AKP ve MHP'nin hazırladığı, Meclis'te kabul edilen sosyal medya yasası, Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Buna göre sosyal medya şirketleri Türkiye'de temsilci bulundurmak ve kullanıcı verilerini Türkiye'de tutmak zorunda kalacak. Kurallara uyulmadığı takdirde de yüzde 90'a varan bant daraltma ve para cezası gibi yaptırımlar uygulanacak.

Hükümet kanadından hafta içerisinde yapılan açıklamalara göre Facebook ve Instagram, yasanın gereklerini kabul ediyor. Twitter ise Türkiye'de bir temsilci bulundurma ya da verileri taşıma fikrine sıcak bakmıyor.

Bant daraltmayı ise beş şeritlik bir otoyolu, tek şeride düşürmek olarak tanımlamak mümkün. Bu uygulama, kullanmak istediğiniz sosyal ağa bağlanamama ya da yavaş bağlanmaya sebep olabilir.

Bilişim hukuku uzmanı avukat, öğretim görevlisi Serhat Koç'a göre bu yaptırım kişisel özgürlükler açısından bir hak ihlali. Sosyal ağ kullanıcıları nezdinde bu durumu anayasal bir ihlal olarak niteleyen Koç, "Bu, kişilerin anayasal iletişim, haberleşme ve ifade özgürlüğü haklarının ellerinden alınması anlamına geliyor" diyor.

Peki, internet kullanıcıları bant daraltma yaptırımından etkilenmeden sosyal ağları kullanabilir mi?

DW Türkçe'ye konuşan uzmanlar, VPN yani "sanal özel ağlarla" bant daraltma uygulamasından etkilenmeden sosyal ağları kullanmaya devam etmenin mümkün olduğunu söylüyor.

Teknoloji uzmanı Tansu Günay, VPN'in ne olduğunu şu sözlerle anlatıyor: "Bilgisayarımızla, uzaktaki bir başka bilgisayara bağlanarak onun internet bağlantısını kullandığımız bir protokoldür. VPN hizmetiyle, bu yeni yasada geçen bant daraltma yöntemini aşabiliriz."

Toplumsal Bilgi ve İletişim Derneği'nden (TİBD) İsmail Gökhan Bayram da bant daraltma uygulamasının VPN hizmetiyle aşılabileceğini aktarıyor ve ekliyor: "Biz yıllardır VPN'leri engelli sitelere ulaşmak için kullanılan bir araç olarak biliyoruz ancak VPN kullanım alanları çok yaygındır. İş yaşamının önemli bir bölümünü kapsar VPN teknolojisi."

Uzmanların söylediği gibi VPN ile bant daraltma uygulamasını aşmak mümkün. Ancak bilindiği gibi Türkiye'de yasaklanmış VPN hizmeti sayısı da oldukça fazla. Özellikle de popüler VPN uygulamalarına erişmek mümkün değil.

Teknoloji uzmanı Günay, bilindik markalardan bu hizmeti almak yerine, kişiye özel VPN hizmetinin varlığına dikkati çekiyor ve "Kişinin, kendi imkanlarıyla yurt dışında kiraladığı sunucu üzerine kurduğu VPN hizmeti tespit edilip yasaklanamaz" diyor.

TİBD yetkilisi Bayram da derneklerinin internet sitesinde kişisel VPN kurulumuyla ilgili makaleler bulunduğunu, yurt dışındaki sunuculara çok düşük ücretler ödeyerek kişinin kendine özel bir VPN kurulumu yapabileceğini anlatıyor. Bayram şöyle devam ediyor: "Kişiye özel VPN'in tespit edilip kapatılma ihtimali oldukça düşük. Diyelim ki tespit edip kapadılar, beş dakika içerisinde kendinize yeni bir VPN hizmeti daha oluşturabilirsiniz."

Uzmanların anlatımına göre yaygın ve bilindik VPN hizmetleri engellense de, kişiye özel VPN kurulabiliyor. Üstelik ödenen ücretler de çok daha düşük.

Peki Türkiye, VPN teknolojisini tamamen engelleyebilir mi? Uzmanlar, bu ihtimalle ilgili şöyle konuşuyor:

Serhat Koç: "Kanuna ne yazılırsa yazılsın, VPN'i teknik olarak engellemek mümkün değil. VPN bir program değil, teknolojidir. Dolayısıyla bir çözümü mutlaka vardır. Türkiye'de 'portlar' tamamen engellenirse, bu aynı zamanda belirli genel hizmetlerin de bir daha alınamaması anlamına gelir. Mesela bankacılık sistemleri ya da üniversitelerin dışarıdan kullandığı hizmetler gibi…"

Tansu Günay: "VPN protokolü, bir güvenlik duvarıyla ülke genelinde engellenemez. Zira VPN, yalnızca yasaklı sitelere girmek için kullanılmıyor. Pek çok kurumsal şirket, banka, hatta devlet kurumları VPN kullanıyor. Bu nedenle tamamen engellenmesi hayatın doğal akışını bozar."

İsmail Gökhan Bayram: "Kovid-19 ile birlikte evden çalışmanın yaygınlaşması, şirketleri VPN kullanımına biraz daha itti.

Türkiye'de engelli VPN hizmetleri olsa da, ne bu hizmeti sağlayanları tamamen engellemek, ne de bu hizmeti tamamen ortadan kaldırmak mümkün."

Popüler VPN hizmeti sağlayıcılardan NordVPN, sosyal medya yasasının yürürlüğe girmesiyle Türkiye'den VPN hizmetlerine talebin bir gecede yüzde 20 arttığını açıkladı. 

VPN hizmeti veren firmaların oluşturduğu "thebestvpn" adlı platformun geçen ay yaptığı araştırmaya göre Türkiye, dünyada en çok VPN kullanılan üçüncü ülke konumunda. Bu istatistikle Türkiye, Çin ve Suudi Arabistan gibi ülkeleri de geride bırakmış durumda.