2023'te tüketici hakem heyetlerine yapılan 727 bin 630 başvurudan 91 bin 527'si, yani toplam başvuruların yüzde 12.6'sı ayakkabı ürünlerine yönelik yapıldı. Bunun üzerine Ticaret Bakanlığı denetimleri artırdı. Denetime tabi tutulmayan ayakkabılar, maddi zararının yanı sıra sağlığı da tehdit ediyor.

Özellikle denetime tabi tutulmadan üretilen ve satılan 'sahte ayakkabılar' giyilmeleri durumunda kanser riski dahi oluşturuyor. Doç. Dr. Bilgehan Çatal, "Sahte ayakkabılar merdiven altı diye tabir ettiğimiz yerlerde denetimsiz üretiliyor. Bu yüzden kullandıkları boyalar ve kimyasalların insan sağlığına zararlı olup olmadığını bilmiyoruz. Eğer zararlı bir kimyasal kullanıyorlarsa bu, ayaklarda deri döküntülerine yol açabilir, hatta bazen kanserojen boyalar kullanılıp uzun dönemde bunlarla ayağın, cildin temas etmesi kansere bile neden olabilir" şeklinde konuştu.

Son yıllarda tüketici hakem heyetine yapılan ürün şikayetlerinin başında 'ayakkabı' kategorisi geliyor. 2023'te tüketici hakem heyetlerine yapılan 727 bin 630 başvurudan 91 bin 527'si, yani toplam başvuruların yüzde 12.6'sı ayakkabı ürünlerine yönelik yapıldı. Dünya çapında ünlü pek çok markanın taklitleri olan sahte ayakkabıların hem perakende olarak hem de internet yoluyla satışlarının yapılması şikayetleri de beraberinde getiriyor. İnsan sağlığını da tehdit eden sahte ayakkabılar için uzmanlar uyarıyor.

Doç. Dr. Bilgehan Çatal, sahte ayakkabılarda zararlı kimyasallar kullanıldığı takdirde bunun ayaklarda deri döküntülerine yol açabileceğini, hatta bazen kanserojen boyalar kullanılıp uzun dönemde bunlarla ayağın, cildin temas etmesi dolayısı ile kansere bile neden olabileceğini aktardı.

Çatal, "Sahte ayakkabı ile ilgili en büyük problem bunun bir denetim mekanizmasına tabii olmaması. Lisanslı ayakkabı üreticileri hem devlet hem de bağımsız kuruluşlar tarafından düzenli olarak denetlenirler. Bu denetlemede kullandıkları malzemenin kalitesine, kullandıkları kimyasalların insan sağlığına zarar verip vermemesine göre denetlemeye tabi tutulurlar. Sahte ayakkabılar merdiven altı diye tabir ettiğimiz yerlerde denetimsiz üretiliyor. Bu yüzden kullandıkları boyalar ve kimyasalların insan sağlığına zararlı olup olmadığını bilmiyoruz. Eğer zararlı bir kimyasal kullanıyorlarsa bu, ayaklarda deri döküntülerine yol açabilir, hatta bazen kanserojen boyalar kullanılıp uzun dönemde bunlarla ayağın, cildin temas etmesi kansere bile neden olabilir. Bunun dışında sahte ayakkabılarla ilgili diğer bir problem de orijinal ayakkabıların iç taraflarında ayak destekleri vardır. Ama sahte ayakkabılarda genelde dış taraf benzetilir iç taraf orijinali gibi yapılmaz, çünkü maliyetleri düşürmek isterler. Ayak desteği uygun olmayan ayakkabılar giydiğiniz zaman da uzun süre ayakta kaldığını ya da yürüdüğünüz zaman ayak ve diz ağrılarına sebep olur. Bunun dışında orijinal ayakkabılarda genelde nefes alan ve terletmeyen malzemeler kullanılır, deri olsun ya da sentetik olsun. Yine sahte ayakkabılarda ücreti düşürmek için, maliyeti kısmak için nefes almayan terleten şeyler kullanılır. Bu da ayakta mantar gibi problemlere yol açabilir" dedi.

Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Anabilim Dalı Başkanı ve Bilişim Uzmanı Prof. Dr. Ali Murat Kırık, son dönemde çevrimiçi alışveriş sitelerinde sahte ürün satışlarının arttığını belirterek, "İnternet ortamından alışveriş yaparken belki düşük ücretle o ayakkabıyı görüyoruz ve satın alacağımızı düşünüyoruz fakat her zaman bu durum bu şekilde istediğimiz gibi gitmeyebiliyor. Zira son dönemlerde internet üzerinden sahte ürünlerin satışına ciddi manada şahit oluyoruz. Aynı şekilde dolandırıcılığın da arttığını görüyoruz. Özellikle özel günlerde insanlar birbirine hediye alabilmek için bu internet sitelerini kullanıyorlar. Ayakkabı da bu dönemlerde çok tercih edilen bir eşya durumuna gelmeye başladı. Bu dönemde ayakkabı alırken insanlar faturaya dikkat etmiyorlar. Yani ürün gönderiliyor fakat ürünün faturası söz konusu olmuyor. Hatta bazen internet üzerinden satış gerçekleştiren kişiler bu ayakkabıları satarlarken başkalarının üzerine açılmış IBAN'ları sizle paylaşıyorlar. Bu durum bir dolandırıcılık vakasının yaşanmasına sebebiyet veriyor. Çünkü satıcı kendi IBAN'ını paylaşmıyor, belki kiraladığı bir banka IBAN'ını kullanmış oluyor ve bu sayede aslında hesabını kiralatan ya da hesabı başkaları tarafından ele geçirilen kullanıcılar da bir mağduriyet yaşama durumu ile karşı karşıya kalıyor" ifadelerini kullandı.

Tüketicilerin alışveriş yapacakları çevrimiçi siteleri Ticaret Bakanlığı'na ait Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi'nden kontrol etmeleri gerektiğini ifade eden Kırık, "Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi söz konusudur. Bu elektronik ticaret bilgi sistemi Ticaret Bakanlığı'nın oluşturmuş olduğu ve kullanıcılara bilgi verme mahiyetinde açılmış bir veri tabanıdır. Burada sitenin sorgulamasını yapacağız, o ilgili alışveriş sitesi ya da pazar yerinin onaylı olup olmadığını buradan görebilme şansımız söz konusu. Sosyal medya üzerinden satılan ayakkabıları alırken iki kere düşünmemiz gerekiyor. Burada kullanıcı yorumlarına dikkat etmemiz lazım. Hesabın açılış tarihini mutlaka kontrol etmemiz gerekir. Bir de takipçi sayısıyla beğeni sayısını bu noktada analiz etmemiz şarttır. Vatandaşlarımızın bu dönemde çok dikkatli olması gerekiyor. Mutlaka faturaya sahip olmaları gerekiyor. Bildiğiniz üzere 2 hafta içerisinde ayıplı ürün söz konusuysa, burada bir iade hakkı söz konusu oluyor. Fakat bu işlem gerçekleştirilmezse faturayla birlikte tüketici hakem heyetine başvuru yapabilirsiniz. Yine aynı şekilde tüketici mahkemelerinde de ayıplı ürünü tespit edebilir ama mutlaka faturasını sunarak dava açabilme şansınız söz konusudur" şeklinde konuştu.

Vatandaşlar ise sağlık açısından zararlı olsa bile fiyat olarak sahte ayakkabıların uygun olduğunu belirtti. Enes Şaduman, "Aslında ben sahte ayakkabı giymiyorum ama giyme olasılığım bulunuyor. Çünkü bu zamanda ekonomik açıdan daha cezbedici oluyor. Çünkü orijinal olanlarda fiyatlar almış başını gidiyor. Sahte ayakkabılar sağlık açısından olmasa da en azından ekonomik açıdan güzel bir seçenek gibi karşımıza çıkıyor" dedi.