanın ilk iş günü, düzenli döviz alım ihalelerinin dışında ilave alım yapılmasına karar verilmesi halinde, haftalık ilave tutar saat 11.00'de kamuoyuna duyurulacak. İLAVE ALIMI YAPILABİLECEK TUTAR 300 MİLYON DOLAR 4 Ekim 2010 Pazartesi günü başlayan hafta içinde rezerv birikimini hızlandırmak amacıyla ilave döviz alımı yapılmasına karar verildiğinin bildirildiği Merkez Bankası açıklamasına göre, ilave alımı yapılabilecek tutar en fazla 300 milyon dolar olarak belirlendi. Diğer ihale koşulları değişmemiş olmakla birlikte, kamuoyunun bilgilendirilmesi açısından tekrar açıklanan söz konusu koşullar şöyle: ''İhaleye Döviz ve Efektif Piyasalarında işlem yapmaya yetkili bankalar katılabilecek. Türkiye'de iş günü olmasına rağmen, Amerika Birleşik Devletleri'nde ödeme sistemlerinin tatil olduğu günlerde, yarım iş günlerinde ve ihale öncesinde Merkez Bankası'nca dövize doğrudan alım ya da satım yönünde müdahale edilen günlerde ihale düzenlenmeyecek. İhale, çoklu fiyat ihalesi yöntemi ile yapılacak. İhale teklif miktarı minimum 1 milyon dolar ve katları üzerinden verilebilecek. İhalede teklif edilebilecek maksimum tutar ihale tutarı ile sınırlı olacak. Bankalar, verdikleri teklif tutarlarını ve fiyatları ihale süresince değiştiremeyecekler. İhalenin kesildiği fiyatta birden fazla teklif olması halinde dağıtım oransal olarak yapılacak. İhaleye katılmak isteyen bankalar, tekliflerini tutar ve fiyat belirtmek suretiyle EFT sistemi aracılığıyla gönderecekler. İhalenin sonuçlanmasını takiben ihaleye ilişkin toplam teklif, ortalama fiyat, maksimum fiyat ve minimum fiyat bilgileri Reuters veri sağlama sisteminin sayfasında ilan edilecek. Bu ilanı takiben ilave alım yapılmayan düzenli döviz alım ihalelerinde bankalar saat 14.00'e kadar opsiyon haklarını kullanabilecekler. Kullanılan opsiyon miktarı da opsiyon kullanım süresinin sonunda aynı sayfada ilan edilecek. İhalelerde işlem komisyonu alınmayacak. İhale yükümlülüğünü yerine getiremeyen bankalara, Döviz ve Efektif Piyasaları Uygulama Talimatı çerçevesinde müeyyide uygulanacak.'' Merkez Bankası'nın önceki uygulamalarında olduğu gibi, önümüzdeki dönemde döviz arzına ilişkin gelişmelerin yakından takip edileceği ve öngörülenin dışında gelişmeler olması durumunda döviz alım ihalelerinde, önceden duyurularak değişiklik yapılabileceği, gerek duyulursa ihalelere kısa ya da uzun süreli olarak ara verilebileceği de kaydedildi. (AA)