İktidarların temsil ettikleri toplumsal sınıfı gösteren en önemli göstergelerden biri kamu kaynaklarının nasıl kullanıldığı… Sınırlı kamu kaynaklarının toplumun en geniş kesimini oluşturan emekçilerin refahını arttırmak için kullanılıp kullanılmadığı iktidarın kimin adına hareket ettiğini gösterir.

Kamu kaynaklarının en yoğun kullanıldığı alanların başında kamu adına yapılan mal, hizmet ve yapım alımları gelir. Bunun en adil, rekabete en açık, en verimli kullanılma yolunun da açık ihale yöntemi olduğu tartışmasız. Ancak AKP iktidarlarının, yeni sermaye grupları oluşturmak, onları kamu kaynaklarını kullanarak güçlendirmek böylece de kendi gücünü tahkim etmek için açık ihale yöntemi yerine giderek daha fazla adrese teslim ihale yöntemlerini kullandığı biliniyor. Bunun, muhalefet etmek için ileri sürülen altı boş bir görüş olduğunu söylemek mümkün değil.

22 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu, ilk hali ile büyük ölçüde AB standartlarına uygun olsa da AKP iktidarları döneminde yapılan 200’ün üzerinde değişiklikle tam bir rant aktarma aparatına dönüştü.

Özellikle de kanunun pazarlıkla alım yöntemini düzenleyen 21’inci maddesinin “b” bendinde yapılan düzenlemeler, iktidara ihaleleri istediği firmalara ve istediği rakamlara vermesini sağlayan olanakları sundu.

5’Lİ, 10’LU, 20’Lİ ÇETE

Son yılların özellikle kamu ihaleleri ile varlıklarına varlık katan şirketleri malum. Daha çok “5’li çete” ismiyle anılan bu grubun aslında 20’ye yakın şirketten oluştuğu, bu şirketlerin özellikle de pazarlık yoluyla yapılan ihaleleri büyük ölçüde kendi aralarında paylaştıkları sınırlı sayıdaki medya organları tarafından sık sık haberleştiriliyor. Bu sıralama zaman zaman değişmekle birlikte ilk 10’luk sıralama genellikle aynı kalıyor.

Beşli Çete olarak tarif edilen “Kolin, Kalyon, Cengiz, Makyol ve Cengiz İnşaat”ın isimlerinden oluşan zenginler liginin pazarlık yoluyla aldıkları ihalelere göre sıralaması da çoğu zaman değişmiyor. Bazen AKP iktidarı döneminde kurulan ve büyüyen bazı şirketler bu gruba giriyor ama ana aktörler çoğu zaman aynı isimlerden oluşuyor.

2022 yılının ortalarında hazırladığımız bir haberde pazarlıkla yapılan ihaleleri alan şirketlerin sıralamasını şöyle yapmışız:

•Kolin İnşaat 18 milyar 387 milyon TL sözleşme bedelli 21 ihale,

•Yapı ve Yapı İnşaat 12 milyar 374 milyon TL sözleşme bedelli 15 ihale,

•Kalyon İnşaat 9 milyar 555 milyon TL sözleşme bedelli 15 ihale,

•Cengiz İnşaat 7 milyar 734 milyon TL sözleşme bedelli 16 ihale,

•Makyol İnşaat 7 milyar 287 milyon TL bedelli 18 ihale.

DEPREMDEN ZENGİNLİK ÇIKTI

Ancak 6 ve 20 Şubat tarihlerinde yaşanan ve 11 ili sarsan büyük depremler bu sıralamayı değiştirdi. İktidarın seçim öncesi propaganda malzemesi olarak da kullandığı deprem konutlarının pazarlıkla yapılan ihaleleri, bir başka büyük şirketi ilk sıraya taşıdı. Türkiye’de ve yurt dışında bulunan büyük inşaatları üstlenen, Beştepe’deki Cumhurbaşkanlığı Sarayı ile Marmaris Okluk’taki Yazlık Saray’ı inşa etmesi nedeniyle “Saray müteahhidi” olarak isimlendirilen Rönesans Holding, bağlı şirketlerinin aldığı ihalelerle “Pazarlık şampiyonu” oldu.

Rönesans Holding’e bağlı Rec Uluslararası İnşaat Şirketi depremle yıkılan kentlere 6 bin 561 afet konutu yapılması için pazarlıkla gerçekleştirilen ihaleleri üstlendi. 13.1 milyar TL’lik sözleşmeye imza atan şirket 16.1 milyar TL’lik İstanbul Sancaktepe Şehir Hastanesi’nin yapımını da üstlendi. 2 milyar liralık “Cerrahpaşa Hastane Yapıları Kompleksi Kaba İnşaatı İşi”ni de alınca pazarlıkla ihale verilen şirketlerin ilk sırasına yerleşti. 2022 yılında pazarlıkla ihale üstlenen şirketler sıralamasında ilk onda bile olmayan Rec İnşaat bu ihalelerle büyük sıçrama yaptı.

ÇİNLİ ŞİRKET DÖRDÜNCÜ

Kamuoyuna açıklanma zorunluluğu olmadığı için çeşitli kaynaklardan ulaşabildiğimiz bilgilerle yaptığımız sıralamaya göre Rec İnşaat’ın ardından sıralanan şirketler ve üstlendikleri ihale büyüklükleri ise şöyle:

•Kolin İnşaat 29.1 milyar TL sözleşme bedelli 55 ihale

•Kalyon İnşaat 29.1 milyar TL sözleşme bedelli 33 ihale

•China National Machinery -Taşyapı İnşaat Ortaklığı 27.5 milyar TL sözleşme bedelli 1 ihale

•Makyol İnşaat 26.4 milyar TL’lik 32 ihale

•Yapı ve Yapı İnşaat 25.5 milyar TL’lik 30 ihale

İstisnai olarak kullanılması gereken adrese teslim kamu alımlarının ağırlığı büyüyor. Sınırlı kaynaklar belli çevrelere aktıkça milyonları kuşatan yoksulluk daha da artıyor.