DW'den Değer Akal'ın haberine göre Son gelişmeler hakkında DW Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Batılı uzmanlar, Türkiye'de piyasalara müdahalelerden, siyasetin daha otoriter bir hal almasından duydukları endişeleri dile getirdiler.
Avrupa'nın "istikrarsızlık" endişesi
Doveri Versterbye, Gümrük Birliği, AB uyum süreci ve son olarak mülteci mutabakatının, Avrupa ile Türkiye arasında karşılıklı olarak kurumsal, hukuki ve ekonomik iç içe geçişkenliği artırdığına işaret ederken, tedarik zincirleri açısından da Türkiye'nin ekonomik istikrarının büyük önem taşıdığını vurguladı.
ENC Direktörü, "Örneğin Türkiye'den Almanya'ya ihraç edilen motorlu kara taşıtları, makineler, makine aksamı, kauçuk ve plastik ürünler gibi sayısız ürün, Alman iş dünyasının, Alman tükeciye düşük fiyata satış yapabilmesi bakımından hayati öneme sahip. Yani tedarik zinciri bakımından Türkiye Alman ekonomisi için kilit öneme sahip" görüşünü aktardı.
Avrupa bankalarının Türkiye yatırımları
"Herkes Yunanistan'daki finansal krizi hatırlar. Tıpkı o dönem Yunanistan ile olduğu gibi bugün de İspanyol, Hollanda, Fransız ve İtalyan bankaları, Türkiye'deki bankacılık sistemindeki risklere çok açık çünkü yatırım ve kredi ilişkileri var. Bu ne demek? Yunanistan'da yaşanan sürece benzer bir sürecin Türkiye'de yaşanması ve bunun haliyle Türkiye'de çok ciddi ölçüde aktif olan Avrupa bankaları nedeniyle AB'yi etkilemesi olasılığı bulunuyor."
Türkiye ekonomisi büyük risklerle karşı karşıya
Türkei Fotoreportage Wirtschaft
"Peki bu durumda son yıllarda tanıklık ettiğimiz gibi bankalar garantiler için Merkez Bankası'na mı gidecek? Evet, gidecek. Ama Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın elindeki likidite, dövizi azaldı. Peki bankalar bu durumda borçlarını nasıl ödeyecek? İşte bu özet, Türkiye ekonomisinin ne kadar ağır bir sınamayla karşı karşıya bulunduğunu gözler önüne seriyor”
"Hayat pahalılığı AKP'ye tepkiyi artıracaktır"
“Fiyat artışı, vatandaşların günlük hayatlarındaki temel ihtiyaçlarını karşılamakta bile zorlanmalarına yol açacak. Enerji bakımdan dışa bağımlı Türkiye'de tüm sosyo-ekonomik sınıflarda, yabancı ürünler kullanmaya alışmış orta ve üst orta sınıflar dahil, artan bir hoşnutsuzluk olacaktır. Türkiye ekonomisinde yaşanan bu gerilemeye bir de siyasette kutuplaşmanın keskin bir şekilde tırmandığını eklerseniz, ne yazık ki çok iyimser bir tablo ortaya çıkmıyor."
Erdoğan yeniden mülteci kozunu sahaya sürer mi?
Doveri Verserbye, sığınmacıların bir koz olarak kullanıldığını, Erdoğan'ın 2020 yılında Türkiye'deki binlerce mülteciyi Yunanistan'a mobilize ettiğini hatırlatırken, "bunun tekrarlanmayacağını söylemek güç ve bu çok tehlikeli" dedi.
Böyle bir adımın Fransa'daki seçimler öncesinde Avrupa'da göçmen karşıtı ve aşırı sağcı hareketleri güçlendirebileceği uyarısında bulunan uzman, halihazırda Belarus nedeniyle Doğu Avrupa ülkelerinin karşı karşıya kaldığı krizin sürdüğünü hatırlattı.
Türkiye'deki ekonomik gidişatın kötüye gitmesinin yol açabileceği sosyal sorunların, Avrupa'da endişe kaynağı olduğunu söyleyen Doveri Verserbye, şu yorumu yaptı:
"Salt standart ekonomik hesaplamalara bakarsanız, Türkiye stagflasyona, yani işsizlik oranı artarken enflasyonun da arttığı bir sürece evriliyor. Bu da ne yazık ki toplumda sığınmacılara tepkiyi artırabilir… Türkiye'de bankacılık alanında sıkıntı ve stagflasyon yaşanırsa, o vakit işte AB'nin Türkiye'ye sığınmacılar için sağladığı fonların yönetimi de zorlaşır. İster Erdoğan olsun isterse başka bir hükümet göreve gelmiş olsun, işte o zaman bu fonların sığınmacılar için değil Türkiye'nin sorunları için verilmesi istenecektir. Bu da şaşırılacak bir şey olmaz."
Erdoğan'ın BAE hamlesi ekonomiyi kurtarabilir mi?
"BAE'nin gerçek niyeti ve yapacakları konusunda ihtiyatlı olurdum" diyen ENC Direktörü Samuel Doveri Versterbye, değerlendirmelerini şu sözlerle tamamladı:
"Erdoğan, BAE ile, geçmişte Katar ve Çin ile yaptığı gibi swap anlaşmaları yoluyla kısa vadeli çözüm bulmak isteyebilir. Yani kimi ülkeler, makul ticari nedenlere dayanmaksızın, salt jeopolitik gerekçelerle swap anlaşmaları yoluyla, Türkiye ekonomisine nakit akıtıyor. En son Katar bunu 2018'de yaptığında TL yüzde 6 değer kazandı. Ama BAE ile Türkiye yakın geçmişe kadar öyle pek de dostane bir ilişki içerisinde hiç olmadı. Şayet BAE ile bu olacaksa bu TL'yi bir nebze arttırabilir. Ama uygulanan tüm politikalar ve Erdoğan'ın izlemekte ısrar ettiği çizgi ne yazık ki iyimser olabilmemize imkan sağlamıyor"
"Erdoğan'ın nakit paraya ihtiyacı var"
Ekonomist Timothy Ash, DW Türkçe'ye yaptığı değerlendirmede, Erdoğan'ın son hamlesinin ekonomideki sorunlara çözüm olamayacağını belirterek, "Erdoğan'ın asıl ihtiyaç duyduğu nakit para. Merkez Bankası'na girecek dövize ihtiyacı var. BAE'nin yaptığı ise uzun vadeli yatırım taahhüdü. Bu rezerv pozisyonu, döviz sorununu ciddi ölçüde çözmeyecek" dedi.
"BAE, ucuza kapatmaya çalışıyor"
Ash, "Son gelişmeler, iki yönetimin rakip oldukları gerçeğini değiştirmiyor. Hem BAE, hem de Suudi Arabistan, Erdoğan'a güvenmiyor. Bu nedenle BAE'nin yaptığı aslında oportünizm. TL'ye bakıyor, Türkiye'nin gerçek ekonomik varlıklarının çok ucuz olduğunu görüyor ve kanımca bundan faydalanarak altyapı, enerji gibi değerli ekonomik varlıklarını ucuza kapatmaya çalışıyor."
BAE'nin uzun vadeli hesaplarla hareket ediyor olabileceğini söyleyen Ash, "BAE yatırım yaparsa Erdoğan için değil, Türkiye'ye yatırım yapmak mantıklı olduğu için yapar. BAE gayet tabii ki Erdoğan'ın iktidarını sürdürmesini isteyecek bir ülke değil. BAE, aslında Erdoğan sonrası, 2023 sonrasına hazırlık yapma niyetiyle adım atıyor. Ucuz, makul bir yatırım hamlesi" görüşünü ifade etti.
Erdoğan'ın "Ekonomik Kurtuluş Savaşı" söylemi
Uzun yıllardır Türkiye konusunda çalışan ve bu alanda en deneyimli ekonomistlerden olan Ash, bu soruyu şöyle yanıtladı:
"Bu saçmalık. Ortada bir savaş yok, yatırımcıların Erdoğan ile bir savaşı yok. Yabancı yatırımcılar Türkiye'yi seviyor. Türkiye'nin uzun vadeli görünümü iyi. Türkiye'ye yatırım yapmak da istiyorlar. Ama bu kadar kötü bir para politikası izlenirken, TL bir günde yüzde 10 azalırken, kim nasıl yatırım yapsın? Yabancı yatırımcının Erdoğan'dan beklentisi çok basit: rasyonel ekonomik, rasyonel para politikaları izlemesini istiyor. Bunu yaptığı takdirde Türkiye'ye çok para akacak."
"Batılı yabancı yatırımcılar şeytanlaştırılacak"
AKP yönetiminin, milliyetçi söylemli bir seçim gündemi oluşturmakta olduğu görüşünü aktaran Ash, tüm bunların TL'nin değer kaybetmesi ve enflasyonun artmasıyla kendini gösterdiğini, bunun bedelinin ise tüm toplum tarafından ödeneceğini kaydetti.
"Özellikle MHP seçmenlerine hitap etmek için de Batılı yabancı yatırımcılar şeytanlaştıracak. Görünen o ki seçim ajandası böyle" diyen Ash, son günlerde tırmandırılan siyasi gerilimin, son olarak da güvenlik analisti, DEVA partisi kurucularından Metin Gürcan'ın "siyasi casusluk" suçlamasıyla gözaltına alınmasının endişe verici olduğunu söyledi.
"Yabancı yatırımcı düşman mı değil mi?"
Bazı seçmenlerin "bu saçmalıklara" inandığını ifade eden Ash, "Ama şöyle de bir çelişki var. Faizi yabancı yatırımcı gelsin diye düşürdüğünü söylüyor… Peki o zaman yabancılar düşman mı değil mi? Bu olanlardan nasıl bir akılcı bir sonuç çıkarmalı?" dedi.