Herkesin arkasına takılan ve sahibinden ayrılmayan bir kitabı vardır. Hiç kimse, hayır ve şer her şeyi içinde muhafaza eden bu kitaptan kurtulamaz. Herkesin kitabı gerdanlık gibi boynuna takılmıştır. Âlem-i şehadette yapılan şeyler aynıyla gerdanlık olamayacağına göre, yaptığımız her iş, her amel âlem-i misâle ait keyfiyetiyle boynumuza takılacaktır. Keyfiyeti bizim için meçhul ama varlığında zerrece şüphe yok. ‘Sırların açığa çıkacağı gün’ (Târık, 86/9) bu defterdekiler ortaya dökülecektir.

Kabirde ameller temessül eder. Resul-i Ekrem (sallallahu aleyhi ve sellem), “Namaz nur, sadaka bürhandır” (Müslim) buyuruyor. Namaz bir nur, sadaka ise bir burhan halinde temessül eder. İki bahadır civanmert gibi insanı muhafazaya çalışırlar.

Bir başka hadislerinde de yine bu manaya işaretle şöyle buyururlar: “Cenaze mezara konduğu zaman kendisini teşyi’ edenlerin daha ayak sesleri kesilmemiştir ki, melekler gelir kendisine soru sorarlar. Tam o dakikada nûrânî bir şey gelir onun başucuna oturur. Bu onun namazıdır. Bir başka nûrânî şey ayakucuna oturur. Bu onun sair hayrat ve hasenatıdır. Bir başka nûrânî şey onun sağ tarafına oturur. Bu onun orucudur. Bir başka nûrânî şey sol tarafına oturur bu da onun zekâtıdır. Bunlar, sağdan ve soldan kabrin onun kemiklerini sıkmasına (canını yakmasına), sıkıntılar hâsıl etmesine karşı onu korurlar.” (Abdürrezzak)

‘Kabir amellerin çeyiz sandığıdır.’ Bir gelinin çeyizlerini içine koyduğu sandık gibi, ebedî vatanımız ve baba yurdumuza gittiğimiz zaman, namazımızı, orucumuzu, zekâtımızı, hayrat ve hasenatımızı orada temessül etmiş olarak bulacağız.

Ehlullahtan rivayet edilen menkıbeler vardır. Onlardan birisi şöyle der: “Mezara beni koydukları zaman cehennemin dehşet saçan keyfiyeti karşıma dikildi. Üzerime geliyordu. Birden, birkaç tane ekmek adeta siper oldu ve beni korumaya başladılar. Ben bunların keyfiyetini sordum. Dediler ki, bunlar sen hayatta iken fakirlere tasadduk ettiğin ekmeklerdir.”

Ahmed b. Hanbel, Müsned’inde “Mahşer’de insan, yaptığı hasenat ve hayratla korunacaktır’ diyor. Bir zayıf hadis de bize şöyle bir husustan bahsediyor: “Cehennem, dalga dalga köpürüp coştuğu bir anda, insanlar dehşet içinde ondan kaçarken, İki Cihan Serveri, ümmeti için çırpınıp durmakta ve kurtarmak için bir çare aramaktadır.. (Nasıl aramaz ki O, daha doğduğu anda bile ‘Ümmetî Ümmetî’ diye inlemiştir.) Tam o esnada karşısında Cibril belirir. Cibril ki O’nun en yakın dostudur. Elinde bir bardak sıvı tutmaktadır. Bardak yarısına kadar su doludur. Allah Resulü, “Cibril’e elindekinin ne olduğunu sorar. Cibril ‘Ümmetinin gözyaşlarıdır’ cevabını verir ve sözlerini şöyle devam ettirir: ‘Bugün cehennemi bundan başka hiçbir şey söndüremez.” (Tefsir-i Münîr)

Dünyada damla damla akıtılan gözyaşları, ahirette cehennemi söndürecek en müessir iksir olacaktır. Zaten sahih bir hadislerinde de Efendimiz şöyle buyurmuyor mu: “İki göz vardır ki, cehennem ateşini görmez. Birisi: Allah korkusuyla ağlayan göz. İkincisi: Düşman karşısında nöbet tutan nöbettarın gözü.” (Tirmizi)

Birisi dâhilî düşman olan nefsine karşı, diğeri de ırz, namus, vatan ve bunlardan da mukaddes dinine saldırmak için fırsat kollayan hâricî düşmana karşı. İşte bu iki grup insanın gözleri, cehennem ateşi görmeyecektir.

Bundan da anlaşılıyor ki, mü’minin her bir ameli, ahiret menzillerinin her birinde ayrı ayrı temessül edecek; kimi yerde o, mümini bela ve musibetlere karşı koruyacak kimi yerde de onun karşısına Cennet nimetlerinden biri olarak çıkacaktır.

Allah Resulü buyurdular ki: “Arş-ı A’zam’ın etrafında daima arı sesi gibi sesler duyulur. Sizin tesbih, tehlil, tekbir ve tahmidleriniz, vızıltılar halinde Allah’ın arşının etrafında tıpkı oğul veren arı şeklinde vızıltılar çıkartır. Ve bunların tek dilekleri de sahiplerinin affedilmesidir.” Resûl-i Ekrem bu ifadelerinden sonra soruyor: “Rabb’inizin yanında böyle şefaatçilerinizin bulunmasını istemez misiniz?” (Müsned)

Mallarınız temessül edecek, Allah’ın nezd-i Ulûhiyetinde kıymet ifade eder değerleriyle hakkınızda şefaatçi olacaklar. Zekâtını, sadakasını, öşrünü vermediğiniz mallarınız ise yılanlar, çıyanlar halinde temessül ederek yine misal âleminden levhalar halinde nazarınıza arz edilecek ve size eza ve cefa yapacaklar.

Bir hadis-i şerifte bu husus teyid edilmekte ve şöyle denmektedir: “Mü’min, malının zekâtından vermesi gereken şeyi vermediği takdirde, bu mal ahirette onun karşısında, yaşlılığından ve dehşetinden başının tüyü dökülmüş dehşetli bir yılan halinde temessül edecektir.” (Tirmizi) Buhari, Müslim şu ilaveyi yapıyorlar: “Onun iki tane de dişi vardır. Kişiyi ağzından veya avurdundan ısırırlar.”

Hülasa; âlem, bizim içinde bulunduğumuz âlemden ve varlık da bu âlemde mevcut varlıklardan ibaret değildir. Belki bu âlemin verasında başka âlemler ve o âlemlere mahsus da varlıklar bulunmaktadır.