Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), Türkiye'nin 2023 yılına kadar dünyanın ilk 10 ekonomisi arasına girme hedefine ulaşması için son 7 yılda üniversitelere 206 Ar-Ge merkezinin kurulması için yaklaşık 2,4 milyar TL'lik yatırım yaptı. Araştırma altyapısı eksik olan üniversite ve araştırma kurumlarında ileri düzeydeki araştırma projelerinin yürütülmesini sağlamak üzere DPT tarafından yeni kurulan üniversitelerde merkezi araştırma laboratuvarları oluşturuluyor. DPT, yeni açılan 72 üniversitenin de merkezi araştırma laboratuvarlarına kavuşturulması için yaklaşık 400 milyon TL'lik kaynak ayırdı. İleri araştırma merkezleri arasında en yüksek bütçeli yatırım 201 milyon TL'lik yatırımla nanoteknoloji merkezlerine yapıldı. AA muhabirinin DPT yetkililerinden aldığı bilgiye göre, Türkiye, 2007-2013 yıllarını kapsayan Dokuzuncu Kalkınma Planı ekseninde, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip bir ülke hedefine ulaşmada araştırma merkezlerinin kurulması için önemli kaynaklar ayırdı. Buna göre, 2009'da Gayri Safi Milli Hasılası'ndan 0,85 oranında Ar-Ge harcaması yapan Türkiye, hala gelişmiş ülkelerde gelirinin yüzde 2'sini araştırmaya ayırma hedefi için çalışmalarını sürdürüyor. 28 Şubat 2008 tarihli ve 5746 sayılı Ar-Ge Kanunu'nun yürürlüğe girmesinden bugüne kadar 99 Ar-Ge merkezi kurulması için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'na başvuru yapıldı. 76 Ar-Ge işletmesine Ar-Ge merkezi belgesinin verilirken, özel sektör bu merkezlerde 2009 yılında 1,6 milyar TL, 2010 yılında da 1,9 milyar TL'lik harcama yaptı. Bu işletmelerden 11'i otomotiv, 11'i otomotiv yan sanayi, 10'u savunma sanayi, 10'u bilgi ve iletişim teknolojileri, 9'u dayanıklı tüketim malları, 8'i elektrik ve elektronik, 5'i kimya, 4'ü ilaç, 4'ü tekstil, 2'si makine ve 1'i de cam ve seramik endüstri kollarında faaliyet gösteriyor. 2002 yılında 29 bin Ar-Ge personeli sayısına sahip olan Türkiye, 2009 yılında bu sayıyı 73 bin 500'e yükseltti. TEMATİK İLERİ ARAŞTIRMA MERKEZLERİ Uzmanlık ve mükemmeliyet merkezlerine sağlanan desteklerle araştırma kurumlarında belirli bir kapasiteye ulaşmış olan altyapı ve insan gücü imkanlarını ulusal düzeyde sanayi ve kamu kesiminin ihtiyaçlarına çözüm üretecek şekilde hizmet verebilir hale dönüştürmek amacıyla DPT tarafından Tematik İleri Araştırma Merkezleri kuruluyor. Bu merkezlerle ülkemizin uluslararası Ar-Ge faaliyetlerine katılımının artırılması ve uluslararası standartlarda araştırma merkezlerinin oluşturulması bekleniyor ve bu merkezler aracılığıyla ileri düzeyde araştırma yapma imkanı yaratılması amaçlanıyor. 2003-2010 yılları arasında 134 tematik ileri araştırma merkezinin kurulumuna başlayan Türkiye'de devletin kaynaklarıyla bu alanda en çok yaşambilimleri konusunda 25 merkez kuruldu. Mühendislik ve malzeme bilimlerinde 24, tarım, gıda, veterinerlik alanında 22, nanoteknolojide 15, bilgi ve iletişim teknolojilerinde 15, savunma ve uzayda 9, enerji ve çevrede 8, nükleer teknolojilerde 3 ve diğer alanlarda da 13 merkez kuruldu. Bu alanlar arasında en fazla yatırım 201 milyon TL'lik yatırımla nanoteknoloji merkezlerine yapıldı. Bu alanı sırasıyla 149 milyon TL ile mühendislik ve malzeme bilimleri, 145 milyon TL ile yaşambilimleri, 142 milyon TL ile bilgi ve iletişim teknolojileri, 122 milyon TL ile savunma-uzay, 89 milyon TL ile nükleer teknolojiler, 89 milyon TL ile tarım-gıda-veterinerlik, ve 50 milyon Tl ile enerji ve çevre alanları izledi. İŞTE TÜRKİYE'NİN GÖZDE TEMATİK İLERİ ARAŞTIRMA MERKEZLERİ DPT 2003-2011 yılları arasında yatırım programları kapsamında desteklenen tematik ileri araştırma merkezleri arasında Türkiye'nin pek çok alandaki işgücü ve açığını kapatmak için çaba harcıyor. Bunlar arasındaki Ankara Üniversitesi Biyloteknoloji Enstitüsü, biyoteknolojiyi kullanarak yeni ürünler üretimi, hizmet ve tanı teknolojilerinin geliştirilmesi, üniversite kökenli biyoteknoloji endüstrisinin kurulmasına olanak verecek temel araştırmalar yapılıyor. Merkez, 60 milyon TL'ye mal oldu ve 40 araştırmacı çalışıyor. Ankara Üniversitesi Hızlandırıcı Merkezi ise Türkiye'de elektron hızlandırıcısına dayalı olarak elde edilecek kırmızıaltı serbest elektron lazerlerinin Ar-Ge ve teknoloji geliştirme çalışmalarında kullanılmasını mümkün kılmak amacıyla kurulum çalışmaları devam ediyor. Merkezin toplam maliyeti 46 milyon TL olarak belirtiliyor. Atılım Üniversitesi'ne kurulan Metal Şekillendirme Mükemmeliyet Merkezi ise imalat mühendisliği metal şekillendirme teknolojisi ve teorisi malzeme mekanik karakterizasyonu gibi alanlarda faaliyet gösteriyor. Merkezin kurulum maliyeti için 8.7 milyon TL harcandı. Bilkent Üniversitesi Ulusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezi ise 21. yüzyılda yeni bir sanayi devrimi olarak gelişerek her sektöre girecek olan nanoteknoji alanında tüm araştırmacılara açık olarak hizmet veriyor. Merkezin kurulması için oluşturulan projede DPT 70 milyon TL'lik kaynak ayırdı. ODTÜ Mikroelektromekanik Sistemler (MEMS) Araştırma Merkezi ise özellikle MEMS alanında sanayi üniversite işbirliğini sağlamak amacıyla kuruldu. DPT merkezin kurulması için şimdiye kadar yaklaşık 26 milyon TL ayırdı. ODTÜ BİLTİR Hasarsız Çarpışma Test Laboratuvarı ise trafik kazalarında sıfır ölüm hedefiyle taşıt güvenliği testleri yapmak, otomotiv ana ve yan sanayi Ar-Ge çalışmalarında test ve mühendislik hizmetleri sunmak amacıyla kuruldu. 2009'da hizmete giren merkez için 9,5 milyonluk kaynak aktarıldı. ARAŞTIRMA MERKEZLERİNE MEVZUAT DÜZENLEMESİ GELİYOR Bu arada TÜBİTAK'ın sekreteryasını yürüttüğü ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında toplanan Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu'nun son toplantısında Araştırma merkezlerine ilişkin kararlar alındı. Buna göre, DPT'de araştırma merkezlerinin etkin çalışması konusunda mevzuatın hazırlanmasında da bazı faaliyetler yürütecek. Araştırma merkezleri yönetim modelinin oluşturulması, sürdürülebilir finansman yapısı kurulması, nitelikli personel istihdamının sağlanması, araştırma merkezlerinin 7 gün 24 saat bütün araştırmacılara ulusal düzeyde hizmet sunumu, performans değerlendirme sisteminin kurulması, araştırma merkezleri ile özel sektör işbirliğinin artırılması konularında mevzuat belirlenecek. Üniversitelerin belirli alanlarda uzmanlaşmasının sağlanması ve öğretim üyelerinin uzmanlık alanlarına göre gözden geçirilmesi ve dağılımı konularında da idari düzenleme yapılacak.