Afet riski taşıyan alanlar ile doğal, tarihi ve kültürel çevre alanlarının tasfiye, yenileme ve iyileştirmeye tabi tutulmasını öngören ''Dönüşüm Alanları Hakkında Kanun Tasarısı'', TBMM Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonunda kabul edildi. Komisyonda, 13 maddelik tasarı AK Parti milletvekillerinin verdiği 13 önerge ile değiştirildi. CHP milletvekilleri, önergelerinin dikkate alınmamasını gerekçe göstererek Komisyonu terk etti. Tasarı, imar planı bulunsun veya bulunmasın, kentsel ve kırsal tüm alanlarda, afetlere ve kentsel risklere duyarlı yaşam çevrelerinin oluşturulması için fiziki köhneme, sosyal ve teknik altyapının yetersiz ve niteliksiz olduğu alanların iyileştirme, tasfiye, yenileme ve gelişimini sağlamak üzere dönüşüm alanlarının tespitine ve dönüşümün gerçekleştirilmesine ilişkin esasları belirliyor. Tasarıya göre, Türk Silahlı Kuvvetlerine ait harekat, eğitim ve savunma amaçlı kullanılan alanlar ile TOKİ tarafından kendisine kanunlarla verilen yetkiler çerçevesinde kullanılmak için Hazineden talep edilen araziler kapsam dışında kalmak üzere, dönüşüm alanı olarak belirlenen alanlardaki arsa, arazi ve bunların üzerindeki bütün yapılar, imar planına uygun olarak düzenlenecek. Tasarı, konut, ticaret, sanayi, rekreasyon, teknik altyapı, sosyal donatı alanları ve diğer yatırım ihtiyaçları için; proje geliştirilmesi, arazi, arsa düzenlemesi, toplu ortaklık ve proje ortaklıkları kurulması, finansal destek sağlanması, trampa ve mülkiyetin el değiştirilmesi de dahil olmak üzere bu konuda yapılacak işlemleri kapsıyor. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, Milli Parklar Kanunu, Çevre Kanunu, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Kurulmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname, Kıyı Kanunu, Boğaziçi Kanunu, Maden Kanunu, Orman Kanunu, Köye Yönelik Hizmetler Hakkında Kanun, Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu, Mera Kanunu, Türk Sivil Havacılık Kanunu, Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle, Yapılacak Yardımlara Dair Kanun kapsamında kalan yerlerde, ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri ve önerileri alınarak uygulama yapılacak. KIYI VE ORMAN ALANINDAKİ YAPILAR TASFİYE EDİLECEK Kıyı alanı, orman alanı olması nedeniyle üzerinde yapı yapılması mümkün olmayan alanlarda bulunan yapılar, bu alanlardan tasfiye edilecek; bu yapıların sahipleri, talep etmeleri halinde barınma ve çalışma ihtiyaçlarının karşılanması için gelişim alanı içinde yapılacak düzenlemeden yararlanabilecek. Bu alanlar içinde kültür ve tabiat varlıklarını koruma bölge kurullarınca, ''korunacak yapı'' olarak tespit edilen yapıların bulunması durumunda ise alanın ve yapının özellikleri dikkate alınarak, idare (belediyeler ve il özel idareleri), yerinde koruma da dahil yapılacak işlemi belirleyecek. Dönüşüm alanı olarak belirlenen alanlardaki uygulama; kanunda belirtilen idareler dışında planlama ve uygulama yapma yetkisi bulunan kurum, kuruluş ve kurulların olması durumunda, bu kurum, kuruluş ve kurulların görüşleri de alınarak idare tarafından yapılacak. DÖNÜŞÜM ALANLARININ SINIRINI BELEDİYELER BELİRLEYECEK Dönüşüm alanı sınırı, toplamı 5 hektardan küçük olmamak üzere, belediye ve mücavir alan sınırlarında belediye meclisi, belediye ve mücavir alan sınırları dışında il genel meclisi, büyükşehir belediyelerinde, ilgili ilçe veya ilk kademe belediyesinin görüşü alınarak büyükşehir belediye meclisi tarafından üye tam sayısının salt çoğunluğunun kararıyla belirlenecek. Dönüşüm alanı sınırları, karar tarihinden itibaren 30 gün süreyle ilan edilecek. Bu süre içinde dönüşüm alanlarına itiraz edilebilecek. İtiraz edilmezse ilan süresi sonunda, dönüşüm alanı sınırları, idarenin onayıyla kesinleşerek yürürlüğe girecek. İtirazlar incelenerek en geç 30 gün içinde karara bağlanacak. Tasfiye, sağlıklaştırma, gelişme ve yeni yatırımlar nedeniyle dönüşüme konu alanın yetersiz olması halinde, dönüştürülecek bölgeyle ilişkili bulunmak ve toplam alanı 5 hektardan az olmamak kaydıyla, birbirinden ayrı, birden fazla alan, tek dönüşüm alanı olarak belirlenebilecek. Dönüşüm alanları, Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun kapsamında belirlenebilen yenileme alanlarını da kapsayabilecek. Dönüşüm alanı içinde kalan ve tasfiye edilerek başka bir alana taşınması gerekecek kamu yapıları, arsası idare tarafından sağlanarak başka bir yerde yaptırılacak. Dönüşüm alanı sınırının kesinleşmesiyle birlikte, dönüşüm amaçlı imar planları kesinleşinceye kadar bu alanlarda, plan, plan değişikliği ve plan revizyonu, parselasyon planı, ifraz, tevhit, irtifak hakkı tesisi, terkini, cins tashihi, yapı ruhsatı ve yapı kullanma izin belgesi düzenlenmesi ve onaylanması, kat irtifakı ve kat mülkiyeti tesisine ilişkin işlemler durdurulacak. Kararın onayından önceki bütün yapım faaliyetlerine, geçici olarak son verilecek. GECEKONDULAR Dönüşüm alanı sınırları içindeki konutunun 12 Ekim 2004'ten önce yapıldığını belgeleyen gecekondu ve ruhsatsız yapı sahiplerine 12 Ekim 2004 tarihi öncesinde ve halen dönüşüm alanı sınırı içerisinde ikamet ettiğini elektrik, su, telefon faturasını belgeleyenlere, buralarda ikamet edenlere; vadesi 20 yılı aşmamak üzere borçlandırılarak dönüşüm alanı içinde yapılacak sosyal konutlardan veya arsalardan verilebilecek. İDARE, YAPTIRIM GETİREBİLECEK İdare, dönüşüm amaçlı imar planı ve idare meclisi tarafından onaylı kentsel tasarım projeleri kapsamında mimari özellikleri veya kentsel siluet içinde yöresel dokuya uymayan yapılarla ilgili cephe, cephe kaplaması, çatı özellikleri, giriş saçakları gibi konularda, verilen süre içinde ve meclis kararı almak koşuluyla yaptırımlar getirebilecek. Verilen süre içinde bunları yapmayanların yerine, idare bu işlemleri yaptırabilecek ve masrafları, yüzde 20 fazlasıyla maliklerden tahsil edilecek. ACELE KAMULAŞTIRMA SAYILACAK Kamulaştırma işlemi, Kamulaştırma Kanununun ''iskan amaçlı'' ve ''Bakanlar Kurulu kararı alınmaksızın yapılacak acele kamulaştırma'' olarak sayılacak ve yalnızca, kamulaştırma bedeline karşı itiraz edilebilecek. Yapıldığı dönemin mevzuat hükümlerine uygun olan, ancak öngörülen afet tehlikesi karşısında kısmen veya tamamen yıkılma tehlikesinin ortaya çıkması nedeniyle can ve mal güvenliğinin sağlanamayacağı yapılarda, güçlendirmeyle tehlikenin giderilebileceği teknik raporla belirlenen yapıların sahipleri, gerekli tedbirleri almakla yükümlü olacak. Kat irtifakı veya kat mülkiyeti tesis edilmiş yapılarda, söz konusu işlemlerin yerine getirilmesinde maliklerin tamamının oybirliği kararı veya muvafakati aranmayacak. Bu işlemlerin giderlerine, maliklerin tamamı, hisseleri oranında katılmak zorunda olacak. Yapılacak her türlü hizmet ve alımlar, Kamu İhale Kanununun kapsamı dışında tutulacak. Dönüşüm amaçlı imar planları onay tarihinden itibaren 5 yıl süreyle KDV ve ÖTV'den muaf tutulacak. BÜTÇEDEN PAY Dönüşüm alanlarının toplamı 500 hektardan az olmamak üzere dönüşüm alanları kararını kesinleştiren idarelerden bir ve ikinci derece deprem bölgelerinde genel bütçe gelirleri üzerinden yüzde 10, diğer bölgelerde ise yüzde 5 oranında pay aktarılacak. İmar ve gecekondu mevzuatına aykırı olarak yapılan yapılarla ilgili işlemleri düzenleyen İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak Bazı İşlemler ve İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun, yürürlükten kaldırılacak. GÖRÜŞMELER Tasarının görüşmelerinde söz alan CHP İzmir Milletvekili Erdal Karademir, tasarının Türkiye'nin tümünü yapılaşmaya açmayı amaçladığını öne sürerek, koruma amaçlı özel yasaların da devre dışı bırakıldığını söyledi. İnsanların mülkiyet hakkının yok edildiğini iddia eden Karademir, belediyelere de sınırsız yetki verildiğini söyledi. Komisyonda bulunan Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek, belediye başkanlarına yetki verilmediğini, yetkinin belediye meclislerine ait olduğunu ifade ederek, belediye meclislerinde ilçe belediye meclisi üyelerinin de bulunduğunu söyledi. ATOM BOMBASI Zeytinburnu Belediye Başkanı Murat Aydın da yasanın bir an önce çıkmasını beklediklerini belirterek, ''Tespit ettiğimiz dayanıksız konutları vatandaşla anlaşmadan boşaltamıyoruz. Kucağımızda atom bombası var öylece bekliyoruz'' diye konuştu. CHP İzmir Miletvekili Erdal Karademir, önergelerinin dikkate alınmadığını ayrıca gecekondu sahipleri ve kiracılarına af getirildiğini öne sürerek, komisyonu terk edeceklerini açıkladı. Bunun üzerine salonda bulunan CHP'li üyeler dışarı çıktı. TARTIŞMALAR CHP'li üyelerin çıkmasından sonra AK Parti milletvekilleri arasında önergeler konusunda çeşitli anlaşmazlıklar yaşandı. AK Parti Erzurum milletvekili Mustafa Ilıcalı'nın TOKİ'nin de kentsel dönüşüm yapmasına olanak sağlayan önergesine Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek karşı çıktı. Gökçek, bunun belediyelerin yetkisinin TOKİ'ye devredilmesi anlamına geleceğini ve kentsel dönüşüm yapamayacaklarını söyledi. Bunun üzerine AK Parti'li Ilıcalı önergesini geri çekti. ARSA DA VERİLEBİLECEK Gecekondu sahiplerine sosyal konut verilmesine yönelik maddeye, Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Gökçek itiraz ederek, tasarıya ''arsa verilmesi'' hükmünün eklenmesini de istedi. Gökçek, ''Dönüşüm yapılacak yerde 3 bin vatandaş varsa ben Ankara'da üç bin konutu nereden bulacağım. Bunun karşılığında arsa da verebilmeliyiz'' dedi. Gökçek'in isteği ile hazırlanan bir önerge ile dönüşüm yapılacak alanlardaki gecekondu sahiplerine sosyal konutun yanı sıra, arsa da verilmesi tasarıya eklendi. MALİYENİN İTİRAZI Komisyonda Maliye Bakanlığı temsilcileri de istisna ve vergi muafiyetleri getiren maddeye itiraz ettiler. Maliye Bakanlığı temsilcileri, KDV ve ÖTV muafiyetinin diğer kanunlara aykırı olduğunu ifade ederek, genel bütçeden dönüşüm alanlarına pay ayrılmasının bütçe açığını artıracağını söylediler. Maliye Bakanlığı Daire Başkanı Onur Sancarbaba, AB İlerleme Raporu'nda Kamu İhale Kanunundaki istisnaların azaltılmasının istendiği ve bu yapılmadan bazı müzakere başlıklarının açılmayacağının yer aldığını hatırlatarak, ''Başmüzakereci Sayın Ali Babacan bu konuda taahhütte bulundu. Bu kanun Kamu İhale Kanunundan istisna tutulamaz'' dedi. Bayındırlık ve İskan Bakanı Faruk Özak da Maliye Bakanlığı temsilcisine itiraz ederek, ''Bunu Maliye Bakanı imzalamış tasarı Meclise gelmiş. Şimdiye kadar neredeydiniz?'' diye sordu.