Tüm dünyayı etkisi altına alan corona virüsü salgınının ilk bir ayını ‘Toplum Sağlığı Genombilim' alanının kurucularından Gentest Enstitüsü Direktörü Dr. Serdar Savaş Sözcü Gazetesi için değerlendirdi.

Bir aylık vaka artışının, İtalya ve İspanya'ya benzediğini ancak ölüm oranın bu ülkelere göre düşük olduğunu belirterek, bu durumun en önemli sebebinin ülkemizin genç nüfusa sahip olmasından kaynaklandığını söyledi.

Alınan önlemlerin bir çoğunun doğru olduğunu ancak bazılarında geç kalındığını vurgulayan Savaş, “Şu an ülkemizde corona virüs (SARS-CoV-2) ile enfekte olan 650 bin-1 milyon arasında kişi var, sağlık sistemimizin kapasitesinin aşılmasından endişe ediyorum. Bu yıl İstanbul'da, geçtiğimiz yıl Mart ve Nisan aylarına göre ölümlerde ciddi oranda artış var, bu rakamın ancak yarısı resmi olarak açıklanan Covid-19 vakalarına bağlı ölümlerle açıklanabilir” dedi.

Olumlu adımların yanı sıra bazı kararlarda geç kalındığını da ifade eden Savaş, test sayılarının artırılması ve akılcı test stratejisi geliştirilmesi konusunda çok geç harekete geçildiğini belirtti.

Savaş, “Şu anda günde 30 bin test yapıyoruz, bu çok güzel bir haber, ama Türkiye'nin ilk vakasını tespit ettiği andan itibaren günde 20-30 bin test yapması gerekirdi, böyle bir kapasitesi vardı. Test sayılarını bu rakamlara çıkarmak için üç hafta zaman kaybedildi. Bunun teknik bir nedeni yoktu. Bu durum karar alma mekanizmalarının yavaşlığından kaynaklanan bir gecikmeydi” dedi.

Önlemlerin gecikmesiyle günlük vaka artışında dünyada en hızlı giden ülkelerden biri olduğumuzu belirten Dr. Serdar Savaş şu ifadeleri kullandı:

* Başta doğru önlemlerle kazandığımız çok kıymetli zamanı ne yazık ki iyi kullanamadık. Vaka artış eğrisinin ucu hala yukarı doğru gidiyor.

* Salgının tepe noktasına ulaşmamıza daha haftalar var” diyerek, “Eğer vaka sayımız azken sürveyans, yani vaka arama-tarama, hasta kişilerin temas ettiği kişilerin belirlenmesi ve test seferberliği olsaydı bugün çok daha iyi durumda olurduk.

* Bu çalışmaların da öneminin kavrandığını, şu anda bu konuda doğru bir yaklaşım olduğunu ama sorunun yine geç almak olduğunu belirten Savaş “geç de olsa yapıyor olmamız artı bir değerdir.

Salgının etkisinin biraz azalmasına rağmen yaz aylarında da devam edeceğini söyleyen ünlü doktor bu sürecin hemen bitmeyeceğini, yaz mevsiminden sonra sonbaharda yeni bir alevlenme yaşama riskinin olduğuna dikkat çekti.

Hastanelerde doktorların şu anda tedaviye başlamak için laboratuar test sonucunu beklemediğini belirten Savaş şöyle konuştu:

* Hekim arkadaşlarımız hastanın şikayetleri ve bilgisayarlı tomografi (BT) ile aslında tanı koyuyor ve tedaviye başlıyorlar. Ancak filiasyon çalışmaları, yani bu vakayla temas eden kişilerin tespiti ve karantinası ancak test sonucu geldikten sonra başlıyor.

* Bu sırada da birkaç gün kaybediliyor” diyerek önemli bir sorunu dile getirdi. Savaş, doğru yönetimi ise “BT sonucuna göre klinik olarak Covid-19 pozitif kabul edilen vakalar kayıtlara COVID-19 pozitif olarak geçmeliydi ve vakit kaybedilmeden filiasyon çalışmalarına hızlıca başlanmış olması gerekirdi.

Bir aydır kontrollü sokağa çıkma yasağı ve etkili sürveyans stratejilerinin uygulanması gerektiğini savunan Savaş, “Ancak bunlar uygulanmadı. Şu anda ülkemizde bir milyona yakın insana corona virüsü bulaşmış olduğunu hesap ediyorum. Salgın yönetimi bu şekilde devam ederken sürveyansla sonuç alma imkanımız çok azalmıştır” dedi.

* Şu anki veriler salgının kontrol altına alınmasının oldukça uzadığını gösteriyor. Önerdiğim müdahaleler 16 Mart ve 23 Mart haftalarında yapılabilirdi.

* Özellikle 23 Mart haftası çok kritikti. O zaman yaptığımız projeksiyonlar, bulaşmayı %35-50 oranında azaltan önlemlerin birkaç hafta içinde devreye sokulması ile salgının kontrol altına alınabileceğini gösteriyordu.

* Şimdi ise bulaşmayı en az %80 azaltmamız gerekiyor. Şu andaki salgın yönetimi yaklaşımı ile bu mümkün değil.

Vaka sayısının her gün artması ile birlikte hastanelerin doluluk oranının artıracağını söyleyen doktor Savaş, tehlikeye şöyle işaret etti:

* En büyük korkum ölüm sayılarının, sağlık hizmetlerinin kapasitesini aştığımız için yükselmesidir. Benzer durum İtalya'da yaşandı. Doktorlar tedavi için hayatta kalma şansı daha yüksek hastalara yöneldi.

* Bu da ölüm oranlarının artmasına neden oldu. Ülkemiz yoğun bakım yatak sayılarını artırma gayreti içinde. Umarım bu konuda bir darboğazla karşılaşmayız.

Doktor Serdar Savaş'ın yaptığı açıklamalar arasında, geçtiğimiz yıl Mart ve Nisan ayına göre, İstanbul'da ölüm oranlarında ciddi bir artış olduğuna dikkat çekti. Savaş, bu artışın ancak yarısının Covid-19 ile açıklanabileceğini ifade etti.

Doktor Savaş, kanser, diyabet ve benzeri kronik hastalıkları olan kişilerin Covid-19 nedeniyle sağlık kuruluşuna baş vuramaması, hastanede yoğun bakımda yer olmaması, kendileriyle  ilgilenecek sağlık profesyonelinin salgınla ilgili görev yoğunluğu, hastanın evinde destek alacağı, ilacını verecek kişinin bulunmaması ve benzeri nedenlerden dolayı ölüm oranlarının arttığına işaret etti.

“Bunlar tali can kayıplarıdır. Doğrudan COVİD-19 nedeniyle değil ama COVİD-19 nedeniyle oluşan koşullardan dolayı olan ölümlere tali can kaybı diyoruz” dedi.

Covid-19'dan  dolayı ölenlerin açıklanan sayılardan daha fazla olabileceğini söyleyen Dr. Serdar Savaş hastanelerde Covid-19'dan öldüğü halde test sonucu henüz gelmediği için bazı kişilerin ölüm istatistiklerine Covid-19 olarak geçmediğini, bunun da Covid-19'dan ölenlerin sayısının düşük çıkmasına neden olduğunun altını çizdi.

Hastaneye ulaşmadan Covid-19'dan vefat edenler ve hastaneye ulaşsa da Covid-19'dan şüphelenilmediği için test edilmeden vefat edenlere dikkat çeken Savaş, “Özellikle yaşlılardaki ani ölümlerde henüz Covid-19'dan şüphelenip test yapmaya fırsat kalmayabiliyor. Bunlar da istatistiklere Covid-19 olarak geçmiyor” dedi.

Daha önce yaptığı açıklamalarda, sokağa çıkma yasağı uygulandığında çalışması gerekenleri, Sağlık sektöründe çalışanlar, günlük hayatı sürdürebilmemiz için çalışması gerekenler ve kritik önem taşıdığı için belirli zamanlarda sınırlandırılmış bir şekilde sokağa çıkması gerekenler (çiftçiler, gıda üreticileri gibi) olarak üç grupta sıraladı. Bu alanlarda öncelikli olarak 20-45 yaş grubunda olanların dönüşümlü olarak görev alması gerektiğini ifade etti.

Dr. Serdar Savaş şunları söyledi:

* Geldiğimiz noktadan sonra, virüsün yayılmasını engellemek için hafta sonu iki gün sokağa çıkma yasağı koymanın etkisi çok sınırlı olacaktır.

* İnsanlar yasak kalkınca daha yoğun bir şekilde sokağa çıkıyor. 2 günlük sokağa çıkma yasağı sürveyans yapmak için de yeterli bir süreoluşturmuyor.

* Artık bu salgında hastalanmalarını önlemek için yapmamız gereken 65 yaş üstünü ve riskli yurttaşlarımızı yoğun bir şekilde korumak olmalı.

“Eğer hafta sonları veya kısa süreli başka sokağa çıkma yasakları konacaksa bari o günlerde, yeterli önlemleri alarak 65 yaş üstünün sokağa çıkıp yürüyüş yapması, açık havada dolaşması temin edilmelidir.

Yaşlılarımıza hapis hayatı yaşatmayalım.” diyen Dr. Savaş bu yurttaşlarımızın ruh hallerinin de dikkate alınmasının önemini belirtti.