Botaş Rusya'dan aldığı doğalgaz kontratlarının bir kısmını Rusya'dan 'ön izin' alan şirketlere devretti. Doğalgaz pazarının yüzde 10'u Gazprom'un kontrolüne girdi İtalya, Fransa ve Avusturya pazarlarını Gazprom'a açarken fiyatta indirim aldı. Türkiye fiyatı 1 dolar indirseydi toplamda 500 milyon dolar kârı olacaktı Botaş'ın Rusya'dan aldığı doğalgaz kontratlarının yıllık 4 milyar metreküplük bölümü yerli ve yabancı özel şirketlere devredilirken, şimdi gözler bu kontrat devrinin Türk tüketicisine ucuzluk olarak yansıyıp yansımayacağına çevrildi. Ancak uzmanlar, İtalya, Fransa ve Avusturya pazarlarına Türkiye'den daha az miktarlarda doğalgazı doğrudan satabilmek için Rus enerji devi Gazprom fiyatlarda milyarlarca dolar indirim yapmak zorunda kalırken, hiçbir fiyat pazarlığı yapmadan Gazprom'a Türk pazarına doğrudan giriş yetkisi veren Türkiye'nin daha işin başında yüz milyonlarca dolar indirim olanağından mahrum olduğunu belirtiyor. Radikal'in kamuoyuna 'Kapitülasyon geri geldi' başlığıyla duyurduğu doğalgaz kontrat devirleri geçen ay itibarıyla gerçekleştirildi. Botaş'ın Rusya'dan satın aldığı doğalgaza ilişkin kontratların yıllık 4 milyar metreküplük bölümü, dört şirkete devredildi. Bu şirketlerin ortak özelliği, Gazprom'dan 'ön izin alabilen' şirketler olması. Gazprom'dan ön izin aldığı için kontrat devri ihalesine giren söz konusu şirketlerden Shell yıllık 250 milyon metreküplük, Enerco 2.5 milyar metreküplük, Avrasyagaz 500 milyon metreküplük ve Bosphorus'da 750 milyon metreküplük doğalgazı 2021'e kadar ithal ederek, iç pazarda satacak. Bu şirketler doğrudan Gazprom'dan ön izin almış olduğu için böylece Gazprom doğrudan Türkiye pazarına girme hakkını elde etmiş oldu. Pazara girişin bedeli var AB'nin 'doğalgaz piyasasının serbest rekabete açılması' prensibi çerçevesinde gündeme gelen kontrat devri, sadece Türkiye'de uygulanıyor. AB ise bu rekabeti genellikle, ya yeni tüketim talebinin özel sektör eliyle karşılanması, ya da ithalatı yine kamunun yapıp yurtiçinde toptan satışının özel sektöre devri yoluyla sağlıyor. Bununla birlikte İtalya, Avusturya ve Fransa, Gazprom'un doğalgaz piyasasına doğrudan girişi karşılığında, bu şirketten ithal ettikleri doğalgaz kontratlarında fiyat revizyonuna gitti ve önemli indirimler sağladı. Gazprom bu yolla Fransa pazarına 2, Avusturya pazarına da 1 milyar metreküplük doğrudan satış olanağı elde etmek için Fransa'ya ait Gaz de France ve Avusturya'ya ait Econgas ile masaya oturmak zorunda kaldı. Pazarlıklar sonucu Gazprom sattığı doğalgazın 1000 metrekübünün fiyatında yaklaşık 10 dolarlık indirim yaptı. Kontrat sürelerinin 15-20 yıl olduğu dikkate alınırsa, bu indirim iki ülkeye milyarlarca dolarlık kazanç sağladı. Kayıp yüz milyonlarca dolar Botaş ise 4 milyar metreküplük kontrat devirleri karşılığı, kontrat süresince devralan şirketlerden sadece 32 milyon dolar kazanç sağladı. Uzmanlar, Türkiye'nin Rusya'dan satın aldığı doğalgaz miktarının geçen yıl 20 milyar metreküp olduğuna dikkat çekerek, Botaş'ın her yıl artan miktarlarda satın almaya devam edeceği gaz dikkate alındığında, Gazprom ile pazarlık masasına oturulup fiyatlarda 1 dolarlık indirim sağlanmış olsaydı bile kontrat süresi boyunca toplamda en az 350-500 milyon dolar arasında bir kazanç elde etmiş olacağını savundu. Fransa gibi on dolarlık indirim sağlanması durumunda kontrat boyunca toplam kazancın milyarlarca doları bulacağı ifade ediliyor. Botaş'ın Rusya'dan Batı hattıyla aldığı 6 milyar metreküplük doğalgazın kontrat süresi 2011'de sona erecek. Şimdi sorun, bu kontratın Botaş tarafından mı yenileneceği yoksa özel sektöre mi devredileceği. Eğer 6 milyar metreküplük kontratı Botaş devam ettirecekse, bu konudaki görüşmelerin birkaç yıl alması nedeniyle yönetime bugünden yetki verilmesi gerektiği belirtiliyor. Yok eğer bu kontratlar yine Gazprom'un ön izin vereceği şirketler tarafından devam ettirilecekse, bu durumda da Gazprom'un Türkiye doğalgaz pazarına doğrudan satacağı gaz miktarının 10 milyar metreküpe çıkacak olması nedeniyle tekel durumu oluşacağından korkuluyor. Öte yandan şirketler kontratları devralmış olmalarına rağmen henüz doğrudan ithalata başlamamış oldukları için indirim konusu daha sonra ortaya çıkacak. Bakan Güler karşı çıkmıştı Botaş'ın, tekel durumundaki doğalgaz satıcısı şirketler karşısında pazarlık gücünü zayıflatan kontrat devirleri, TBMM'de kabul edilen yasa değişikliğiyle gerçekleştirildi. İlk önce kontrat devri öngören bir yasa çıkarıldı. Ancak Gazprom'un "Kontratı devralacak şirketi önce biz görelim, uygun görürsek kontrat devrini kabul ederiz" demesi üzerine, kontrat devri yerine bundan sonraki ithalatın serbest hale getirilmesi kararlaştırıldı. Fakat hükümet sonradan fikir değiştirerek, kontratların Gazprom'un talebi doğrultusunda, "Satıcı şirketin ön onay vereceği" şirketlere devredilmesini kararlaştırdı. 2004'te ne demişti? Enerji Bakanı Hilmi Güler, bir önceki yasanın görüşmelerinde kontrat devrini eleştirirken 8 Temmuz 2004 tarihinde TBMM Sanayi Komisyonu'nda, ismini vermediği bir yabancı şirketin "müracaat edenleri bir görelim hele de ondan sonra karar veririz" şeklindeki yaklaşımının sakıncalarını gördükleri için kontrat devrinden vazgeçtiklerini açıklamıştı. Bakan Hilmi Güler, kontrat devrinin sakıncasının ne olduğunu anlatırken de "kontrat devrini kabul etseydik o zaman biz belli ülkelerin tahakkümü demeyeyim de kontrolü altına girecektik; yani neticede doğalgaz anlaşması yaptığımız ülkeler belli..." ifadesini kullanmıştı. RADİKAL