Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Ödemeler Dengesi Raporu, cari açığın 2015 yılı üçüncü çeyreğinde daralma eğilimini hızlandırarak devam ettirdiğini ortaya koydu. İhracatın ise yılın üçüncü çeyreğinde azalış eğiliminde olduğu gözlendi.

Merkez Bankası, 2015 yılı 3. çeyrek Ödemeler Dengesi Raporunu yayımladı. Raporda, Cari işlemler açığının, 2015 yılı üçüncü çeyreğinde daralma eğilimini hızlandırarak devam ettirdiğini ortaya koydu. Enerji ürünleri ithalatındaki gerileme, cari açıktaki iyileşmenin temel nedenini oluşturdu. Hizmetler dengesi ise net seyahat gelirlerinde ortaya çıkan düşüşün etkisiyle cari açığın azalma eğilimine yaptığı olumlu katkıyı azalttı.

Altın hariç ihracat yılın üçüncü çeyreğinde azalış eğiliminde oldu. Bölge ülkelerinde ortaya çıkan jeopolitik ve ekonomik gelişmeler nedeniyle Irak'a ve Rusya'ya yapılan ihracatın yüksek oranda gerilemesi ile Euro/ABD Doları paritesindeki gelişmeler, ihracatın bu çeyrekteki azalış eğiliminin temel nedenlerini oluşturdu. Diğer taraftan, Rus rublesinde görülen önemli değer kaybına paralel olarak bavul ticareti gelirleri bu çeyrekte, geçen yılın aynı çeyreğine göre, azalışını devam ettirmiştir. Altın ihracatı ise geçen senenin aynı dönemine göre artış gösterdi.

ALTIN İTHALATI ÜÇÜNCÜ ÇEYREKTE BİR MİKTAR ARTTI

Altın hariç tutulduğunda ithalat harcamalarında geçen yılın üçüncü çeyreğinde başlayan azalış eğilimi bu yılın üçüncü çeyreğinde hızlanarak devam etti. Düşen enerji fiyatlarının enerji ithalat faturasını düşürmesi, ithalattaki gerilemenin temel nedenini teşkil etti. Altın ithalatı ise bu çeyrekte bir önceki yılın aynı çeyreğine göre bir miktar arttı.

Cari işlemler hesabının dış ticaretten sonra en önemli belirleyicisi olan hizmetler kalemi, yılın üçüncü çeyreğinde azalma eğiliminde oldu. Üçüncü çeyrekte Rusya'dan gelen turist sayısında görülen önemli düşüşe rağmen Almanya, İran gibi diğer ülkelerden gelen turist sayısındaki artış ile toplam gelen turist sayısındaki gerileme sınırlı oldu. Ancak gerek ortalama paket tur harcamasında görülen azalış, gerekse Euro ve rublenin değer kaybetmesinin yol açtığı olumsuz parite etkisi ile net seyahat gelirleri önemli oranda düşüş gösterdi. Bu durum hizmet gelirlerinin azalış eğilimine girmesinin en önemli nedeni oldu.

2015 yılının üçüncü çeyreği, küresel risk iştahının değişken seyrettiği bir dönem oldu. Küresel iktisadi faaliyetteki zayıf seyrin ve ayrışmanın devam etmesinin yanı sıra, para politikalarındaki belirsizliklerin yol açtığı finansal oynaklık, bu dönemde küresel risk iştahını olumsuz etkileyen temel faktörler oldu. Diğer taraftan Suriye'de süregelen olumsuz jeopolitik siyasi gelişmelerin bu dönemde de yoğun olarak devam etmesi, finans hareketlerine etki eden ülkemize özgü bir unsur olarak öne çıktı.

Ödemeler dengesi finans hesabına ana başlıklar itibarıyla bakıldığında 2014 yılı başından bugüne süre gelen doğrudan yatırım girişlerindeki düşük düzeydeki yatay seyir, 2015 yılının üçüncü çeyreğinde büyük tutarlı birkaç girişinde etkisiyle yerini artışa bıraktı. Portföy yatırımları ise küresel risk iştahındaki kötüleşmeye paralel, çıkış yönlü hareket etmeye devam etti. Diğer yatırım girişlerinde ise gerek bankacılık gerek diğer sektörlerin tahvil dahil borç çevirme oranları, bir önceki çeyreğe göre bir miktar azalmasına rağmen, 100 düzeyinin üstündeki seviyelerini korudu.

Finansman unsurlarının kalitesi yönünden bakıldığında; doğrudan yabancı yatırım girişleri önceki çeyreğe ve bir yıl öncenin aynı dönemine göre önemli oranda iyileşirken, diğer tüm unsurların bir önceki çeyreğe yakın düzeyde gerçekleştiği gözlendi.

Doğrudan yatırım girişlerinde geçen çeyrekte görülen yavaşlama bu çeyrekte yerini artışa bıraktı. Bu durum doğrudan yatırımlarda genel bir eğilim değişikliğinden ziyade, büyük miktarlı az sayıda işlemin bir sonucu olarak gerçekleşti. Bu çeyrekte Avrupa Birliği (AB)'nin yanı sıra enerji ihracatçısı ülkelerde büyümeye yönelik ortaya çıkan endişeler, gelişmekte olan ülkelere yönelik portföy akımlarına etki eden temel unsurlar olarak öne çıktı. Enstrüman bazında bakıldığında, dönem toplamında, hisse senetleri ve borç senetleri dahil olmak üzere hemen tüm ana kalemlerde net çıkışlar gerçekleşti.

Gerek bankacılık sektörünün gerekse diğer sektörlerin yurt dışından kredi türü borçlanmalarında, 2015 yılı üçüncü çeyreğinde arz yönlü bir kısıt gözlendi. Bu dönemde bankacılık sektörü toplamda net borçlanıcı olurken, yılın ilk çeyreğinde başlayan kısa vadeli kredi borçlanmasından uzun vadeli borçlanmaya kayış, bu dönemde de devam etti. Bu gelişmede, TCMB'nin bankaların yurt dışı borçlanmalarının vadesini uzatmaya yönelik yaptığı düzenlemelerin etkisi olduğu düşünüldü. Öte yandan, diğer sektörler, ağırlığı uzun vadede olmakla birlikte hem kısa, hem uzun vadeli kredilerde net borçlanıcı yönde hareket etmişlerdir. Her iki sektörün borç çevirme oranları, yılın üçüncü çeyreğinde 100'ün üzerinde seyretmeye devam etti. Yılın ilk iki çeyreğinde azalma eğiliminde olan TCMB rezerv varlıkları, üçüncü çeyrekte özellikle Temmuz ayında görülen sermaye girişlerinin etkisi ile arttı.

CİHAN