2019-2020 döneminde Merkez Bankası (TCMB) rezervlerinden yaklaşık 128 milyar doların örtülü biçimde harcanması, 2021 yılında Türkiye'nin en çok konuştuğu konulardan biri oldu.
Ekonomistlerin ve medyanın uzun süredir dikkat çektiği konu, 2021'in ilk yarısında muhalefetin girişimleriyle siyasetin de gündemine taşınmıştı. “128 milyar dolar nerede” sorusu, kamuoyunda yaygınlık kazanmıştı.
TCMB'nin swap hariç net rezervinin eksi 50 milyar dolara kadar gerilemesinin yankısı, Türkiye sınırlarını da aşmıştı.
TCMB, bugün yaptığı bir düzenlemeyle rezervleri ilgilendiren dikkat çekici bir adım attı.
MEVDUATLARDAN REZERVE BİR AKTARIM DAHA
TCBM bugün bir kez daha bankalardaki yabancı para mevduatlar için zorunlu karşılık oranını tüm vadelerde 200 baz puan artırdı. Banka, Türk lirası zorunlu karşılıkların standart altın cinsinden tesis edilmesi imkânı azami oranı yüzde 15'ten yüzde 10'a çekti.
TCMB'den yapılan açıklamada, “Alınan bu kararlarla, Türk lirası cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin yaklaşık 7,4 milyar TL, yabancı para cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin ise yaklaşık 3,8 milyar ABD doları karşılığı tutarında artması öngörülmektedir” dendi.
Böylece altın olarak tesis edilenler çıkarıldığında brüt rezerv toplamda yaklaşık 3 milyar dolar artmış olacak.
Uzmanlar düzenlemenin temel amacının, bankalardaki döviz ve altın mevduat üzerinden brüt rezervi artırmak olduğuna, net rezervin değişmeyeceğine işaret ediyor.
İKİ HAFTA YERİNE ÜÇ GÜN SÜRE
Öte yandan, düzenlemede olağan dışı bir detay dikkat çekti. TCMB'nin bugünkü açıklamasında, “Söz konusu değişiklikler, tesisi 12 Kasım 2021 tarihinde başlayacak olan 28 Ekim 2021 tarihli yükümlülük döneminden itibaren geçerli olacaktır” dendi.
Yani bankalar, 3 gün içinde zorunlu karşılık yükümlülüklerini tesis edecek.
TCMB'nin eski başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara, zorunlu karşılık düzenlemelerinde daha önce verilen sürenin 2 hafta olduğuna dikkat çekti.
Uzmanlar, 28 Ekim tarihli yükümlülük dönemine, yani geçmiş bilançoya göre tarih verilmesi uygulamasının, daha önce olmadığına işaret ediyor.
Nitekim, son olarak 15 Eylül 2021 tarihinde de yabancı para mevduatlar için zorunlu karşılık oranı 200 baz puan artırılmış ve bankalara 3,4 milyar dolarlık yükümlülüklerini tesis etmeleri için iki hafta süre verilmişti.
1 Temmuz 2021 tarihli zorunlu karşılık düzenlemesinde de bankalara verilen son tarih 6 Ağustos olmuştu.
128 MİLYAR DOLAR ÇIKIŞI MI GELECEK?
Ekonomist Haluk Bürümcekçi'nin hesaplamasına göre, 5 Kasım itibarıyla TCMB'nin brüt rezervi 125,5 milyar dolar seviyesinde bulunuyor.
12 Kasım Cuma gününe kadar bankaların zorunlu karşılık düzenlemesi kapsamında TCMB'ye aktaracağı döviz ve altınlarla rakamın 128 milyar doları aşması muhtemel.
Yani, bankalara iki hafta yerine üç gün gibi olağan dışı kısa süre verilmesi, bu hafta sonuna kadar 128 milyar dolarlık sembolik rakama ulaşılmasını sağlamaya dönük gibi görünüyor.
BANKANIN KENDİ REZERVİ NE KADAR?
TCMB'nin 29 Ekim itibarıyla brüt rezervi 123,8 milyar dolardı. 12 Kasım'da bu rakam 128 milyar doları aşabilir.
Öte yandan, bu rakamdan borçlar çıkarıldığında TCMB'nin rezervi yine ekside bulunuyor.
Bürümcekçi'nin sozcu.com.tr ile paylaştığı hesaplamasına göre, TCMB rezervlerinin 76,2 milyar dolarlık kısmı, bankaların zorunlu karşılık olarak TCMB'de tuttuğu döviz ve altınlardan oluşuyor.
TCMB'nin Güney Kore, Çin ve Katar merkez bankaları ile yaptığı swap (döviz-TL takası) işlemleri kapsamında elindeki rakam yaklaşık 20,5 milyar dolar.
TCMB'nin yurt içindeki bankalarla yaptığı swap tutarı ise 47,4 milyar dolar.
Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) borç olarak aktardığı özel çekme hakları (SDR) da yaklaşık 7,8 milyar dolar.
Özetle, bankanın açıkladığı rezerv rakamının yaklaşık 152 milyar dolarlık kısmı borç.
Bankanın swap hariç net rezervi de yaklaşık eksi 35,7 milyar dolar seviyesinde bulunuyor.
