Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın keyfi uygulaması, ülke ekonomisine yılda 240 milyon dolarlık katkı sağlayan Kayseri’deki Himmetdede Altın Madeni ve Eskişehir’deki Kaymaz Altın Madeni’ne, bütün yasal mevzuat yerine getirildiği halde, geçici faaliyet belgesi vermemesi her kesimden tepki çekiyor.

İşletmelerde toplam bin 200 kişi çalışırken, dolaylı istihdam 10 bini buluyor. 10 binden fazla insanın ekmeğiyle oynayan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın keyfi ve hukuksuz uygulamasına iş adamları, akademisyenler, sosyal güvenlik uzmanları, sendikacılar ve siyasilerden ağır eleştiriler geldi.

Ko­za Al­tın Tür­ki­ye'de ve dün­ya­da ma­den­ci­lik sek­tö­rü­nün ör­nek iş­let­me­le­rin­den­dir. Tür­ki­ye'nin yüz akı­dır. Bu ku­ru­luş, is­tih­da­mıy­la, eko­no­mi­ye kat­kı­sıy­la, tek­no­lo­jik alt­ya­pı­sıy­la mil­li bir iş­let­me­dir. 

İş­siz­li­ğin çift ha­ne­li ra­kam­la­ra çık­tı­ğı bu­gün­ler­de, izin bel­ge­le­ri­nin ve­ril­me­me­si key­fi­dir, hu­ku­ki ve ah­la­ki de­ğil­dir. İl­ke­le­rin kas­ti ola­rak yok sayıldığı, ah­lak ve hu­kuk­suz­lu­ğun zir­ve yap­tı­ğı bir dö­nem yaşıyo­ruz.

Kü­re­sel pi­ya­sa­lar­da dur­gun­lu­ğun de­vam et­ti­ği, bir or­tam­da, ül­ke­nin re­el eko­no­mi­si­ne önem­li kat­kı­la­rı olan bir şir­ke­tin te­sis­le­ri­ne yö­ne­lik ül­ke yö­ne­ti­mi ta­ra­fın­dan hu­ku­ki ve ka­nu­ni ola­rak izah edilemeyen  uy­gu­la­ma­lar eko­no­mik açı­dan ras­yo­nel ka­rar­lar de­ğil­dir. 

Ko­za Al­tın İş­let­me­le­ri’­ne kar­şı yü­rü­tü­len bu tu­tum, üre­tim ve is­tih­da­ma olum­suz et­ki eder. Ya­tı­rım ik­li­mi­nin sağ­lık­lı ve el­ve­riş­li ol­ma­dı­ğı ka­na­ati­ni pe­kiş­ti­rir. Hem yer­li hem de ya­ban­cı ser­ma­ye sahiplerinin re­el sek­tö­re ya­tı­rım yap­ma­sı­na olum­suz et­ki­de bu­lu­nur.

Fir­ma­nın gö­rü­şü ne olur­sa ol­sun, ça­lı­şan­la­rın hak­la­rı­na, hu­ku­ku­na sa­hip çık­mak zo­run­da­yız. Bu ko­nu­da iş­çi­le­ri­mi­zin ses­le­ri­ni du­yur­mak için elimiz­den ge­le­ni ya­pa­ca­ğız. Ça­lı­şan­la­rın iş gü­ven­li­ği bi­zim için ön­ce­lik­li­dir. Sen­di­ka ola­rak her­ke­se eşit me­sa­fe­de olun­ma­sı­nı ve kim­se­nin iş­siz kal­ma­ma­sı­nı is­ti­yo­ruz. 

Ül­ke­ye, eko­no­mi­ye ve ma­den­ci­li­ğe fay­da­lı olan bu ku­ru­luş­lar des­tek­len­me­li­dir. Sen­di­ka­mı­za iş­çi­le­rin el ya­zı­sıy­la 700’ün üze­rin­de di­lek­çe gel­di. Hep­si de ma­den­de iş sağ­lı­ğı ve gü­ven­li­ği ku­ral­la­rı­na uyul­du­ğu­nu söy­lü­yor. An­cak ‘Ne­den ma­de­ni­miz ka­pa­tı­lı­yor an­la­mı­yo­ru­z’ di­yor­lar. Bun­lar işçi maa­şıy­la ge­çi­nen in­san­lar. Ya­zık de­ğil mi?

 

Yurt­dı­şın­dan ser­ma­ye gel­sin is­tih­dam art­sın di­ye çır­pı­nır­ken mil­li şir­ket­le­ri­mi­ze key­fi en­gel­le­ler çı­ka­rıl­ma­ma­lı, ön­le­ri­ne ta­koz ko­nul­ma­ma­lı. 

 

Ma­den ara­ma şir­ket­le­ri eğer ka­nun­la­ra gö­re ÇED ra­por­la­rı­nı al­mış­sa ve di­ğer sos­yal yü­küm­lü­lük­le­ri­ni ek­sik­siz ye­ri­ne ge­tir­miş­se, fa­ali­yet belgele­ri ve ruh­sat izin­le­ri mev­zu­at haz­ret­le­ri­nin key­fi­ne bırakıl­ma­ma­lı. Bu ka­dar çok ma­den ka­za­sı­nın ya­şan­dı­ğı bir dö­nem­de mo­dern tek­no­lo­ji ile dona­tıl­mış, ILO söz­leş­me­si­ni uy­gu­la­yan şir­ket­le­re bu en­gel­le­rin çı­ka­rıl­ma­sı­nı an­la­mak müm­kün de­ğil. Bu maden­ler bu­lun­du­ğu böl­ge­le­re ha­yat veriyor. 

Bu ma­den­ler­de da­ha çok böl­ge­nin in­san­la­rı ça­lı­şı­yor. Göç et­mi­yor, ken­di kö­yün­de il­çe­sin­de iş sa­hi­bi olu­yor. Bu in­san­la­rın baş­ka yer­ler­de çalışma im­kan­la­rı yok. 

Tür­ki­ye­’de iş­siz­li­ğin bu ka­dar yük­sek ol­du­ğu bir dö­nem­de da­ha faz­la iş­siz sa­yı­sı­nı ar­tır­ma­mak için bu­ra­da mağ­dur ola­cak iş ve ai­le­le­ri düşünülerek ha­re­ket edil­me­li.

 

İş­siz ka­lan­lar key­fi uy­gu­la­ma­lar­la bel­ge ver­me­yen ba­kan­lık ve ku­rum­lar hak­kın­da da­va aça­rak sü­re­ce da­hil ola­bi­lir­ler. 

 

Çün­kü bu­ra­da iş­ve­ren­den kay­nak­la­nan bir du­rum­dan do­la­yı de­ğil, hu­kuk hi­çe sa­yı­la­rak ya­pı­lan key­fi uy­gu­la­ma­lar­dan do­la­yı iş­le­ri­ni kay­bet­miş­ler­dir. Ça­lı­şan­lar üre­tim­den ge­len güç­le­ri­ni kul­la­na­rak ses­le­ri­ni du­yu­ra­bi­lir­ler. Çün­kü bu­ra­da iş­çi­le­rin ka­za­nıl­mış hak­la­rı ih­lal edi­li­yor. Hu­kuk dev­le­ti ih­lal edi­li­yor.

 

Tür­ki­ye­’de ma­den izin­le­ri Ma­den Ka­nu­nu hü­küm­le­ri çer­çe­ve­sin­de ve­ri­lir. An­cak 2012’de çı­ka­rı­lan ge­nel­ge ile tüm ma­den­ci­lik izin­le­ri Baş­ba­kan­lı­k’­a bağlan­dı. Bu ge­nel­ge hu­ku­ki ve de­mok­ra­tik de­ğil­dir. 

 

Çün­kü bir ge­nel­ge ka­nu­nun üze­ri­ne çı­ka­maz. Baş­ba­kan­lık ge­rek­çe­siz ret iş­lem­le­ri yap­mış­tır. Ar­tık bu­ra­da sub­jek­tif de­ğer­len­dir­me­ler söz ko­nu­su ol­muş­tur. Ya­pı­lan­la­rı doğ­ru bul­mu­yo­rum. Ma­den­ci­lik sek­tö­rü ül­ke­le­rin kal­kın­ma­sı için ön­ce­lik­li kat­ma de­ğer sağ­la­yan alan­lar­dır. İn­san­la­rın iş ara­dı­ğı bir ül­ke­de iş im­kâ­nı sağ­la­yan iş­let­me­le­rin önü­ne taş ko­yup, ‘Ben yap­tım ol­du­’ der­se­niz, bu doğ­ru ol­maz.

İş­siz­lik yüz­de 10’la­rı geç­ti. İş­siz­lik bu ka­dar yük­sek­ken bir­de key­fi uy­gu­la­ma­lar yü­zün­den 1200 ki­şi­nin işi­ni kay­be­de­cek ol­ma­sı iyi bir şey de­ğil. Bu hem iş­çi hem de iş­ve­ren açı­sın­dan iyi de­ğil. Ya­sa­dı­şı en­gel­le­me­ler en faz­la iş­çi­le­ri mağ­dur edi­yor. Bu in­san­lar iş­siz kal­ma­la­rı ha­lin­de İŞKUR’­dan iş­siz­lik taz­mi­na­tı ala­bi­lir­ler.

 

Tür­ki­ye ma­den­ci­lik po­li­ti­ka­la­rı­nı göz­den ge­çir­me­li­dir. Key­fi uy­gu­la­ma­lar ye­ri­ne, ulu­sal çı­kar­la­rı, ma­den­ci­li­ğin ge­liş­me­si esas alın­ma­lı­dır. Hü­kü­met, ma­den­ci­li­ği ge­liş­tir­mek ye­ri­ne onu ge­liş­tir­me­ye ça­lı­şan iş­let­me­le­re key­fi uy­gu­la­ma­lar­da bu­lu­nu­yor. İs­tih­dam ka­yıp­la­rı­na ne­den ola­cak iş­ler yapıyor­lar. 1200 ki­şi­nin ek­me­ğiy­le oy­nu­yor­lar.

Koza Altın İşletmeleri’ndeki tüm maden işçilerine 3 ayda bir yarım maaş ikramiye, yılda iki ton kömür veriliyor. Çocuğu ilkokula gidenlere 500 ile 800 lira arasında yardım yapılırken tüm personele bireysel emeklilik imkanı sağlanıyor.

Koza Altın İşletmeleri Genel Müdür Yardımcısı Cemalettin Çetin, taşeron hizmeti aldıkları işletmeler ve bunların aileleriyle birlikte ortalama 

10 bine yakın kişinin  mağdur olacağını söyledi. Çetin, Koza Altın İşletmeleri’nde görevli tüm maden işçilerinin sendika garantisinde, yıllık iki maaş ikramiye aldığını belirtti.

- Tüm maden işçilerine 3 ayda bir yarım maaş ikramiye.

- Tüm maden işçilerine yılda bir kez 2 ton kömür.

- 5 yılını dolduran personele 2 Ata lira, 10 yılını dolduran personele 3 Ata lira, 15 yılını dolduran personele 4 Ata lira, 20 yılını doldurana da 6 Ata lira.

-  Tüm maden işçilerine 1 Cumhuriyet altını evlilik hediyesi.

-  Çocuğu anaokulu, ilkokul ve ortaokulda öğrenim gören personele yıllık 500 lira, lise ve dengi okullarda okuyan her bir çocuk için yılda 600 lira, üniversite ve yüksek lisansta okuyan her bir çocuk için 800 lira yardım.

- Ramazan Bayramı’nda 100 liralık hediye çeki.

- Kurban Bayramı’nda 400 lira yardım.

- Vardiya zammı. 2014 Ocak ayından itibaren öğleden sonra vardiyası için yüzde 10, gece vardiyası için yüzde 12 zam.

- Tüm personel için bireysel emeklilik imkanı. Her işçinin ödenecek katkı payının 80 lirası şirket tarafından ödeniyor.