Memurlar ile görüşmeler ise devam ediyor. Grev dayatmalarının aynı dönemde ortaya çıkması anlamlı bulunurken
iş dünyası istikrarın bozulmasından endişeli.
Türkiye, ABD kaynaklı küresel dalgalanmanın şokunu atlatmaya çalışırken, ekonominin
üretim ayağından kötü haberler gelmeye başladı. Türk Hava Yolları'yla gündeme gelen
grev tartışmaları bir anda bütün
sektörlere sıçradı. Sendikalar;
deniz taşımacılığı,
tekstil,
şeker, petro-
kimya ve
telefon hizmeti sektörlerinde
işletmelerin kapısına
kilit vurmak üzere. Birçok işyerinde
toplu görüşme süreçleri uzlaşmaya gitmiş durumda. Buradan da sonuç alınamazsa Türkiye, bu gidişle 1990'dan sonraki en büyük grev dalgasını yaşayacak. Grev kararlılığını sürdüren
sendika yönetimleri, buradan gelecek habere göre işyeri kapılarına kararı asacak. İşçiler, son yıllarda yakalanan
ekonomik refahtan kendilerine düşen payı almak istediklerini öne sürüyor.
En büyük sendikal örgütlenme olan
Türk-İş'in Başkanı
Salih Kılıç, gelinen noktada
anlaşma umudunu sürdürüyor. "Uzlaşma şartlarının yakalanacağı kanaatini hâlâ taşımaktayım." diyen Kılıç, tekstilde kazanılmış hakların geriye götürüldüğünü düşünüyor. Kılıç'a göre
psikolojik yönden herkesi rahatsız eden grev, ekonominin geneline sekte vurmaz. Masada işveren tarafını temsil edenlerin
çatı örgütü Türkiye
İşveren Sendikaları Konfederasyonu Başkanı
Tuğrul Kutadgobilik ise aksini düşünüyor. "Grev sorunu aşılamazsa ekonomi büyük zarar görür." diyen Kutadgobilik, Türkiye'nin zararlarla uğraşacağı bir devre değil, atılım yapacağı bir dönemde olduğunu belirtiyor. Uzmanlar, ortadaki tablonun grev çıkmazındaki sektörleri tehdit ettiğini ifade ediyor. Türkiye için hayatî öneme sahip birçok sektörde aynı anda grev kararı alınmasının çeşitli şüpheleri de beraberinde getirdiğine dikkat çekilirken, grev kartının 'istikrarsızlık pimi' olarak mı kullanılmak istendiği sorusu akla geliyor. Bu durumun,
toplumsal muhalefet oluşturulup hem hükümet hem de iş dünyasının sıkıştırılmak istendiği görüntüsü verdiğini söyleyen uzmanlar, grev uygulamalarının Türk ekonomisi için en az 5 milyar dolarlık kayıp anlamına geleceğinin altını çiziyor.
Ekonomi aktörleri, gündemin rutin işleyişi içinde hallolması gereken cumhurbaşkanlığı seçimine kaymasından duyduğu rahatsızlığı her fırsatta dile getiriyordu. Asıl gündemin ekonomi olmasını ve gelinen süreçte artık enflasyon gibi makro göstergeler yerine
işçi ücreti ve
sigorta primi gibi mikro göstergelere eğilmek gerektiğini vurguluyordu. Bu çerçevede bir süredir devam eden toplu görüşmelerde yaşanan olumsuzluklar
Ankara merkezli tartışmaların gölgesinde kaldı. THY'nin ardından tekstil ve denizcilik sektörleri ile bilim ve araştırma merkezi TÜBİTAK'ta grev kararı alınması dikkatleri bu yöne çekti. Türk sanayiine önemli
Ar-Ge desteği veren kurumda greve gidilmesi ilgi
çekici bulunuyor. Tez-Koop-İş, TÜBİTAK'ta yaklaşık 3 bin çalışanı kapsayacak şekilde grev kararı aldı. Türk Telekom'da yürütülen toplu görüşmeler de dün anlaşmazlıkla sonuçlandı. Ortalama yüzde 19 zam isteyen Haber-İş Sendikası, eylül ayının ikinci yarısında grev kararını uygulamaya hazırlanıyor. Ancak 172 milyon YTL'lik yük anlamına gelen bu teklifi kabul etmiyor. Türkiye'nin dev sanayi kuruluşlarından Petkim'de örgütlü
Petrol-İş'e üye 3 bin işçi için yürütülen görüşmelerde anlaşmazlık aşılabilmiş değil. 1986 yılında 'stratejik' işletme olduğu gerekçesiyle burada grev yasağı konmuştu. Ancak sendika, uluslararası hukuktan doğan grev hakkı bulunduğunu belirterek, anlaşma sağlanamazsa kapıya kilit vuracağını söylüyor. Denizcilik İşletmeleri'ne bağlı Liman İşletmeleri'nde de grev kararı alındı. Grevin ertelenmesi halinde ise iş yavaşlatma eylemi yapılacağı kaydedildi. İçişleri ve
Milli Savunma Bakanlığı ile Jandarma Genel Komutanlığı'nda da grev kararı alındı. Şeker-İş de istediği sonucu alamazsa Şeker Fabrikaları'na grev kararını asacak.
İşçi cephesinde durum böyleyken, hükümetle memur sendikaları arasındaki toplu görüşmeler de sürüyor. Ancak memurların grev hakkı bulunmuyor. Sendikaların üçüncü turda dile getirdikleri zam talebinin karşılanması için 5,3 ile 10,6 milyar YTL arasında ek kaynak gerekiyor. Ayrıca, sendikaların masadaki dosyalarında; sağlık TV kurulmasından ücretsiz yemeğe, tarımda fazla
mesai ücretinden PTT'ye 20 bin memura, kalabalık sınıflar için ek
ders ücretinden, enerjiyi indirimli kullanmaya ve imamlara mesai ücretine kadar pek çok talep de var.
THY'de görüşmelerin grevle sonuçlanmaması için çaba harcayanlar arasında
İhracatçılar Meclisi Başkanı
Oğuz Satıcı da yer alıyor. Satıcı, "THY, sadece bir
havayolu şirketi değil, Türkiye'nin turizmine, dış ticaretinin önemli bir bölümüne aracılık eden, ilaçtan
soğuk zincir gerektiren birçok ürüne kadar
ihraç ve
ithal mallarını taşıyan, sembol bir kurum." ifadesini kullanıyor. Seyahat Acenteleri Birliği Başkanı Başaran
Ulusoy da Satıcı'ya hak veriyor: "THY'deki bir grev, turizme indirilmiş büyük bir
darbe olacaktır."
Tekstilde greve en çok Çin sevinir
Grev dalgasının etkisi altına giren sektörlerden biri de tekstil. Tekstil, Örme ve Giyim
Sanayicileri Sendikası (Teksif) 20 işyerinde grev kararı aldı. Hak-İş'e bağlı Öz İplik-İş Sendikası da, 5 bin kişiyi kapsayan 6 işyerinde greve gidiyor. Tekstil İşçileri Sendikası (TEKSTİL) ise 7 işyerinde yaklaşık 5 bin işçi adına grev kararı aldı. Çin tehdidiyle boğuşan Türk tekstilinde peş peşe gelen grev kararları hem sektör hem de ekonominin geneli için büyük bir
tehlike oluşturuyor. Uzmanlar, yaklaşık 16 bin işçiyi ilgilendiren grev kararının en çok Çin'i sevindireceği ifade ediyor.
TOBB Konfeksiyon ve Hazır Giyim Meclisi Başkanı
Umut Oran, Uzakdoğu'nun etkisiyle sektörün kâr marjının yüzde 5-10 arasında kaldığını belirterek, "Tekstil ve hazır
giyimde
bıçak kemiğe dayandı. Grevi kaldırma şansı yok. Üretimin durması, kazandığımız ivmenin inmesi demek." tespitini aktarıyor.
Hükümete arabuluculuk çağrısında bulunan Oran, THY ile birlikte tekstilde üç aylık iş durdurma yüzünden kaybedilecek pazarların geri kazanılmasının mümkün olmadığına vurgu yapıyor.
İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri
İhracatçıları Birliği Başkanı İsmail Gülle de grev kararı karşısında pek çok işverenin
gönüllü olarak lokavt yapacağını belirtiyor: "Sektör yıpranır. Önemli olan fabrikaların çalışması. Tekstilin şu anda ihracat performansı yüzde 25'lerde. Yıl sonunda ihracat 7 milyar dolara ulaşacak. Bu olumlu ivmeyi yakalamışken, bu tür frenlerle karşılaşmak istemiyoruz." Uzlaşma için önlerinde 60 güne yakın bir zaman olduğunu belirten Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı Ahmet Nakkaş'a göre de işletme sahipleri kâr erozyonuna uğradıkları için tesislerin çalışmasını eskisi kadar önemsemiyor.
Endüstriyel üretimin üç ayağı bulunduğunu anlatan
TİSK Başkanı, "Bunlar işçi, işveren ve toplumdur. Yani hepimiz. Endüstriyel ilişkilere bu üçüncü ayak üzerinden bakmak gerekir. Grev, toplum için olumsuz sonuçlar doğurur. Tekstilde çok ciddi iş daralması ve
rekabet var. THY, özellik arz eden ve dünyada
büyüme trendinde olan yegane havayolu. Türk Telekom'un Türkiye için önemi çok büyük. Bu sektörlerde grev, hem ekonomi için hem de Türk toplumu için büyük zararlar doğurur." değerlendirmesinde bulunuyor. Geldikleri noktayı Türk işçisinin emeğine borçlu olduklarını kaydeden TİSK Başkanı, sorunun işçinin de hakkını vererek sağduyulu yaklaşımla çözülmesi için çalıştıklarını anlatıyor. Ankara Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı Canip Karakuş ise THY'deki grevin uygulanması halinde tekstil, giyim ve sanayi ihracatının duracağını söylüyor. Karakuş, bu yüzden sektörün ve ekonominin büyük yara alacağını ifade ediyor.
Hava- İş: Yönetime yeni teklifimizi sunduk, anlaşma umudumuz yok
Başta turizm ve tekstil olmak üzere pek çok sektörü direkt etkileyeceği için en dikkat çeken grev tartışması, THY'de yaşanıyor. Sendika ile THY yönetimi arasındaki restleşme üzerine farklı kesimlerden yükselen tepkiler üzerine hükümet olaya el koydu ve Bakan
Murat Başesgioğlu iki taraf arasında uzlaşmaya varılması için devreye girdi. Yeniden başlayan görüşmelerde sendika dün son teklifini sundu. Hava-İş Başkanı Atilay Ayçin, birtakım gelişmeler olduğunu; ancak bunun yeterli olmadığını belirterek, "Aşamadığımız sıkıntılar var. Kendilerine en son bir
öneri sunduk. Onlar kendi aralarında değerlendirecekler, biz de kendi kurullarımızda değerlendireceğiz. Şu aşamada bir umudumuz yok." dedi.
ZAMAN