Geçen hafta aralarında ABD, Fransa, Almanya’nın da olduğu 10 ülkenin Osman Kavala’nın serbest bırakılması çağrısı Türkiye ile Batı ülkelerini karşı karşıya getirirken, dün en gergin noktaya gelen ilişkilerde yumuşama başladı.

Daha önce, “Bunları ağırlama lüksümüz yok” dediği 10 ülkenin büyükelçisi ile ilgili Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Cumartesi günü yaptığı “istenmeyen adam ilan edilme” çağrısı ise gerilimi tırmandırmıştı. Dün gece gözler Bakanlar Kurulu toplantısında istenmeyen adam ilanının gelip gelmeyeceğini beklerken, Cumhurbaşkanı Erdoğan bu tehdidini geri çekti.

Uluslararası kamuoyu ise bu gelişmeye geniş yer ayırdı. ABD merkezli medya kuruluşu Bloomberg, “Erdoğan büyükelçilerin sınır dışı edilmesi çağrısını iptal etti, gerilimden kaçtı” başlığını kullandı. Bloomberg, “Erdoğan büyükelçilerin sınır dışı edilme talebini bıraktı ve Türk lirasını sarsan diplomatik gerilimi azalttı. Bu gerilim Ankara’nın kilit partnerleriyle ilişkisini yıkıma uğratacaktı” yorumunu yaptı.

ABD’nin önde gelen gazetelerinden New York Times da gelişmeye geniş yer ayırdı. Carlotta Gall imzalı haberde, “Türkiye Cumhurbaşkanı 10 Batılı diplomatı sınır dışı etme kararından vazgeçti” başlığı kullanıldı.

Yazıda, “Sınır dışı etme tehdidi ciddi ekonomik sorunlara sebep olabilecek ve NATO içerisinde dağılmaya sebep olabilecekti. Erdoğan, Pazartesi günü 10 büyükelçiyi sınır dışı etme kararından geri adım attı ve analist ve diplomatlara göre Türkiye’ye ekonomik felaket getirecek ve NATO ittifakına zarar verecek diplomatik fırtınadan kurtuldu. Hesaplı bir hareketle 10 ülke büyükelçisi Viyana Sözleşmesi’ne uyduklarını açıklayan ifadeler kullandı ve bu da Erdoğan tarafından olumlu karşılandı” denildi.

Makalede, “Diplomasi, Türkiye’yi Batılı müttefikleriyle büyük bir felaketten kurtardı ve birçokları hafta sonu boyunca bu durumun yeni bir ekonomik kriz yaratacağını ve siyasi istikrarsızlığa sebep olabileceğini düşündü.

Fransa merkezli medya kuruluşu France24 de gelişmeyi yakından takip etti.

France24, “Erdoğan diplomatları sınır dışı etme tehdidinde U-dönüşü yaptı” başlığını kullandı.

France24, “Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, Batılı diplomatları sınır dışı etme tehdidinde U-dönüşü yaptı” başlığını kullanırken, “Büyükelçiliklerin Viyana Sözleşmesi açıklamalarından sonra Erdoğan, sınır dışı etme tehdidini geri çekti” yorumunu yaptı.

Washington Post, “Erdoğan büyükelçilere tehdidini geri çekti, ABD ve diğer Batılı müttefikleriyle krizi önledi” başlığını attı.

ABD’nin önde gelen gazetelerinden Washington Post da gelişmeye geniş yer ayırdı. Gazete, “Erdoğan büyükelçilere tehdidini bıraktı ve ABD ve diğer Batılı müttefikleriyle krizi önledi” başlığını attı.

Gazete, “Pazartesi günü çok dikkatlice koreografisi yapılmış jestlerle birlikte ABD, Kanada ve diğer ülkeler tek cümlelik bir açıklama ile diplomatik normlara uyacaklarını duyurdular. Uzmanlara göre Erdoğan’ın Kavala konusundaki ani çıkışı, dış siyasette gerilimi azaltmak yerine tırmandırması onun dikkati çözemediği ekonomik krizden başka bir yere çekmek ve popülaritesini artırmak için endişeli olduğunu gösteriyor” yorumunu yaptı.

Alman Der Spiegel de gelişmeleri yakından takip etti.

Almanya’nın önde gelen dergilerinden Der Spiegel, “İnsan hakları aktivistinin serbest bırakılması çağrısında bulunan büyükelçilerin Türkiye’yi terk etmesine gerek kalmadı. Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, daha önceki açıklamalarını değiştirdi” yorumunu yaptı.

Dergi, “Erdoğan daha önce kariyeri boyunca hiç olmadığı kadar yerel baskı altında. Türkiye ekonomisi çok büyük bir kriz içinde, lira giderek daha da değer kaybediyor. Birçok gözlemci, Erdoğan’ın büyükelçilere tehdidinin dikkati ekonomik krizden uzaklaştırmak olduğunu düşünüyor” ifadesini kullandı.

Diplomaside sıklıkla kullanılan istenmeyen adam (persona non grata), yabancı diplomatları ağırlayan ülkenin başvurduğu bir yöntemdir. İstenmeyen adam ilan edilen diplomatların dokunulmazlığı kaldırılabilirken, bu kişiler bulundukları ülkede diplomatik temsilcilik çalışanı olarak görülme statüsünü yitirirler.

Viyana Konvansiyonu’nun maddelerine göre diplomatın bulunduğu ülke, önceden haber vermeksizin bir diplomatı istenmeyen adam ilan edebilir. İstenmeyen adam ilan edilen diplomatlar genelde ülkeleri tarafından geri çağrılırlar. Casusluk şüphesiyle diplomatları sınır dışı etmek için de kullanılan bu yöntemde anlaşmazlığın olduğu ülkeden de aynı şekilde bir yanıt gelmesini doğurabilir.

18 Ekim’de Osman Kavala’nın tutukluluğunun dördüncü yılı nedeniyle ABD, Fransa, Almanya, Hollanda, İsveç, Norveç, Finlandiya, Danimarka, Kanada ve Yeni Zelanda’nın imzaladığı ortak bir açıklama yayımlandı. Açıklama, ABD, Almanya ve Kanada başta olmak üzere bazı ülkelerin Ankara’daki büyükelçiliklerinin sosyal medya hesaplarında da paylaşıldı.

Açıklamada, “Bugün, Osman Kavala’nın tutukluluğunun başlamasının 4. yıl dönümü. Daha önce verilen beraat kararının ardından farklı davaların birleştirilmesi ve yeni davaların açılması yoluyla davasında süregelen gecikmeler, demokrasiye, hukukun üstünlüğüne ve Türk yargı sisteminin şeffaflığına gölge düşürüyor. Kanada, Fransa, Finlandiya, Danimarka, Almanya, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, İsveç ve Amerika Birleşik Devletleri büyükelçilikleri olarak birlikte, Türkiye’nin uluslararası yükümlülükleri ve iç hukukuyla uyumlu şekilde, bu davanın adil ve hızlı biçimde sonuçlandırılması gerektiği kanısındayız. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin bu husustaki kararları doğrultusunda Osman Kavala’nın derhal serbest bırakılmasının sağlanması için Türkiye’ye çağrıda bulunuyoruz” şu ifadeler yer almıştı.

Açıklamanın ardından, 10 ülkenin Ankara büyükelçileri Dışişleri Bakanlığı’na çağrıldı. Salı günü büyükelçiler dışişleri bakanlığına gittikten sonra Bakanlık’tan yapılan açıklamada, “büyükelçilerin uyarıldığı” belirtilmişti.

21 Ekim’de 10 ülkenin Ankara Büyükelçilerinin Osman Kavala’nın serbest bırakılması yönündeki açıklamaları sorulduğunda Erdoğan, “Bizim bunları ülkemizde ağırlamak gibi bir lüksümüz olamaz” demişti.