Özdemir Özok'un vefatının ardından 2010-2013 yılları arasında Türkiye Barolar Birliği Başkanlığı yapan Vedat Ahsen Coşar, Türkiye'de hiç kimsenin hukuk güvenliğinin kalmadığını söylüyor. Coşar,  "Hukuk değil emirname devleti olduk" diyor.

Vedat Ahsen Coşar, 1967 yılında Konya Maarif Koleji’nden, 1974 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. 1975 yılından bu yana Ankara Barosuna kayıtlı olarak serbest avukatlık yapan Coşar, 2004-2010 tarihleri arasında Ankara Barosu Başkanlığı yaptı. Coşar, 2010-2013 tarihleri arasında da Türkiye Barolar Birliği Başkanlığı görevini üstlendi. Ahsen Coşar ayrıca, Ankara Barosu Yönetim Kurulu, Türk Hukuk Kurumu Yönetim Kurulu, Türkiye Futbol Federasyonu Disiplin Kurulu ve Hukuk Kurulu üyeliği ile Şike Tahkik Kurulu Üyeliği ve Başkanlığı yaptı.

Türkiye sadece hukuk yönünden değil, güvenlik yönünden de, yönetim ve siyaset yönünden de, ekonomik yönden de kaotik bir süreçten geçiyor. Yöneten, devlete, devletin sınırlarına, insanına sahip çıkan, başta anayasası olmak üzere yasalarına saygılı, hukukun evrensel kurallarına uygun davranan, yargı kararlarına uyan bir iktidar yok. Tek parti döneminde olduğu gibi, devletin emrinde olması, anayasanın, yasaların çizdiği sınırlar içinde devletin ve yurttaşların menfaatlerini koruması gereken devletin memuru siyasal iktidarla bütünleşmiş durumda.

En küçük memurdan, en yüksek bürokrata kadar devlette görev yapanların neredeyse tamamı kendisini devletin, halkın menfaatini değil, siyasal iktidarın menfaatini korumakla görevli sayıyor. Hukuk da, yargı da bundan  payına düşeni almış durumdadır. O nedenle Türkiye’nin hukuk alanında da kaotik bir süreçten geçtiğini söylemek mümkün. Hukuk bitmiştir demek istemiyorum. Zira bu görevini hakkıyla yapan yargıçlara, savcılara haksızlık olur. Ama şunu söyleyebilirim, ister yurttaş, isterse şirket, dernek, vakıf veya meslek kuruluşu olsun ülkede hiç kimsenin hukuk güvenliği yoktur.

Türkiye’de yasama, yürütme, yargı erkinin acizlik içinde olduğu, hukukun nasıl bir savrulma yaşadığı, Cumhurbaşkanı’nın ‘Türkiye’nin yönetim şekli fiilen değişmiştir’ demesiyle daha da somutlaşmıştır. Bu ifade anayasa, yani hukuk rafa kaldırılmıştır demektir. Bu anlayışın, günümüzden 226 yıl önce tahtından indirilen Fransa Kralı On Dördüncü Louis’in ‘Devlet benim’ demesinden farkı; kralın öyle ya da böyle bunu söylemeye yetkili olması, anayasa ‘de facto’ olarak, yani fiilen değişmiştir diyen Cumhurbaşkanı’nın bunu demeye hakkının da, yetkisinin de olmamasıdır. O Anayasa’ya göre yemin etmiş bir Cumhurbaşkanı’nın bunu söylemesi, söyleyebilmesi, yetkisini, meşruiyetini o Anayasa’dan alan Başbakan’ın, Bakanların, iktidar partisi milletvekillerinin buna tepkisiz kalması hazindir, dramatiktir, trajiktir.

Bunun elbette tarihsel, toplumsal, siyasal, ekonomik, psikolojik pek çok nedeni vardır. Bunlar benim uzmanlık alanımın dışında. Ama bence en önemli neden insan malzemesindeki kalite bozukluğudur. Her toplumda ve her alanda en önemli ham madde insandır. Zira insan toplumdan gelir, topluma gider. Türkiye pek çok konuda 40 yıl, 50 yıl önceki Türkiye değil. Önemli ilerlemeler kaydetmiş, potansiyeli olan bir ülke. Pek çok alanda ilerleme kaydeden Türkiye, ne yazık ki insan malzemesi bakımından geriye gitmiştir.

Nedeni, Türkiye’de insana yatırım yapılmamış olmasıdır. Buna bağlı olarak insanlar şartları, şartlar da insanları bozmuştur. Ekonominiz kötü olabilir, siyaset kurumunuz, demokrasiniz, hukuk sisteminiz sağlıklı işlemiyor olabilir. Yarın bir iktidar gelir, bunları düzeltir.

Ama bozulan insan malzemesini düzeltmek o kadar kolay değildir, uzun yılları gerektirir. Hukuka saygı konusunda sade vatandaşın olumsuz bir tavrı yok aslında. Yurttaşların büyük kısmı hukuka, yasalara karşı saygılı.

Sorun olan, sorunlu olan, en makro düzeyden, en mikro düzeye kadar iktidar sahipleridir. Hukuku sevmeyen, hukuku tanımayan, hukuku işine geldiği gibi eğip büken onlardır.

Hukuk anlayışı esas itibariyle liberal öğretiden türemiştir. Bu öğreti, büyük ölçüde sosyal sözleşme kuramından yararlanmak suretiyle hukuku, sivilleşmiş ve düzene sokulmuş bir varoluşun güvencesi olarak görür. Buna göre hukukun koruyucu bir işlevi vardır. Bu koruma, toplumu, bireyleri kapsadığından, yani hukuk önünde herkes eşit olduğundan hareketle liberal öğreti, hukukun tarafsız olduğunu iddia eder.

Bu iddiaya göre hukuk, ideolojinin de, siyasetin de üstündedir. Hukukun bu işlevini yerine getirebilmesi için kuvvetler ayrılığının olması gerekir.Bu yaklaşım, kişiler arasında çatışma çıktığında, hukuku yorumlamakla, hüküm vermekle görevli yargıçların mutlak olarak bağımsız ve siyaset dışı aktörler olmalarını öngörür. Ama durum pratikte böyle değildir.

Türkiye bağlamında yargı kararlarının siyasi kaygılar ve baskılarca biçimlendirildiği rahatlıkla söylenebilir. Bunun yaşanmış pek çok örneği vardır. Türkiye’deki sistem kuvvetler ayrılığının sulandırılmış şekli olan kuvvetlerin işbirliği ilkesidir. Yargı bağımsızlığının, yargıç güvencesinin bekçisi olması gereken HSYK’nın başkanı Adalet Bakanı'dır, Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurul'un doğal üyesidir. Sistem her alanda siyasi tercih ve etkilere açıktır.

Hukuk da, yargı da siyasetin tam olarak kontrolü altındadır. Yargının ara sıra yüzümüzü güldüren kararlar vermesi bizi yanıltmasın. O kararların bir kısmı iş kazasıdır, bir kısmı dostlar alışverişte görsün kararıdır, bir kısmı da işini, görevini iyi yapan yargıçların kararıdır.       

Biz hukuk herkese dokunur diye biliyorduk, öyle olmadığını gördük. Bir ülkede mahkemelerin, yargıçların olmasının adaletin gerçekleşmesi, hukukun işlemesi anlamına gelmediğini, sadece o ihtimalin, o umudun varlığına yeteceği anlamına geldiğini biliyorduk. 17/25 Aralık sonrasında olanları gördükten sonra o umudu da, o ihtimali de kaybettik. George Clooney’in yönettiği ‘İyi Geceler, İyi Şanslar’ isimli filmde gazeteci Edward R.Murrew’un bir cümlesi var, hatırlayabildiğim kadarıyla şöyle diyor:

‘Muhalefetle ihaneti karıştırmamak lazım. Suçlamanın sadece bir iddia olduğunu, kanıt olmadığını hepimizin bilmesi gerekir. Hükmün, hukuk çerçevesinde edinilmiş delillere bağlı olduğunu da hepimizin bilmesi gerekir.’ Bunların hepsi, yani suç var mı, yok mu, iddianın dayanağı olan deliller iddiayı kanıtlamak için yeterli mi, bu deliller hukuk çerçevesinde elde edilmiş deliller mi, bunlar yargılama sonunda ortaya çıkacak şeylerdi.

Yargılama yapılmadığı, yapılamadığı için bunları öğrenemedik.  Paralel denildi, haşhaşi denildi, hain denildi, darbe denildi ortalık toz duman oldu. Haklarında soruşturma yürütülenlerin yargılanması gerekir iken, onlar yargılanmadı, yargılanamadı, soruşturmayı yürüten, yani görevlerini yapan savcıların başına ise gelmeyen kalmadı. Bunlar hukukun üstün olduğu bir ülkede olacak şeyler değildir. Eğer olmuş ise ki oldu, bu hukuk devleti olmadığımızı, emirname devleti olduğumuzu gösterir.

Buraya kadar söylediklerimi söylerim. Hukukun üstün olduğu, yönetenlerin hukuk terbiyesine sahip bulunduğu ülkelerde yargı kararlarına uyulur. Hukuka saygı, hukuktan, yargıdan korku yoksa uyulmaz. Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararı sonrasında yeni bir yasa yapılmasına ihtiyaç olmadığı halde, yeni yasa yapılması gerekir diyen hukukçular çıktı ortaya, Anayasa Mahkemesi kararına aykırı yönetmelik yapmak suretiyle hukuku, yargıyı, yargı kararını dolanan bir bakanlık var ortada. Ve biz, iyi yetiştirsinler, hukuka, başkalarının haklarına saygılı evlatlar yetiştirsinler, ülkemize, yurttaşlarımıza, insanlığa hizmet edecek nesiller yetiştirsinler diye çocuklarımızı onlara emanet etmişiz. Ört ki ölem..!

CMK'da daha önce de yer alan makul şüphe kavramının yerine önce somut delillere dayalı kuvvetli suç şüphesi kavramı getirildi. Daha sonra makul şüphe kavramına geri dönüldü. ‘Somut delillere dayalı kuvvetli şüphe’ ilkesi pek çok Avrupa ülkesinde uygulanan bir ilkedir. Bu ilkeden geri dönülerek makul şüphe ilkesinin getirilmiş olması yanlıştır. Zira makul şüphe kavramı soyut ve sübjektiftir. İstismara, kötüye kullanılmaya son derece elverişlidir. Nitekim böyle kullanıldığına da tanık oluyoruz.

Demek ki medya da, hukuk da bağımsız ve özgür değil. Demokrasi sadece özgür ve adil biçimde yapılması gereken seçimlerden ibaret bir rejim değildir. Çok daha fazla bir şeydir. Demokratik bir toplumda, devletin temel işlevi ve görevi, her bir bireyin, başta ifade ve örgütlenme özgürlüğü olmak üzere, diğer bütün temel hak ve özgürlükleri, sadece tanımakla sınırlı olmayıp, bu hak ve özgürlüklerin önündeki engelleri kaldırmak, bu hak ve özgürlüklerin kullanılmasını sağlamak, bunları güvence altına almaktır.

Hal böyle iken Türkiye’de durum tam aksi yöndedir. Yazılı, görsel medyanın büyük bir kısmı, havuz medyası denilen medya hükümetin kontrolü altında. Ne demek gerekir? ‘Ozanını tutuklayan toplum kendisini de tutuklar, bir büyük hapishanedir artık orası, devlet adamı da tutukludur orada bir bakıma, Muş ovasında ot biçen bir köylü de’  diyor şair.  Bundan hareketle demek gerekir ki; gazetecisini, aydınını susturan, tutuklayan toplum kendisini de susturur, kendisini de tutuklar. Böyle bir toplum da sadece gazeteciler, aydınlar değil,  devlet adamları da, siyasetçiler de, yargıçlar da, savcılar da, yurttaşlar da tutukludur. Bir büyük  hapishanedir artık orası. Bilmem anlatabildim mi?

Korku bir yönetme tekniğidir. Korkuyu yaratır ve yayarsanız toplumu kolay yönetirsiniz. Sosyal medya üzerinden gözaltılar ve tutuklamalar yapılması korku yaratmak amaçlıdır. Nitekim bu korku yaratılmıştır. Özgürlük hissedilen bir şeydir. Korktuğunuzu hissediyorsanız özgür değilsiniz demektir. Bu durumda  konuşamaz ve yazamazsınız. Yani tutuklama ve gözaltıların oluşturduğu en önemli sonuç bireylerin özgürlük kaybına uğramaları ve düzenin bozulması olmuştur. Bozulan düzeni ceza korkusu ile düzeltemezsiniz. Zira korku baskıyı, baskı nefreti besler. Nefret istikrarı sadece tehdit etmez, yok eder. Bu durumda ihtiyaç duyulan şey, daha fazla özgürlük, daha fazla hukuk, daha fazla diyalog, daha özgürce tartışma zeminini tesis etmektir. Türkiye kaybettiği bu zemini süratle tesis etmek zorundadır.

Hukuk diğer bilimlerin aksine hata yapılabileceğini peşinen kabul eden bir bilimdir. Hataların giderilmesi için de bazı mekanizmalar geliştirmiştir. Mahkeme kararına karşı itiraz gibi, temyiz gibi, karar düzeltme gibi, yargılamanın iadesi gibi. Mahkemenin kararı yanlış ise bu yollara başvurursunuz. Yanlış karar verdi diye yargıcı, yanlış soruşturma yaptı diye savcıyı tutuklayamazsınız. Kararlarından dolayı yargıçları, yürüttükleri işlemler yönünden savcıları tutuklamak hukuki olmadığı gibi, hukukun olağan göreceği, bağışlayabileceği bir şey de değildir. Bunun örneklerini hukuk devletlerinde değil, sadece ve sadece totaliter ülkelerde görürsünüz.

Bugünkü tabloya göre bu oldukça zor görünüyor. Ama imkânsız değildir. Türkiye’nin bunu yapabilecek gücü, iyi yetişmiş hukukçuları var. Dün yaşanan, bugün yaşanan hukuksuzluklar, farklı görüşte olanlar, yargıçlar, savcılar da dâhil pek çok kişiye hukukun hepimizin ortak güvencesi olduğunu göstermiş olması gerekir. Dün hukuk tanımayanlar, bugün hukuka ihtiyaç duyar hale geldiler. Herkesin, hepimizin bunu iyi okuması, bunlardan ders alması gerekir. En başta da siyasi iktidarın.

Bugün