Avrupa Parlamentosu, telif hakları mevzuatında köklü değişiklikler öngören ve kamuoyunda büyük tartışmalara yol açan değişiklikleri kabul etti. AB'nin "Dijital Tek Pazarda Telif Hakları" başlıklı direktifi, parlamentoda yapılan oylamada 274'e karşı 348 oyla kabul edildi. Oylamada 36 milletvekili çekimser oy kullandı.

Yeni düzenlemeler, dijital platformlarda haber, müzik, kitap ya da film gibi içerikleri üretenlerin haklarını daha güçlü bir şekilde korumayı amaçlıyor. Ancak internet özgürlüğü savunucuları ve bir çok sivil toplum örgütü, sansüre yol açabileceği, ifade özgürlüğünü ve yaratıcılığı sınırlandırabileceği düşüncesiyle bu değişikliklere karşı çıkıyor.

Avrupa Parlamentosu'ndaki oylamanın ardından düzenleme konusunda gözler AB Konseyi'ne çevrilmiş durumda. Değişikliklerin yasalaşması için önümüzdeki haftalarda önce Avrupa Birliği Konseyi tarafından onaylanması, ardından da AB resmi gazetesinden yayınlanması gerekiyor. Bunu izleyen süreçte tüm üye ülkeler, 24 ay içerisinde, bu reformlarla uyumlu yasal değişiklikleri hayata geçirmekle yükümlü.

Yeni düzenlemeler uyarınca YouTube, Facebook gibi sosyal medya platformları, telif hakkı kurallarını ihlal edecek içeriklerin yüklenmemesini sağlamakla yükümlü. İnternet platformları müzisyenlere, yazarlara ait içerikleri kullanmak istediklerinde, hak sahiplerine ücret karşılığında lisans bedeli ödemek zorunda kalacak. Google News ve benzeri platformlar da arama sonuçlarında yer verdikleri haberler için ilgili yayıncılara ücret ödemekle yükümlü olacak.

Wikipedia gibi bilgi kaynağı, kar amacı gütmeyen platformlar araştırma ve eğitim amaçlı bilgi paylaşmaya devam edebilecek. Kuruluşunun üzerinden üç yıl geçmemiş, yıllık geliri 10 milyon euronun altında olan, kullanıcı sayısı aylık beş milyonun altındaki firmalar için istisna tanınacak. Özellikle gazeteciler, yazarlar ve sanatçılar, ürettikleri içerikler için hak ettikleri karşılığı almayı umut ettikleri için yıllardır destekledikleri reformların kabulünü memnuniyetle karşılarken, bu düzenlemelere yoğun itirazlar sürüyor.

Kullandıkları içeriklerle devasa boyutta kazanç sağlayan teknoloji devleri düzenlemelere itiraz edenlerin başında yer alıyor. Ancak diğer bazı kesimler bu düzenlemeler sonucunda, dev paylaşım platformlarının, telif hakkı ihlallerini engelleme gerekçesini öne sürerek otomatik filtreleme yoluna başvurabileceğine dikkat çekiyor.

İnternet özgürlüğünün korunmasını isteyen kesimler, bu tür otomatik filtreleme yöntemlerinde hata oranının yüksek olduğunu, bu yetkilerin teknoloji devlerine verilmesi sonucunda da online sansüre yol açılabileceğini kaydediyor, yeni düzenlemelerle ifade özgürlüğü ve yaratıcılığa da darbe indirileceği uyarısında bulunuyor.

Reforma en sert muhalefeti sergileyenlerin başında yer alan Avrupa Parlamentosu'nun Korsan Parti milletvekili Julia Reda, reform adı altında öngörülen değişikliklerin, "İnternetin, teknoloji ve medya devlerinin ellerine teslim edilmesine yol açabileceği" endişesini dile getirdi. Ancak Reda'nın ilgili maddelerin değiştirilmesi önerisi Avrupa Parlamentosu'ndaki oylamada karşılık bulmadı.

Telif hakları reformu AB tarihinde, bir hukuki düzenlemeye yönelik, eşi benzeri olmayan büyüklükte bir tepkiye ve protestolara yol açmış durumda. Hafta sonunda Almanya, İsveç, Polonya, Avusturya ve Portekiz'de protesto gösterileri düzenlendi. Sadece Almanya'da 40 kentte yapılan gösterilere, on binlerce kişi katıldı. Kampanya platformu change.org, Avrupa Parlamentosu'ndaki oylamadan önce AB telif hakları reformuna karşı 5 milyonu aşkın imza toplandığını açıkladı.

Oylamaya sayılı günler kala, reformu savunanlar ile karşı çıkanlar arasında tansiyon yükseldi. Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) partisi Avrupa Parlamentosu milletvekili Daniel Caspary, büyük ABD şirketleri tarafından yönlendirilen lobi şirketlerinin protesto gösterilerini desteklediğini öne sürerken, bu iddia sert tepkilere ve tartışmalara yol açtı.

Öte yandan, yasa tasarısını kaleme alan ve bu yolla "internetteki Vahşi Batı düzenine de son verileceğini" savunan CDU Avrupa Parlamentosu milletvekili Axel Voss'ın ölüm tehditleri aldığı, Bonn kentindeki ofisine de bombalı saldırı tehdidinde bulunulduğu açıklandı.

Dijital platformlarda telif hakları reformu konusunda çalışmalar AB Komisyonu tarafından "Dijital Tek Piyasa" stratejisi kapsamında Eylül 2016'da başlatıldı. Komisyon bunu yaparken, "İnternetin taş devri" olarak nitelendirilen 2001 yılından kalma telif hakları mevzuatının, bugünün gerçeklerine artık yanıt vermediğinden hareket etti.

2001 yılında telif hakları düzenlemeleri çıkarıldığında, bugün herkesin aslında telif hakları kapsamında olan içerikleri yükleyebildiği YouTube gibi video platformları ya da sosyal medya ağları henüz ortada yoktu. Google gibi dev arama motorları gazete haberlerinden bölümler paylaşmıyordu. Üç yıldır süren reform çalışmaları ve çetin pazarlıklar sonucunda, AB Komisyonu ile AB üyesi ülkelerin hükümetleri, Şubat ayında yeni düzenlemeler konusunda mutabakata vardı. Bu düzenlemeler, bugün yapılan oylamada Avrupa Parlamentosu tarafından da onaylandı.