Yıl başından bu yana kayıtlı 500'e yakın kişi yaşamını yitirirken Brezilya'nın bu hastalıkla mücadele stratejisi, ilk etapta altı şehirde uygulanmaya başlayacak.
Dang humması nedir?
Kuluçka döneminden sonra genel olarak hafif ateşe sebebiyet veren hastalık, bazı durumlarda ölüme neden olabiliyor.
Vakalar, genellikle "yağış dönemleri" olarak bilinen mart, haziran, eylül ve aralıkta artış gösteriyor.
Bilim insanları, yüksek sıcaklık ve uzun süren yağışların sıtma ve dang humması taşıyan sivrisineklerin artmasına sebep olduğu uyarısında bulunuyor.
Hastalığa yol açan sivrisinek türünün, su birikintilerinde larva oluşturması nedeniyle muhtemel üreme alanlarının sürekli ilaçlanması gerekiyor.
Brezilya'da ölümler artıyor
Güney Amerika ülkesi Brezilya'da iklim krizinin neden olduğu daha sıcak ve yağışlı hava ve daha önce var olmayan alt türlerin ortaya çıkması gibi etkenler nedeniyle ocak ayından bu yana 1,6 milyon vaka rapor edildi.
Dang humması nedeniyle ülkede 1 Ocak-14 Mart tarihleri arasında kayıtlı 491 ölüm gerçekleşti. Sağlık otoriteleri 889 ölüm vakasının da bu hastalık kaynaklı mı olup olmadığını araştırıyor.
Hükümetin aldığı tedbirlerden bir diğeri; sağlık yetkililerinin, şehirlerde dolaşarak özellikle sivrisineklerin üremesine olanak tanıyacak durgun su kaplarını ilaçlama ya da imha etmesi bulunuyor.
Vektör kontrolü nedir?
"Vektör kontrolü", hastalık taşıyan organizmaların popülasyonlarını azaltmayı veya kontrol altına almayı amaçlayan stratejileri ve tedbirleri ifade ediyor.
Ancak son dönemdeki dang hastalığının yayılma seyrindeki değişikliğin yanı sıra enfeksiyonun artış hızı, hükümeti, arbovirüslerin insanlara bulaşmasını sınırlayan bakterilerle enfekte sivrisineklerin salınması ve aşılar gibi orta vadeli sonuçları olan daha yeni teknolojilere yöneltiyor.
"Wolbachia yöntemi"
Adını böceklerin yaklaşık yüzde 60'ında bulunan ancak Aedes aegypti'de doğal olarak bulunmayan bir bakteri türünden alan "Wolbachia yöntemi" halihazırda Brezilya'nın beş şehrinde uygulanıyor ve 3,2 milyon kişiye koruma sağlıyor.
Altı yeni belediyeyi kapsayacak yeni genişleme ile 1,7 milyon kişi daha koruma altına alınacak. Bunun maliyeti ise 16 milyon dolar olacak.
Brezilyalıların "wolbitos" adını verdikleri Wolbachia ile enfekte sivrisineklerin yumurta ve larvaları, Dünya Sivrisinek Programı (WMP) adlı STK ile Brezilya Sağlık Bilimleri Kuruluşu (Fiocruz) tarafından işletilen halk sağlığı enstitüsündeki Rio de Janeiro laboratuarı tarafından sağlanacak.
Wolbachia nedir?
Söz konusu yöntemde, sivrisinekler Wolbachia ile enfekte edilir. Keza Wolbachia, sivrisineklerin üremesini kontrol etmek ve virüslerin (dang, zika) insanlara bulaşmasını engellemek için kullanılıyor.
Wolbachia yöntemi, iki şekilde çalışabilir:
Doğal yolla bulaşma: Bazı sivrisinek türleri doğal olarak Wolbachia bakterisi ile enfekte olabilir. Bu enfekte sivrisinekler, Wolbachia'yı yavrularına geçirir ve böylece yeni nesil sivrisinekler de doğal olarak bu bakteriyle enfekte olur.
Wolbachia, sivrisineklerin üreme kabiliyetini değiştirerek veya hastalık taşıma yeteneklerini azaltarak viral hastalıkların yayılmasını engelleyebilir.
Laboratuvar ortamında bulaşma: Bazı durumlarda, laboratuvar koşullarında üretilen Wolbachia enfekte sivrisinekler doğal populasyona salınabilir.
Bu yöntem, yerel sivrisinek popülasyonlarının Wolbachia ile enfekte olmasını sağlar ve böylece hastalıkların yayılmasını kontrol etmeye yardımcı olur.
Haftada 100 milyon yumurta
Wolbachia yöntemi, sivrisineklerin doğal üreme döngüsüne müdahale ederek hastalıkların yayılmasını önlemek için umut vadeden bir strateji olarak tanımlanıyor.
Bu yöntem, özellikle Dang, Zika ve sıtma gibi hastalıkların kontrolü için kullanılıyor.
Brezilya'da 2025 yılına kadar faaliyete geçmesi beklenen yeni sivrisinek yetiştirme laboratuvarı, mevcut üretim kapasitesini on kat artırarak haftada 100 milyon yumurtaya çıkaracak.
