Sayıştay’ın raporuna göre, şirket vadesinde ödemeyince banka borcu son taksitlere yaydı. Şirketin teminatlarının değerini bankanın yüksek göstermesi skandala yeni boyut kattı.

Zaman Gazetesi'nin haberine göre, Halkbank’ın, 2008’de 375 milyon dolar kredi kullandırdığı şirkete, borcunu ötelemesinin yanı sıra teminatları da şişirdiği ortaya çıktı. Sayıştay’ın raporuna göre, bankanın Güneşli Şubesi’nden 133..633 sayılı müşterisi olan şirkete, Bahreyn Şubesi aracılığıyla kredi verildi. Şirket ödeme kabiliyetini kaybetmiş olmasına rağmen Halkbank yönetimi, ödenmeyen taksitleri, 2012 ve 2013 yıllarında son taksitlere yaydı.

Ancak bankanın şirkete sağladığı kolaylık, borcu ötelemekle sınırlı kalmadı. Şirketin kredi alırken gösterdiği teminatların değeri de yüksek gösterildi. Hisse devriyle 22 Nisan 2014’te şirketin önceki ortağının şahsi kefaleti kaldırıldı ve yerine hisseleri devralan şirketin tek ortağı konumundaki gerçek kişinin müteselsil kefaleti alındı. Ancak banka bu kişinin mali durumuyla ilgili ayrıntılı değerlendirme yapmadı. Üzerinde 975 milyon dolar 1. derecede garame ipoteği bulunan ve ekspertiz değeri toplamı 102 milyon 707 bin 782 lira olan 7 gayrimenkul için şubatta yeniden değer tespiti yapıldı. Bu gayrimenkullerin toplam değerleri 252 milyon 525 bin liraya yükseltildi.

Ancak, ilgili ekspertiz raporunda İzmir Konak’ta bulunan ve değeri 2 milyon 820 bin lira olarak tespit edilen arsanın satışının güç olduğu belirlendi. İstanbul Sancaktepe’de yer alan gayrimenkul için ‘konut+ticaret’ fonksiyonu ile değerlendirilmesi durumunda 190 milyon lira değerinde olduğu, gayrimenkulün mevcut değerinin ise 100 milyon lira olduğu belirtildi. Sonuçta kredinin teminatı olarak gösterilen gayrimenkullerin mevcut toplam değerinin 252 milyon 525 bin lira değil 162 milyon 525 bin lira olduğu anlaşılıyor. Halkbank’ın ipotek alınan gayrimenkullerdeki payının yüzde 50 olduğu dikkate alındığında, bu bankaya düşen teminat tutarı 81 milyon 126 bin liraya isabet ediyor.

Kredinin diğer teminatı, 2007’deki ekspertiz değerleri toplamı 243 milyon 826 bin 256 lira (Halkbank’ın payı yüzde 50) olan varlıklar üzerinde 17 Nisan 2008 tarihinde 1 milyar 994 milyon 100 bin liralık ticari işletme rehni tesis edildi. Firmanın kısmi bölünmesinin gündeme gelmesi üzerine bahsi geçen ticari işletme rehninin yenilenmesi 20 Şubat 2013’teki banka kararıyla 120 gün içinde yapılmasına karar verildi: Bundan sonra da kredi sözleşmesinde yapılacak değişiklikler için banka genel müdürü yetkili kılındı. İşlem tamamlanmayınca da genel müdürlük oluru ile 25 Haziran’da 60, 20 Ağustos’ta 90 gün, 21 Kasım’da 90 gün, 12 Şubat 2014’te 90 gün ve 22 Mayıs 2014’te 90 gün, toplamda 420 gün ek süre verildi. Ağustos 2014’te işletme rehninin yenilenmesi işleminin hâlâ tamamlanmadığı tespit edildi.

ŞİRKET ZARARI, ÖZKAYNAKLARI BİTİRMİŞ

Bankanın şirket hakkında 19 Şubat 2014’te hazırladığı ‘kredi değerlendirme raporu’nda sermayesinin 649,3 milyon liradan 117,9 milyon liraya indirildiği, indirilen sermayenin tamamıyla şirketin 2011 yıl sonu bilançosundaki 531,4 milyon liralık geçmiş yıl zararlarının mahsup edildiği ve 23 Şubat 2013’te kısmi bölünme yoluyla 107,6 milyon liraya indirildiği ifade edildi. Türk Ticaret Kanunu’na göre, bir şirketle ilgili batıklık durumu şüphesi olması halinde ara bilanço isteniyor. Burada aktiflerin borçları karşılayamaması halinde o şirketin iflası talep ediliyor. Borca batıklık durumu ise kanunda ‘şirket aktiflerinin şirketin borç ve taahhütlerini karşılayamaması’ olarak tanımlanıyor. Bu çerçevede kredi kullanan şirketin finansal tabloları incelendiğinde, 2012’de şirketin 123 milyon lira zarar ettiği ve zararın özkaynakları tükettiği görüldü. Yabancı kaynaklara sirayet eden zararın 39,8 milyon lira olduğu, 2013’ün ilk 6 ayında 125 milyon lira zarar edildiği ve zararın özkaynakları tüketerek yabancı kaynaklara sirayet eden zararın 85 milyon liraya ulaştığı görüldü. 2013’ün ikinci yarısındaki kısmi bölünme ve 30 Haziran 2013 tarihli bilançoya göre, özkaynaklarda bulunan 196 milyon liralık geçmiş yıl zararlarının tasfiye edilmesine rağmen, şirket 2013’ü 148,8 milyon lira zararla kapattı. Yine özkaynakları tüketerek yabancı kaynaklara sirayet eden zarar 40 milyon liraya ulaştı. 2014’ün ilk 6 ayında ise konjonktürel sebeplerle 5,4 milyon lira kâr elde edildiği ve özkaynaklara sirayet eden zararın 34,9 milyon lira olarak gerçekleştiği tespit edildi. TTK’ya göre şirketin mali yapısı banka için risk oluşturuyor.  

Kredi alan şirket, sözleşme gereği bankacılık işlemlerini yalnızca Halkbank ve Vakıfbank şubeleri üzerinden yapması gerekiyor. Kredi veren bankalar dışında başka bankalarla işlem yapabilmesi Vakıfbank Avrupa Kurumsal Şubesi’nin iznine tabi tutulmuş. Şirketin kredi aldığı bankalar dışındaki banka hesaplarına ilişkin ekstreleri her altı ayda bir kredi veren bankalara ulaştırma zorunluluğu şartına rağmen banka yetkilileri, şirket tarafından kredi veren bankalar dışındaki finansal kuruluşlarda gerçekleştirilen işlemlerle ilgili belgelerin kendilerine ulaştırılmadığını ifade etmiş.

Sayıştay: Sözleşme hükümleri uygulanmalı

Sayıştay, Halkbank’ın kullandırdığı krediyle ilgili raporun öneriler bölümünde, kredi sözleşmesi hükümlerinin uygulanması hususunda gerekli hassasiyetin gösterilmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Ayrıca, zorunlu erken ödeme şartının gereği 254 milyon 555 bin 631 doların tahsilini öngören sözleşme hükmünün uygulanmaması, firmanın mali yapısındaki bozulmalar ve bankanın anapara ödemelerinin son 8 taksite yüklenmesi konularının dikkate alınarak şirketin mali durumlarının yakından izlenmesi ve risk teminat dengesinin banka lehine güçlendirilmesi için adımlar atılması öneriliyor.