Bunlar olmadığı takdirde kısa vade dip seviyesi 1.25’tir Küresel likidite daha da azarsa, euro/dolar paritesi 1.40’ı geçerse, seçim sonuçlarından büyük bir sürpriz çıkmazsa ve petrol fiyatı artmaya devam ederse, dolar için 1.1 ve hatta 1 YTL bölgelerini sorgulayabiliriz. Hemen başka bir soru sorayım; petrol 100 dolar olur mu? Petrol ile ilgili soruyu bundan 4 sene önce sorsaydım ve bırakın 100 doları “78 dolar olur mu” deseydim, cevap bile vermez hatta eldeki veriler ile gülüp geçerdiniz. Nereden mi biliyorum? Başıma geldi de oradan, üzülerek öğrendim. Petrol fiyatları 20-30 dolar arasındayken CNN’de yaptığım programda “40 doları geçen petrol için hedef 78 dolar” tezimi aktarmış ve teknik gerekçeleri, temel anlamda ’askeri-endüstriyel’ kompleks tezi ile destekleyerek iddiamı ortaya koymuştum. Bu programın hemen sonrasında, ‘Bu adam ne yapıyor‘ diye yola çıkan iki üst düzey finans kurumu yöneticisi beni ulaşabildikleri her yere şikâyet ettiler. Şimdi ben soruyorum; geldiğimiz noktada bu arkadaşlar acaba ne düşünüyorlar? İşin garibi, bu iddiayı ortaya attığımızdan sonraki dönemde; petrol 78 doları test edip hatta üstünü zorlamasına ve bugün itibarıyla 100 dolar yoluna girmesine rağmen, bu arkadaşlara ’Neden bunu öngöremediniz’ demesi gereken “patronları“ göremediklerinden dolayı hiçbir zaman onlardan hesap sormadılar, bu arkadaşlar hâlâ işbaşında ve kendilerine birikimlerini emanet edenlerin paralarını 2001 sonrası 1945’ten itibaren dünyamıza hakim olan düzenin değiştiğini idrak etmeden, yönetmeye çalışıyorlar... Bu noktada aklınıza şu soru gelebilir; bu örnekleri neden verdim? Birkaç sebebi var; birincisi ”kaotik dinamik yapılarda, bu tanımlamaya en güzel örnek“ siyasi anomalinin hakim olduğu dönemlerde şekillenen piyasalardır, ”kesinlikle olmaz“ denemez, her şey kaotiktir yani ”bütün ihtimaller aynı anda gerçektir.“ İkincisi eldeki veriler ile ”ana noktalar belirlenebilir ama yukarıda da belirttiğim gibi“siyasi düzendeki anomali dönemlerinde, 2001 saldırısı sonrası dünya düzeni ”anomali“ dönemini hâlâ atlatamadı, eldeki veriler hızlı değişebilir. Örnekleyeyim; petrol kesin olarak 78 dolar altında kalsa, elde böyle bir veri olsa, size kesinlikle şunu söyleyebilirim; euro-dolar 1,38-1,40 bandını geçemeyecek ve içeride dolar 1,25 altına gelmeyecek. Bu noktada sormak istiyorum; eldeki verileri “kesin olarak“ kabul edebilir miyiz? Felsefi olsa da kavramsal olarak piyasaya bakış açımızda belirtilmesi gerektiğine inandığım bu giriş sonrası dolar konusuna gelmek istiyorum. Ne dersiniz; 1 dolar, 1 YTL olur mu? Olur veya olmaz diyorsanız; şu sorulara da cevap arayın; dolar 1,75 YTL iken 1,25 olacak fikrine nasıl bakardınız? Veya 2006’nın ilk 5 ayında 1,30’lara oturmuşken bir anda 1,75’lere kadar fırlamasını nasıl algıladınız ve açıkladınız? Sonuçlar 1- Türkiye’de değerlenen YTL “kendimize özgü“ gerçeklerimizden kaynaklanmıyor. 2001 sonrası ortaya çıkan ”yüksek petrol fiyatı“ ve ürettiği ”likidite“ ile birlikte dünya üzerinde ”marjinal bir para akışı“ oluşuyor. 2- Makro gerçeklerin bozuk olmasından yola çıkarak “finansal sonuçları“ değerlendirerek ”kur neden patlamıyor“ diyenler son 5 yıldır sonuç alamıyorlar. Yukarıda tarif ettiğim dünya sistemindeki 2001 sonrası başlayan ”siyasal anomali“ bitmediği sürece de “gerçekler“ ile ”sonuçlar“ ayrışmaya devam edecekler. Aynı mantık euro-dolar ve petrol içinde geçerli. Arkasında bir paraya güç katan ”ordu, tek devlet, tek merkez bankası“ gibi unsurları olmayan birleşemeyen Avrupa’nın ”euro“su neden 1,40’a koşuyor? Petrol neden 100 dolar yoluna girdi? 3-Kavramsal olarak “1 dolar, 1 YTL olmaz“ diyemeyiz. Diyebileceğimiz; varolan durumu oluşturan bileşenleri analiz ettiğimizde 1 doların Türkiye’de kısa vadede görebileceği en düşük değer 1,25 YTL yani 9 Mart 2005 günü test ettiğimiz dip bölgesi. Önümüzdeki günlerde 1,25-1,26 bandını hatta belki de bu hafta test edeceğiz... 4- En önemli soru: 1,25’in aşağı geçilmesi için ne olması gerekir? Dünya genelince 2003 sonrası ortaya çıkan denklem devam eder, petrol fiyatları girdiği yeni yolda 100 dolara doğru ilerler, euro-dolar 1,40 direncini aşar, küresel likidite “azarsa“; Türk finans piyasalarında ”marjinal fayda“ sağlayacak seçim sonuçlarının oluştuğu bir ortamda; 1,25 altında 1,1 ve 1 bölgelerini sorgulayabiliriz. Yalnız tekrar ediyorum; yukarıdaki şartlar tek tek yerine gelmeli. Bunlar olmadığı sürece kısa vadede dip değer, altını çizerek, söylüyorum; 1,25 seviyesi. Son söz: İlk yazı için fazla felsefi olsa bile; sonuçları değil özellikle sonucu doğuran sistemi sorgulama yolunda amatör yatırımcıların çaba göstermesi gerektiğine inanan biri olarak, kavramları açmaya çalıştım. Yarın ”dolar-YTL ilişkisinde“ zaman maliyeti sorgulayacağız... YİĞİT BULUT- VATAN