Hazine ve Maliye Bakanlığı da dün yaptığı yazılı açıklama ile pek çok firmanın vergi ödemediğini dolaylı olarak kabul ederken, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mali Hukuk Ana Bilim Dalı Prof. Dr. Murat Batı şirketlerin nasıl sıfır ya da çok az vergi ödediklerini SÖZCÜ'ye anlattı.
Gelir İdaresi Başkanlığı’nın verilerine göre Haziran 2024 itibariyle faal kurumlar vergisi mükellef sayısının 1 milyon 165 bin 695 olduğunu, bu kadar şirketin kazançlarından alınacak vergilerin tüm ülkeyi ihya edebileceğini ancak mevcut tablonun böyle olmadığını belirten Batı, son altı yıl ve 2024’te tahsil edilmesi hedeflenen kurumlar vergisinin toplam vergi hasılatına oranının ortalamasının sadece yüzde 15,3 olduğuna dikkat çekti. Bu oran 2023'te KDV için yüzde 33,3, ÖTV için yüzde 20,6 olmuştu.
Gelir İdaresi Başkanlığı'nın mayıs ayında veri paketiyle ilgili hazırladığı öneri raporunda, Türkiye'de 1 milyon 143 bin 344 kurumlar vergisi mükellefinin yaklaşık yarısının zarar ya da matrahsız beyanname verdiği, bu mükelleflerin 5,7 trilyon TL'lik bilanço kârına ve 60 trilyon TL'lik ciroya sahip olduğu belirtilmişti.
BİRİNCİ NEDEN VERGİ HARCAMALARI
Üzerinden vergi hesaplanan değere matrah denildiğini, ödenmesi gereken kurumlar vergisi hesaplanırken, elde edilen hasılattan kanunen kabul edilen giderler düşüldükten sonra kanunen kabul edilmeyen giderlerin eklendiğini, şayet bakiye pozitif çıkarsa istisna ve muafiyetler ile yapılan bağışların da düşüldüğünü ve bu sayede matraha ulaşıldığını belirten Batı, bu yolla ulaşılan tutarın eksi çıkması durumunda firmanın matrahsız olduğunu ve vergi ödemediğini dile getirdi.
Kurumlar vergisi hasılatının düşük kalmasının temel nedeninin istisna, muafiyet ve indirimleri içeren vergi harcama listesinin kabarıklığı olduğuna işaret eden Batı, 2019'da 28 milyar TL olan istisna ve muafiyetler nedeniyle vazgeçilen kurumlar vergisi tutarının 2024'te 657 milyar TL'ye yükseldiğini, bu rakamın kurumlar vergisinde 2024'teki 1 trilyon 314 milyar TL'lik hasılat hedefine oranının yüzde 50 gibi yüksek bir oran olduğunu söyledi.
Kurumlar vergisi hasılatının düşük kalmasının ikinci nedeninin "bağışlar" olduğuna işaret eden Batı, kamu yararı statüsüne sahip derneklere ve Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yapılan bağışların tamamının matrah hesaplanırken indirim konusu yapıldığını söyledi.
Örneğin 2023 yılındaki kazancı 1 milyon TL olan bir kurum, kamu yararı statüsüne sahip bir derneğe 1 milyon TL'lik bağış yaparsa matrahı da sıfırlanmış oluyor ve vergi ödemiyor. Ya da bu örnekte 500 bin TL'lik bağış yapıldığında matrah 500 bin TL oluyor ve düşük vergi ödenmiş oluyor.
ÜÇÜNCÜ NEDEN GELİRİ AZALTIP GİDERİ ŞİŞİRMEK
Prof. Dr. Batı, kurumlar vergisi hasılatını azaltan faktörlerden birinin de firmaların gelirlerini düşük, giderlerini yüksek göstermeleri olduğunu, bu yolla firmaların kazancını düşük ya da negatif gösterdiğini dile getirdi.
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından dün yapılan açıklamada, "Sürekli zarar beyan eden mükelleflerden büyüklüğü ve sektörüne göre beyanı riskli değerlendirilen öncelikle 735 mükellef nezdinde vergi incelemeleri yürütülmektedir" denilmişti.
