İşverenler, işçilerini ücretsiz izne gönderemez Çalıştığım işyerinde aşağıdaki konuyla ilgili çok farklı görüşler beyan edildiğinden, bize yardımcı olmanızı rica ediyorum. Aynı iş yerinde Nisan 2008’den beri çalışmaktayım. Çalıştığım şirket kriz nedeniyle önümüzdeki 3 ay, 15’er günlük ücretsiz izin kullandırtacak. İzinli geçen süreler için sigorta primi yatırılmayacak. Yine de sağlık hizmetlerinden yararlanabilir miyiz, elden prim yatırmamız gerekir mi? Ebru Asar Ebru Hanım, yazının başlığından da görüleceği üzere işverenlerin işçilerini ücretsiz izne gönderme hakkı yasal olarak yoktur. İşçilerin ücretsiz izne çıkarılabilmesinin iki yolu vardır. Birincisi işçinin bu tür talebinin işveren tarafından kabul edilmesi, ikincisi de 4447 sayılı Kanun gereğince zorda olan işverenin İŞKUR’a müracaatla kısa çalışma ödeneği verdirmesidir. 1-Ücretsiz izni işçi isteyebilir İşverenlerin işçilerini yasal olarak ücretsiz izne çıkarma hakları yoktur. Ücretsiz izni işçi talep ederse de bu kere işverenler isterse verebilir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24’üncü maddesinin III bendi gereğince, “III. Zorlayıcı sebepler: İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.” İşçilerin kıdem tazminatlarını talep ederek işi bırakma hakları ortaya çıkar. Yani işveren “sizi 15 gün ücretsiz izne çıkardım” derse sizler de “o zaman biz de işi tamamen bırakıyoruz, kıdem tazminatlarımız ile her türlü diğer haklarımızı bize ödeyeceksiniz” deme hakkını elde edersiniz. 2-Kısa çalışma ödeneği nedir? Peki o zaman zorda olan işveren ne yapsın diye sorabilirsiniz. Bunun cevabı da 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun Ek 2’nci maddesinde bulabiliriz. Maddeye göre; “Bu Kanuna göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işveren; genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici olarak önemli ölçüde azaltması veya işyerinde faaliyeti tamamen veya kısmen geçici olarak durdurması halinde, durumu derhal gerekçeleri ile birlikte Türkiye İş Kurumu’na, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya bir yazı ile bildirir. Talebin uygunluğunun belirlenmesine ilişkin usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Yukarıda belirtilen nedenlerle işyerinde geçici olarak en az dört hafta işin durması veya kısa çalışma hallerinde işçilere çalıştırılmadıkları süre için işsizlik sigortasından kısa çalışma ödeneği ödenir. Kısa çalışma süresi, zorlayıcı sebebin devamı süresini ve herhalde üç ayı aşamaz. İşçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanma şartlarını yerine getirmesi gerekir. Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, işsizlik ödeneği miktarı kadardır. Kısa çalışma ödeneğinden yararlananlara ait sigorta primlerinin aktarılması ve sağlık hizmetlerinin sunulmasına ilişkin işlemler 506 sayılı Kanun’da belirtilen esaslar çerçevesinde yürütülür. Kısa çalışma ödeneği olarak yapılan ödemeler başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülür. Zorlayıcı sebeplerle işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durması halinde, kısa çalışma ödeneği ödemeleri 4857 sayılı Kanun’un 24’üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve aynı Kanun’un 40’ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar.” Görüldüğü üzere işveren, genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işini durdurmuş veya azaltmışsa durumu İŞKUR’a bildirerek işçilerine para ödeyemediğini, iş veremediğini bu durumu tespit edip, işsizlik ödeneği ödemeye başlayın diyebilir. 3- Alınacak ödenekler ve süre ne kadar? Alınacak ödenen süresi ise; Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan, son üç yıl içinde; a) 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün, b) 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün, c) 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gündür. Aylık işsizlik ödeneği ise ortalama brüt kazancının yüzde kırkı olmakla birlikte, bu rakam 510 YTL’den çok ve 255 YTL’den az olamaz. İşverenler, genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işçilerine iş veremez duruma geldiklerini belirterek İŞKUR’a müracaat ederlerse, İŞKUR işçiler işten çıkarılmasa bile en fazla üç ay süresince kısa çalışma ödeneği adı altında işsizlik ödeneği ödeyebilmektedir. 4- İşsiz kalanlar da bu parayı alabilir İster işveren işten çıkarmış olsun isterse de yukarıdaki gibi kanunu bilmeyen işverenlerin işçilerini ücretsiz izne çıkarması halinde işçinin de 4857/24 gereğince işi bırakması halinde de işçiye işsizlik sigortasından para ödenir. Bilindiği üzere, 4447 sayılı Kanun gereğince 2000 yılı haziran ayından beridir ülkemizde işsizlik sigortası uygulaması başlatılmış olup, işçi olarak çalışanlardan işlerini kendi kusurları olmaksızın kaybedenler, yeniden çalışma istek ve arzusuyla, İŞKUR’a 30 gün içinde başvururlarsa kendilerine belli şartlarla işsizlik ödeneği verilmektedir. İşsizlik ödeneği alınabilmesi için, öncelikle işten ayrılma tarihinden itibaren 30 gün içinde İşten Ayrılma Bildirgesi ile İŞKUR’a başvuru gerekmektedir. Öte yandan, işsizlik ödeneği alınabilmesinin diğer şartı, hizmet akitlerinin sona ermesinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş ve işten ayrılmadan önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmaktır. AKŞAM