Abone potansiyeline göre 21 bölgeye ayrılan elektrik dağıtım şebekesi içinde İstanbul'un kıyasıya bir rekabete sahne olması bekleniyor. 17 No’lu bölge olarak tanımlanan İstanbul'un Avrupa yakası, 3,5 milyonun üzerindeki abone sayısı ile enerji şirketleri için cazip bir pazar konumunda. Yüzde 15'e yaklaşan kaçak kullanım oranına rağmen yıllık tahsilatı 2,3 milyar YTL'yi bulan bölgenin dağıtım hakkını almak için Koç, Sabancı, Zorlu, Çalık, Boydak, Park, Ak Enerji, Doğuş, Anadolu ve Doğan grupları ihalede fiyat artırma yarışına girecek. Aynı açık artırmaya Alman enerji devleri E.ON, RWE ve Siemens ile İspanya'dan İberdrola ve Endesa, İtalya'dan Enel'in yanı sıra Amerikalı AES ve Malezyalı Citygroup'un da katılmasıyla fiyatın 5 milyar doları aşabileceği belirtiliyor. Türkiye Elektrik Dağıtım Şirketi'nin (Tedaş) özelleştirilmesinin önünü açan kanunî değişiklik Cumhurbaşkanı Sezer'e gönderildi. Özelleştirme İdaresi, düzenlemenin veto edilmemesi halinde 6 bölgeyi yıl sonuna kadar ihale etmeyi düşünüyor. İdare ilk olarak İstanbul'un Avrupa yakası (Bedaş) ve Anadolu yakası (Ayedaş) ile Sakarya, Başkent, Meram ve Dicle dağıtım bölgeleri için özel sektöre çağrıda bulunacak. Kalan 14 bölgenin ihale süreçlerinin 2007’de tamamlanması hedefleniyor. İhalelere 20 yıl üzerinden çıkılacak. Yasada ‘dağıtım bölgesi deneyimi’ şartı getirilmesinin ise yabancıların her koşulda Türk ortak alacağı anlamına geldiği ifade ediliyor. Elektrik dağıtımı 1926’dan beri imtiyazlı olarak yürütülen Kayseri ve civarı mevcut konumunu koruyacak. Toplam 27 milyon aboneye sahip Tedaş’ın yıllık elektrik tüketiminin bedeli 10 milyar doların üzerinde. Yıllık talep artışı yüzde 7 tahmin edilen Türkiye’nin potansiyeli ile birçok yabancı firmanın yakından ilgilendiği biliniyor. Resmi verilere göre 2005 sonu itibarıyla kayıp kaçak oranı yüzde 18’ler seviyesine geriledi. Bunun yüzde 5-6’sının iletim hatlarındaki bozukluktan kaynaklandığı belirtiliyor. Dağıtım işini üstlenen firmalar, oranın Avrupa ülkelerine nazaran yüksekliği yüzünden bir taraftan kaçak kullanımın önüne geçmeye çalışırken, diğer taraftan altyapı yatırımlarını yenilemek durumunda kalacak. Değişiklik esnasında şirketleri dağıtım ihalelerine çekecek bir yenilik daha kanuna eklendi. Buna göre dağıtım işini üstlenecek firmalara elektrik üretimi için santral kurma ve ihracat yapma hakkı tanınıyor. Dağıtım bölgesi ihalesini kazanan şirket, kendi bölgesinin ihtiyacı olan elektriği üretebileceği gibi elinde fazlalık olması halinde bunu satabilecek. Yabancıyla ortaklık zorunlu Getirilen bir başka önemli konu ise ‘dağıtım bölgesi deneyimi’ ve ‘bölgedeki öz sermaye kadar sermaye şartı’ konulması. Uzmanlara göre bu yüzden Türk yatırımcılar her koşulda yabancılarla ortaklık kurmak zorunda kalacak. Yabancı şirketlerden danışmanlık hizmeti almayan veya yönetim sözleşmesi imzalamayan Türk firmaları ihaleye giremeyecek. Dolayısıyla ihalelere girmek isteyen yerli firmalar, ‘yeterlilik’ alabilmek için yabancılarla konsorsiyum kurmak zorunda kalacak. Yıl sonuna kadar ihaleye çıkılması öngörülen 7 bölge toplam elektriğin yüzde 80’ini tüketiyor. Özelleştirme ihalelerinde en yüksek miktar İstanbul için bekleniyor. Edinilen bilgiye göre Doğan, Doğuş ile Anadolu Grubu, Bedaş ve Ayedaş ihalelerine ortak girmeyi hedefliyor. Hatta bu çerçevede Trakya’da doğalgaz çevrim santralı bulunan Uni-Mar’la görüştükleri de konuşuluyor. Beypazarı’nda (Çayırhan) kömür santralı bulunan Ciner Grubu’nun ise Ankara merkezli Başkent Dağıtım’la ilgilendiği dile getiriliyor. Ancak ihale sürecinin başlatılabilmesi için yasanın Köşk’ten onaylanmasını takiben Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun (EPDK) elektrik tarifelerini belirleyip açıklaması gerekiyor. Kurul, bu arada yatırım izleme yönetmeliğini de yayınlayacak. Şirketler yönetmeliğin öngörülerine göre kayıp kaçak oranı ve altyapı yatırımı taahhüdünde bulunacak. Yazılı verilen sözlerin zamanında yerine getirilip getirilmediği kontrol edilecek. Bunların ardından Özelleştirme, ihale ilanına çıkacak. Yukarıdaki işlerin iki aya kadar yetiştirilmesine çalışılacak. Hazırlık süresi 6 ay tahmin edilen ilk ihaleler kasım-aralık aylarına yetiştirilmeye çalışılacak. Kamunun elektrik dağıtım şirketi Tedaş’ın abone sayısı 2005 sonu rakamlarıyla 27 milyonu aşıyor. Tüketilen elektrik miktarı ise 149,3 milyar kilovatsaat (kWh). Abonelerin 295 bini sanayi, 22 milyonu mesken, 3,2 milyonunu da ticarethaneler oluşturuyor. Geri kalan kısımda ise sulama, şantiye, resmî daireler, hayır kurumları ve ibadethaneler var. Sanayi abonelerinin yıllık tüketimi 23 milyar kWh iken, evlerde tüketilen rakam 24 milyar kWh ile sanayiyi geride bıraktı. Lambaları gece-gündüz yanan ticarethanelerin yaktığı elektrik miktarı ise 12 milyar kWh. Tüketimde ağırlığı bu üç grup oluşturuyor. Toplam kurulu elektrik güç ise 38,1 bin megavat seviyesinde. -------------------------------------------------------------------------------- 1996’daki ihale, ‘medya şirketleri aldı’ diye iptal edilmişti Devletin elektrik dağıtımından çekilmesi, 1980 sonrasındaki hemen her hükümetin gündeminde yer aldı. Kayseri örneği dışında bu konudaki en somut adımı, Nisan 1996’da Recai Kutan’ın enerji bakanlğı döneminde Refahyol hükümeti attı. Dağıtım şebekelerinin 30 yıllığına devri karşılığında istenen 2,6 milyar doların daha sonra döviz üzerinden faiziyle birlikte geri ödeneceği hükmü, bütün holdinglerin dikkatini çekti. Çıkılan ihalede dağıtım şebekelerinin en büyüğü İstanbul’un Avrupa yakasını Doğan Holding liderliğindeki Doğan, Çukurova, Tekfen konsorsiyumu kazandı. Kanunî engellere rağmen elektrik dağıtım işinin hemen hepsini medya patronlarının ortağı olduğu gruplar aldı. Ancak açılan davalar sonucu Doğan Grubu, Çukurova Holding ve İhlas Grubu’nun aldıkları ihaleler 10 Mart 2000’de iptal edildi. Danıştay 10. Dairesi, Bakanlar Kurulu’nun 3 ayrı bölgede 30 yıl süreyle elektrik dağıtım ve ticaretinin yapılmasına ilişkin görevlendirme kararlarını iptal gerekçesini, RTÜK Yasası’ndaki 29. maddeye dayandırdı: “Medyada yüzde 10’dan fazla hisseye sahip olan kişi ya da kuruluşlar, devlete karşı bir taahhüt işi üstlenemez.” Hürriyet’in genel yayın yönetmeni Ertuğrul Özkök, 2002’de Habertürk’e verdiği röportajda konuyla ilgili şunları söyledi: “Aydın Bey hiç ihaleye girmedi. Petrol Ofisi’ni hisse satışlarından aldı. Medya gücüyle yapmadı bunu. Refahyol’dan sonra Aydın Bey enerji ihalesinden çekilmek istedi, Mesut Bey (Yılmaz) ‘Çekilemezsin, yoksa yatırdığın parayı alamazsın’ dedi.” O dönem Sabah Gazetesi’nin sahibi Dinç Bilgin ise geçtiğimiz gün Kanal 7’deki programda Nazlı Ilıcak’a şu itirafta bulundu: “Türkiye’de hemen her şey zıvanadan çıkmıştı. Bir ara bütün kamu ihaleleri medya şirketlerine dağıtılır oldu. Elektrik dağıtım ihaleleri, başka ihaleler... Patronlar köpekbalıkları gibi her alana, her işkoluna saldırdılar. Ben de onlara katıldım.” İhalelerde yarışacak firmalar iddialı Yerli gruplar Koç Holding Sabancı Holding Zorlu Holding Çalık Holding Boydak Holding Park Holding Ak Enerji Doğuş+Anadolu+Doğan Grubu Yabancı şirketler E.ON (Almanya) RWE (Almanya) Siemens (Almanya) İberdrola (İspanya) Endesa (İspanya) Enel (İtalya) AES (ABD) Citygroup (Malezya)