Doğalgaz silahını önce Ukrayna üzerinde test eden Putin, son olarak Gürcistan’ı köşeye sıkıştırdı. Avrupa ülkeleri Rusya’ya karşı bir enerji paktı kurmayı bile düşünüyor. Türkiye de Rus doğalgazına en bağımlı ülkeler arasında yer alıyor İkinci Dünya Savaşı’nda toplar, tanklar, tüfekler; Soğuk Savaş’ta nükleer başlıklı füzeler... 21’inci yüzyılda ise Rusya’nın en etkili silahı doğalgaz oluyor. Dünyanın en büyük doğalgaz rezervlerine sahip olan Rusya, devlet kontrolündeki üretim ve dağıtım şirketi Gazprom sayesinde doğalgazı adeta bir silah olarak kullanıyor. Eski bir KGB ajanı olan Devlet Başkanı Vladimir Putin (54) doğalgaz silahını ilk olarak Ukrayna üzerinde test etti. Turuncu Devrim ile Moskova yanlısı Viktor Yanukoviç iktidarı devrildikten sonra Rusya, Ukrayna’nın aldığı doğalgaza zam yapma kararı aldı. O dönem Türkiye’nin satın aldığı gazın beşte bir fiyatına ucuz gaz alan Ukrayna’ya, “Bin metreküp başına 50 dolar olan fiyat, 230 dolara çıkacak. Kabul etmezseniz gazı kesiyoruz” uyarısı yapıldı. UKRAYNA’DA DARBE OLDU Ukrayna direndi. Gazprom gazı kesti. Ukrayna kışı soğukta geçirdi. Rusya’nın AB ülkelerine sattığı gazın yüzde 74’ü de, Ukrayna üzerinden boru hatlarıyla taşındığı için Avrupa alarma geçti. Avusturya, Fransa, Almanya, Macaristan, İtalya, Polonya, Slovakya ve Slovenya’ya verilen gaz miktarların ortalama yüzde 30’luk düşüş yaşandı. Gaz krizinden birkaç ay sonra Ukrayna’da Rusya karşıtı Yulya Timoşenko hükümeti devrildi; Moskova yanlısı Yanukoviç başbakan oldu ve zamlı gaz tarifesini kabul edeceğini açıkladı. GÜRCİSTAN KÖŞEYE SIKIŞTI İngiliz The Economist dergisi, Rusya’nın geçen kış oynadığı doğalgaz kozunu, havalar soğudukça yeniden kullanmaya başladığını yazdı. Rusya’nın bu kez hedefi Gürcistan. Moskova yanlısı Eduard Şevardnadze’yi deviren Devlet Başkanı Mikhail Saakaşvili, Rusya’nın geçen yıl yaptığı gibi bu kış da gazı kesmeye hazırlanması üzerine Türkiye’ye geldi. İngiliz The Times ve Daily Mail gazetelerine göre, geçen hafta Ankara’da temaslarda bulunan Saakaşvili, Türkiye’ye Azerbaycan üzerinden gelen doğalgazın bir bölümünü talep etti. Gürcistan Enerji Bakanı Nika Gilauri, “Türkiye ile anlaşmaya vardık. Türkiye’ye gelen Azeri gazının bir bölümünü alacağız. Ancak fiyat konusunda bilgi vermeyeceğim” dedi. Gürcistan ile Türkiye arasında varılan anlaşmanın yıllık 800 milyon metreküplük olduğu belirtiliyor. AZERBAYCAN TEK MUHALİF Gürcistan, 1.8 milyar metreküplük tüketimini karşılayabilmek için Gazprom’un zam baskınını kabul etmek zorunda kaldı. Gürcistan artık Rusya’dan gazı 110 dolar yerine 235 dolardan alacak. Rusya aynı baskıyı Azerbaycan’a da uyguladı. Ancak Devlet Başkanı İlham Aliyev, dün yaptığı sıradışı çıkışla doğalgaz zammını kabul etmeyeceğini açıkladı. Rusya’nın şantajına boyun eğmeyeceğini söyledi. Aliyev, “Halkımızın zarar görmemesi için uğraş veriyoruz. Onurumuzu koruyacağız. Azerbaycan şantajlara boyun eğmeyecek. Kendi kaynaklarımızı kullanmanın bir yolunu bulacağız” dedi. Rusya’nın, Gürcistan ve Azerbaycan’a yönelik son girişimleri Avrupa Birliği’nde paniğe yol açtı. İNGİLTERE DEVREYE GİRDİ AB Komisyonu, Rusya’nın enerji politikasının sınırları zorladığını açıkladı. İngiltere ise iktidardaki İşçi Partisi ve muhalefette Muhafazakar Parti, Rusya’ya karşı ortak bir tutum benimsenmesi için uzlanmaya vardı. İngiliz milletvekilleri, Gürcistan ve Azerbaycan krizinden sonra, “Rusya’ya karşı NATO benzeri bir enerji paktı kurulması için girişim başlatacakları” açıklamasında bulundu. Gözünü Türkiye’nin ucuz Azeri gazına dikti Rusya’nın, kendi doğalgaz tekeline bir tehdit olarak gördüğü Azerbaycan’a yaptığı baskı ilk sonucunu verdi. Türkiye’nin 2007 yılından itibaren Azerbaycan’dan alacağı “ucuz doğalgaz” Rus tehdidiyle tehlikeye girdi. Rusya’nın baskısından bunalan Azerbaycan, 120 dolarlık fiyatı artırma isteğini Türkiye’ye bildirdi. Azeriler, anlaşmadaki “price revision” (fiyat revizyonu) maddesine dayanarak fiyat müzakeresi istedi. Anlaşmaya göre satıcı ülke Azerbaycan’ın fiyat artırma hakkı var. İki ülke arasındaki fiyat müzakereleri uzun sürebiliyor. GERİYE DÖNÜK TEHLİKE Ancak anlaşma maddesinde Türkiye’nin elini zora sokan bir unsur da şu: “ Price Revision” düzenlemesine göre, satıcı önce fiyat revizyonu müzakeresini resmi olarak istiyor. Alıcı ülkenin de kabul etmesiyle görüşmeler başlıyor. Ancak bu görüşmelerin ardından herhangi bir fiyat artırımı yapılırsa, üzerinde anlaşılan yeni fiyat, alıcı ülkenin müzakere talebini kabul ettiği tarihten geçerli oluyor. Böylece, yeni fiyat geriye dönük olarak tahsil ediliyor. Türkiye için ucuz Azeri gazı büyük önem taşıyor. Rusya’dan bin m3’ü 250 dolar ve İran’dan bin m3’ü 260 dolar civarında fiyatla doğalgaz alınırken 120 dolarlık ucuz Azeri gazı Türkiye’nin doğalgaz ithalatı maliyetini düşürecekti. Silahın adı GAZPROM * 1989 yılında kurulan Gazprom, en büyük Rus şirketi... Dünya gaz rezervlerinin yüzde 16’sını kontrol eden Gazprom, Rusya’nın gaz ihracatının yüzde 93’ünü gerçekleştiriyor. Gazprom’un doğalgaz boru hatlarının toplam uzunluğu 150 bin kilometreyi aşıyor. * 2005 cirosu 42.8 milyar dolar olan Gazprom’un çalışan sayısı 300 bin... Pazar değeri 270 milyar dolar olan Gazprom’un cirosu Rusya’nın GSMH’nın yüzde 8’i... * Gazprom, yılda 4 milyar dolardan fazla vergi veriyor. * Gazprom hisselerinin yüzde 38.3’ünü Rusya Devleti elinde bulunduruyor. Yönetim Kurulu’nun çoğunluğunu da Kremlin yanlısı isimler oluşturuyor. Dipnot: 48 trilyon metreküple Rusya, dünyanın en büyük doğalgaz rezervlerine sahip ülkesi. Bir başka deyişle Rusya’nın tam 12 trilyon dolar değerinde gazı var. VATAN