Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde haziranda başlayan olaylarda 196 kişi yaşamını yitirdi. Yüzlercesi de yaralandı. Urumçi'de bir fabrikada başlayıp kısa zamanda büyüyen kanlı çatışmanın ardından ortalık şimdilik sakin. Ama yine de olağanüstü hal uygulaması var. İnternet yasak ve kentten dışarı telefon edilemiyor. Çin resmi söylemine göre yaşananlar gerçekten de küçük bir asayiş olayından ibaret mi? Olaylar bir azınlığın özgürlük başkaldırısı mı yoksa sorun tamamen duygusal mı? Urumçi'nin resmini çektiğinizde bazı ipuçları verebiliyor. ÜVEY EVLAT MUAMELESİ Uygur gençleri öz yurtlarında üvey evlat muamelesi gördüklerini söylüyor. Bu iddiaya göre refah paylaşımında Uygurlar göz ardı ediliyor. Urumçi'nin adı Moğolca'dan geliyor. Anlamı güzel ve zengin şehir. Urumçi'nin tarihi geçmişine bakıldığında bir Uygur geleneğinden söz edilebilir. Ancak Urumçi caddelerindeki kısa bir gezinti bu kanıyı ters yüz ediyor. Şehirdeki Çin üstünlüğü tartışılmaz. Bu haliyle Urumçi, Çin'in diğer şehirlerinden hiç de farklı değil. Vali her ne kadar Uygur olsa da genel olarak Uygurların Urumçi'nin geniş planda Sincan Bölgesi'nin siyasal ve ekonomik kaderini etkileme gücü tartışılır. Ekonomik yaşamın hemen her yerinde Çinliler var. Sermayenin neredeyse tamamına yakını Çinlilerin elinde. Söz sahibi bir Uygur zengini yok. "KEBAPÇI" YAFTASI Çinli diplomatlar Uygurlar için "Çok güzel şarkı söylüyor ve dans ediyorlar" diyor. Urumçi'deki Çinlilerin Uygurlara taktıkları isim ise "Kebapçı". Devlet memurları dışında, bir Uygur ya küçük esnaf, ya çiftçi, ya işçi ya da sokakta seyyar satıcılık yapıyor. Genel olarak, Urumçi'nin güzel yerlerinde Çinliler oturuyor. Uygurlar ise şehri çevreleyen gettolarda yaşıyor. Urumçi'nin hızlı kalkınmasından Uygurların Çinlilere göre aynı oranda nasiplendiği söylenemez. Şüphesiz Çinlilerin de tümünün zengin olduğunu düşünmek yanlış. Zaten birbirlerine saldıran Uygurlar ve Çinliler gökdelendekiler değil, gettodakiler. Vali: 12 Uygur'u öldürdük Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi Valisi Nur Bekri, 12 Uygur'u öldürdüklerini kabul etti. Bugüne kadar üst düzey bir yetkiliden gelen ilk itiraf niteliğindeki açıklamada, Vali Bekri polisin protestocuların uyarı ateşini dikkate almaması üzerine vurduğunu söyledi. Bekri, "O anda güvenlik güçlerimiz kararlı bir şekilde ateş etti. 12 eylemciyi öldürdü" ifadelerini kullandı. Vali Bekri, şiddet olaylarının bu boyutlara ulaşmasını beklemediklerini söyledi. Türk Büyükelçi: Zor anlar yaşadık Çin Büyükelçisi Murat Salih Esenli, olaylar karşısında şok olduğunu, ancak Çin'le ilişkilerin en iyi seviyede tutulması gerektiğini dile getiriyor. "Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Çin Halk Cumhuriyeti'nin bir parçasıdır. Uygurlar da cumhuriyetin birer vatandaşıdır" diyen Esenli, "Büyük bir şok yaşadık. Herkes nedeni ararken basındaki Çin ile ilgili ağır haberler bizi güç duruma düşürdü. Tam da Urumçi'ye başkonsolosluk açmayı planlıyorduk. Diplomatlık hayatımın en zor günlerini geçirdim." Esenli, Türkiye'nin Çin'le ilişkilerini en iyi seviyede tutması gerektiğini belirterek, "Çin önümüzdeki dönemde sıçrama yapacak. Bir Türk diplomatı olarak benim görevim, Çin o sıçramayı yaparken ülkemin de bundan faydalanması" diyor. Büyükelçi "Uygurları asla ve asla unutmuş değiliz" diyor. Çin-Rusya ortak tatbikatı Rusya'nın uzak doğu bölgesi Habarovsk'da yarın "Rusya-Çin Barış Misyonu 2009" askeri tatbikatı başlıyor. 3 bin askerin katılacağı tatbikat, 4 gün sürecek. Tatbikatın 2 ve 3'üncü aşamaları Çin'de gerçekleştirilecek. Rusya, ortak tatbikata 300 zırhlı araç ve 40'dan fazla savaş uçağı ve helikopterinin katılacağını belirtti. 2005'teki tatbikata 10 bin asker katılmıştı. Tatbikatta 2 ordunun komutanlarının da görüş alış verişinde bulunacakları kaydediliyor. 'Çalışanlar hep yahşi işler aldı' Fısıltıyla konuştuğumuz bir Uygur kızın iddiası şöyle idi: "Biz ne kadar da çabalasak, en güzel işleri yine Çinlilere verecekler..." Urumçi Dostluk Hastanesi Başhekim Yardımcısı Prof. Dr. Gülmire Rozi ise Çinli diplomatların ve meslektaşlarının yanında yaptığımız söyleşi de şunları söyledi: "Çalıştım ve başardım. Değil Uygur, Han Çinlisi de olsan, çalışmadıktan sonra başarı yok. Aş yok iş de yok! Kazananların hemmesi çalıştı, yahşi işler aldı." Ertuğrul Erbaş - SABAH