ABD'de, para hacminin yüksek olması nedeniyle, bazı finansal kuruluşlar 5 yıl önce, kredibilitesi zayıf olan kişilere de tutsat kredisi vererek, geri dönüşü riskli bir mali yapıya girdiler. Dev kurumsal yatırımcıları zora sokarak, dünya borsalarını olumsuz etkileyen ABD tutsat piyasası, 10 trilyon dolarlık büyüklüğüyle dünyanın en büyük piyasası konumunda bulunuyor. 1,5 TRİLYON DOLAR, YÜKSEK RİSKLİ KREDİLER İÇİNDE YER ALIYOR Sadece dar gelirlilerin kullandığı ''yüksek riskli krediler''in boyutu 1,5 trilyon dolar düzeyine ulaşıyor. Ancak, geçen senenin son aylarında tırmanmaya başlayan kriz, bugünlerde daha da derinleşiyor. ABD tutsat piyasasında iki farklı kredi-faiz sistemi uygulanıyor. Bunlardan bir tanesi sabit faizli 20-25-30 yıllık krediler, ikincisi ise ilk iki yılı nispeten düşük faizli ancak daha sonra her yıl uluslararası piyasalara bağlı olarak belirlenen değişken faizli krediler olarak belirleniyor. 5 yıl öncesine kadar ABD'de faizler son derece düşük olduğu için özellikle orta ve alt gelir grubundaki kişiler değişken faizli kredileri kullanmayı tercih ettiler. Ancak, ABD Merkez Bankası'nın (FED) son iki yılda faiz oranlarını aşamalı olarak artırması, konut sektörünü durgunluğa soktu. Konut satış fiyatları ile kira gelirlerinin de piyasa düzeyinin altına inmesiyle, bu krediyi kullanan düşük gelirli gruplar, kredilerini düzenli olarak ödeyemez hale geldiler. ABD'de ayrıca, bankaların, tüketicilere satın alacakları ev ve dairelerin bedelinin tamamını, hatta değerinin yüzde 110 oranında borçlanma fırsatı vermesi, kredilerin geri dönüşünü zora soktu.İki yıl önce 30 yıllık kredilerin yüzde 4 olan faizi bugün ikiye katlanarak yüzde 7,5-8 düzeyine çıktı ve bunun önümüzdeki yıllarda daha da artabileceği belirtiliyor. Faizlerin yükselmesinin ABD'deki konut kredisi kullananları zor duruma sokacağı belirtiliyor ve halen yüksek riskli gruptaki icralık konut sayısı ise yüzde 75 düzeyinde artış göstermiş bulunuyor. BÜYÜK KURUMSAL YATIRIMCILAR NİYE BUNDAN ETKİLENDİ ? Reyting kuruluşlarının, yüksek riskli kredilere dayalı menkul kıymetlerin notunu düşürmesi, bu menkul kıymetlere yatırım yapan kurumsal yatırımcıların portföylerinde tuttukları ve kredi notu düşürülen menkul kıymetler için yeniden değerleme yapmalarını zorunlu hale getirdi. Kurumsal yatırımcıların portföy değerlerinin düşmesi sonucu, bu menkul kıymetlerin, asıl defter değerlerinden çok daha düşük değerlerle değerlendirilmeleri nedeniyle, BNP başta olmak üzere 400-500 milyar dolarlık portföye sahip kurumsal yatırımcılar, ABD'de değerlendirdikleri bazı yatırım fonlarını dondurmak zorunda kaldılar. 10 trilyon dolarlık olarlık dev kredi pazarının böylesine büyük bir risk altında olmasının, dünyanın en büyük ekonomisi ABD'de iflasları artırabileceği ve durgunluğun derinleşebileceği kaygıları yaratıyor. ABD'deki ekonomistler ve reyting kuruluşları, yüksek riskli tutsat piyasasındaki toplam zararın 100 milyar doları aşabileceği, bu zararın en çok banka ve büyük yatırım fonlarını etkileyebileceğini kaydediyorlar. Uzmanlara göre, ABD'nin durgunluğa girmesinin, ABD ile ticaret yapan Avrupa Birliği, Çin, Japonya ve bunun ardından da diğer yükselen piyasaları durgunluğa sokabilme ihtimali bulunuyor. AA