SAMANYOLUHABER | ANALİZ- Semt pazarında, markette ve manavda sebze fiyatlarında gelen ay gideni aratırken Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) şubatta fiyat düşüş rekortmeni olarak domates, patlıcan, kabak, çarliston biber, karnabahar ve kuru soğanı gösterdi.
Samanyoluhaber’in sebze hallerinin ocak ve şubat aylarına ait listelerinden derlediği fiyatlara göre 5 sebzeden sadece karnabaharın fiyatında cüzi bir düşüş oldu.
Diğer 4 sebzede ucuzluk bir tarafa hal fiyatları yüzde 20’ye yakın arttı. Kritik soru şu: TÜİK, şubat enflasyonunu hesaplarken fiyatları zararına satış yapılan tanzim satış çadırlarından mı derledi?
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin kurduğu tanzim satış çadırında domatesin fiyatı İzmir ve Antalya'daki hal fiyatları ile hemen hemen aynı. Nakliye ve diğer masrafların zarar olarak yazıldığı belirtiliyor.
PATLICAN, BİBER, KURU SOĞAN VE DOMATES UCUZLAMIŞ
Türkiye İstatistik Enstitüsü (TÜİK) her ay olduğu gibi 2019 yılı şubat ayına ait enflasyon verisinde de “en fazla düşen maddeler” listesine yer verdi. Listede indirim rekoru kıran 20 madde arasında domates, çarliston biber, kuru soğan, patlıcan ve karnabahar dikkati çekiyor.
Çarşı-pazarda el yakan 5 sebze TÜİK tarafından indirim rekortmeni ilan edildi. Buna göre fiyatı yüzde 14,66 düşen domates en fazla düşen maddeler arasında ikinci sırada yer aldı.
Domates, tekstilcilerin bahar sezonu sebebiyle elde kalan kışlık ürünlerde indirim yapmasının etkisi ile fiyatı yüzde 14,99 düşen erkek kazağının hemen akabinde indirim rekoru kırdı ve ikinciliğe yerleşti.
ANTALYA SEBZE HALİNDE DOMATES ŞUBATTA ZAMLANDI
TÜİK’e göre çarliston biber yüzde 7,17, kuru soğan yüzde 6,97, patlıcan yüzde 6,46 ve karnabahar yüzde 4,19 ucuzladı.
Samanyoluhaber’in İzmir, Ankara ve Antalya gibi sebzenin perakende satış fiyatında belirleyici olan üç büyük şehirde müstahsil (kabzımal) fiyatlarından derlediği rakamlar tak aksini söylüyor.
Örneğin 5 Ocak’ta Antalya Sebze-Meyve Hali’nde domatesin kilosu 2,90 TL ila 3,50 TL arasında değişen fiyatlardan satıldı. 5 Şubat’ta ise domatesin Antalya’da toptan fiyatı 3,70 TL ila 4,20 TL arasında değişti. Bir başka ifade ile domateste ucuzluk bir tarafa fiyatlar ocak ayına kıyasla yüzde 20 civarında zamlı hale geldi.
Sebze fiyatları İzmir Büyükşehir Belediyesi Sebze-Meyve Hali'nde 5 Şubat'ta artmaya devam etti.
TÜİK SADECE KARNABAHARI TUTTURDU
TÜİK’in yüzde 7,17 ucuzladığını iddia ettiği çarliston biber fiyatı ise Antalya’da ocaktan 4,30 TL iken şubatta 4,50 TL’ye çıktı.
Kuru soğanın kilosu 5 Ocak’ta 1,10 lira ila 3,50 lira arasında değişen fiyatlarla İzmir Sebze Hali’nde alıcı buldu. Kuru soğanın fiyat aralığı aynı halde 5 Şubat’ta 1,50 TL-4,00 TL şeklinde tahakkuk etti. Şubatta domates fiyatları da arttı.
Şubatta patlıcanın fiyatı ocak ayına kıyasla sebzi halinde yüzde 20 arttı. Kilosu 5 liradan 6 liraya çıkan patlıcanın TÜİK’in enflasyon verisinde yüzde 6,46 ucuzladığı belirtildi.
TÜİK’in indirim rekortmeni ilan ettiği sebzeler arasında sadece karnabaharın fiyatı sebze halinde de ucuzladı. İzmir Hali’nde 5 Ocak’ta 1,30 TL-3,80 TL arasında değişen fiyatlarla satılan karnabaharın etiketi 5 Şubat’ta 0,80 TL-2,50 TL aralığında şekillendi.
TANZİM SATIŞ ÇADIRLARI BUNUN İÇİN Mİ KURULDU?
Sebze-meyvenin nihai tüketiciye arzedildiği sebze hallerinde fiyatlar yüzde 20 civarında artarken TÜİK’in enflasyon sepetinde indirim rekoru kıran 20 maddeden 5’inin sebze olması “Tanzim satış çadırlarında zararına satış yapılarak enflasyon suni biçimde düşürülecek. Çünkü TÜİK sebze fiyatlarını çadırlardan temin edecek.” iddialarını kuvvetlendirdi.
Finike Ziraat Odası Başkanı Halil Sarıçobanoğlu, akaryakıt, gübre, tohum ve zirai ilaç gibi temel girdi maliyetlerinin yüzde 100’e yakın arttığına dikkati çekti.
Sarıçobanoğlu, “Bir ürünü bedavaya alsan, İstanbul haline indirmek en az 1 TL 40 kuruşa mal olur. Benim 1 lira 20 kuruşa sattığım portakal nasıl oluyor da tanzim satışlarda 2 TL oluyor? Bunun zararını kim karşılıyor?” sorusunu yöneltti.
Sadece gübre fiyatındaki artış bile Sarıçobanoğlu’nun yakındığı maliyet artışını teyit etmeye yetiyor. 2018 yılında 70 TL'ye satılan gübrenin torbası bu yıl 140.
YERİNDE 4 TL OLAN DOMATES ÇADIRDA 4 TL!
TÜİK’in enflasyonunda sebze fiyatlarının düşmesinin cevabı, "Yerinde 4 TL olan domates tanzim satışta da 4 TL. Bu nasıl oluyor?" sorusunda saklı.
31 Mart’ta yapılacak Mahalli İdareler Seçimi’ne kadar “işler yoluna giriyor, kriz bitiyor” intibaı uyandırma telaşına düşen Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) iktidarının bunun için bankalara talimatla kredi verdirdiğini sağır sultan duydu.
Eski bir bankacı olan Uğur Gürses, 3 Mart’ta DW Türkçe’de yayımlanan makalesinde hükümetten gelen listelerde geçen isimlere kredi vermeyi kabul etmeyen 10 banka genel müdür yardımcısının işine son verildiğini belirtmişti.
Hükümet aynı taktikle enflasyonu seçime kadar tanzim satış çadırları üzerinden düşmüş gibi göstermeye çalışıyor.
Dünyada gıda fiyatları düşerken Türkiye'de yükseliyor.
TANZİM SATIŞ HER GÜN ZARAR YAZIYOR
Hal fiyatına denk ya da halden daha ucuza nasıl satış yapılabileceğine dair soruya Finike Ziraat Odası Başkanı Halil Sarıçobanoğlu cevap verdi.
Sözcü’ye konuşan Sarıçobanoğlu, “Tarım Kredi Kooperatifleri aracılığıyla üretici bölgelerindeki fiyatın da altında zararına satılan sebze meyve, sınırlı sayıda tüketiciyi mutlu ediyor. Yerinde 4 TL olan domates, tanzim satışta da 4 TL. Tanzim satış mağazaları devamlı zarar ediyor demek.” ifadelerini kullandı.
Sarıçobanoğlu böyle bir ekonomik modelin sürdürülemeyeceğini belirten iktisatçılarla hem fikir.
“Bu zararla nereye kadar gidebilirler? Bu durumun seçimden sonra devam etmesi çok zor görünüyor. Ben tanzim satışların uzun süre devam edebileceğini düşünmüyorum.” diyen Sarıçobanoğlu’na göre çadırlar en fazla 1 ay daha faal kalır ve seçim geride kalınca hepsi kapatılır.
FİYATLAR DÜŞMEDİ, ARTIŞ HIZI YAVAŞLADI
TÜİK’in açıkladığı tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık yüzde 0,16, yıllık yüzde 19,67 arttı.
Hükümete yakın gazetelerin “müjde, enflasyon düştü” şeklinde haber yapmasına karşılık iktisatçı Mahfi Eğilmez’in bugün Twitter hesabında altını çizdiği gibi fiyatlar düşmedi, sadece fiyatların artış hızı yavaşladı.
TÜİK’in tanzim satış çadırları ve A-101 ve BİM’den derlediği fiyatlara rağmen gıda fiyatlarında yıllık enflasyon hâlâ yüzde 29. Bahar sezonu ürünleri raflara gelmeden kışlık giyim fiyatlarında yapılan indirimler TÜFE’yi aylık bazda yüzde 4,81 aşağıya çekti.
Şubatta TÜFE’de görülen rahatlama kalıcı olmayacak.
ÇEKİRDEK ENFLASYON HÂLÂ ÇOK YÜKSEK
İçinden yüksek fiyat oynaklığına sahip ya da enerji gibi kontrol dışı sektörlerin ayıklandığı çekirdek enflasyon verisi de enflasyonun yüksek seyredeceğini gözler önüne serdi.
İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler, tütün ve altın hariç TÜFE (B-çekirdek endeksi) aylık sadece yüzde 0,15 geriledi. Yıllık çekirdek enflasyon ise yüzde 18,5.
ÜRETİCİ FİYATLARI TÜFE’Yİ ARTIRACAK
Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE), şubatta bir önceki aya göre yüzde 0,09, yıllık yüzde 29,6 arttı. Geçen yıl şubat sonunda yüzde 13 olan ÜFE son bir senede yüzde 30'a çıkmış durumda.
Geçen yılın eylül ayında ağustostaki kur şokunun etkisi ile yüzde 46,2’ye tırmanan Yİ-ÜFE.
TL’de değer kayıplarının aynen çekirdek enflasyonda olduğu gibi doğrudan ve hatta birebir üretici fiyatlarını etkilediği 2018 yılı ağustos ayında kur şokunun akabinde bir kere daha müşahede edilmişti.
TL’de 2019 yılında muhtemel kayıplar enflasyonu daha da yukarı çekecek. TÜFE ile ÜFE arasındaki makasın ÜFE lehine açık olması ise piyasada talebin düşük olduğunu gösteriyor.
Üretici durgunluk sebebiyle maliyeti etikete birebir yansıtamıyor ve zararına da olsa satış yapıyor. Aradaki fark kapandıkça tüketici yeni zamlarla karşı karşıya gelecek.
ELEKTRİK VE GAZDA YILLIK ENFLASYON YÜZDE 47,4
Sanayinin dört ana alt sektöründe enflasyon yeni zamları haber veriyor. Madencilik ve taşocakçılığı sektöründe aylık artış yüzde 1,89 ve yıllık seviye de yüzde 22,6. İmalat sanayiinde enflasyon aylık yüzde 0,60, yıllık yüzde 28,5.
Fiyat ayarlamaları sayesinde, elektrik ve gaz üretim ve dağıtımı sektöründe aylık düşüş yüzde 7,43 olsa da şubattaki bu düşüş yüzde 47,4 gibi afaki bir enflasyonu aşağı çekmeye yetmedi.
Dayanıksız tüketim mallarındaki aylık fiyat artışı yüzde 1,5 (yıllık yüzde 24,7). Sermaye malları enflasyonu aylık yüzde 0,22, yıllık yüzde 30,7 gibi yüksek seviyede seyrederken enflasyonun düşeceğini söylemek mümkün değil.
