Anayasa değişikliği teklifi 2. tur görüşmelerin de 6 saatte ilk 7 madde kabul edildi.

Anayasa değişiklik teklifinin ikinci tur oylamasına akşam saat 17.00’de başlandı. Teklifin ikinci turunda tarihi oturumu AKP’li Ayşenur Bahçekapılı yönetti. Bahçekapılı, oylamalara başlanmadan önce kısa bir bilgilendirme yaparak, 330 zorunluluğuna dikkat çekti ve bu sayının altında kalması halinde maddelerin düşeceğini aktardı.

Meclis’te olmayan üç bakana vekalet edilmesi tartışma çıkardı. Başbakan Yardımcıları Mehmet Şimşek ve Tuğrul Türkeş ile Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu yurt dışında bulunduğu için oylamaya gelmedi. Şimşek’in yerine Başbakan Yardımcısı Nurettin Canikli, Türkeş’in yerine Enerji Bakanı Berat Albayrak ve Çavuşoğlu’nun yerine Gençlik Spor Bakanı Çağatay Kılıç vekalet aldı.

CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, Anayasa’nın 96. Maddesine göre vekalet bırakan bakanların durumuyla ilgili Başkanlık Divanı’nın tavrını öğrenmek istedi. Özel, “Bir bakan diğer bakana vekalet verirken, oyunun rengini söylüyorsa, gizli oy kuralı ihlal ediliyor. Eğer söylemiyor ve diğer bakan onun yerine de oy kullanıyorsa, iki kere oy kullanma söz konusu. Vekaletle gizli oy kullanamayacaklarını düşünüyoruz. İlk turda hangi bakan vekaleten oy kullandı bize bilgi verilsin” dedi. Özel, başkanlığın vereceği kararı göre usul tartışması açılmasını istedi.

Bahçekapılı, ‘bu konuda fikrim var, usul tartışmasının ne olacağı konusunda 15 dakika ara vereyim, grup başkanvekillerini toplantıya davet ediyorum’ diyerek çalışmalara ara verdi. Aradan sonra tutumunu açıklayan Bahçekapılı, “Bugüne kadar Anayasa oylamalarında vekaleten oy kullanıldığı görülmektedir. Benim açımdan vekaleten oy kullanma konusunda bir aykırılık bulunmadığı şeklindedir” diyerek tartışmaları bitirdi.

Saat 18.00’i gösterdiğinde CHP’li milletvekilleri ‘ayağa kalkıyoruz’ eylemi gerçekleştirdi. CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel söz alarak, vatandaşların meydanlarda eylem yaptıklarını ve kendilerinin bu eyleme destek verdiklerini ifade ederek, “CHP yalnız değildir. Bursa Ulu Cami önünde, Urfa Balıkgöl’de, Ankara Hergele Medyanı’da 81 ilin meydanlarında, sokaklarında milletimiz bizlerle birlikte rejim değişikliğine karşı ayaktadır” dedi. Aynı ayağa kalkan CHP’liler alkışlarla eylemini bir dakika sürdürdü.

* MADDE 1- 7/11/1982 tarihli ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 9 uncu maddesine “bağımsız” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve tarafsız” ibaresi eklenmiştir.

Anayasa değişikliği teklifinin 2’nci tur görüşmelerinde ‘yargı yetkisi’ başlıklı birinci maddenin oylaması için 486 vekil sandık başına gitti. Sandıktan 345 kabul, 140 red ve 1 oy ise boş çıktı. Bu maddeye göre Yargı yetkisinin, Türk milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılacağına dair hüküm, ‘Bağımsız ve tarafsız' mahkemelerce kullanılacağı şeklinde değişecek.

HDP Mardin Milletvekili Mithat Sancar, Meclis Genel Kurulu'nda oylama sırasında Adalet Bakanı Bekir Bozdağ ile yaklaşık 15 dakika boyunca konuştu. Görüşme sırasında Bakan Bozdağ bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Bozdağ ve Sancar’ın konuşması sırasında Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş da bir süre bulundu.

Birinci madde oylamasından sonra 45 dakika genel kurul çalışmasına ara verildi. AKP Bursa Milletvekili Hüseyin Şahin, tüm milletvekillerine İnegöl köfte ve tatlı ikram ettirdi.

* MADDE 2- 2709 sayılı Kanunun 75 inci maddesinde yer alan “beşyüzelli” ibaresi “altıyüz” şeklinde değiştirilmiştir. İkinci madde oylamasına 485 milletvekili katıldı. 342 kabul, 139 ret oyu kullanıldı. 4 oy boş çıktı. Birinci turda bu maddeye 343 kabul oyu verilmişti.

Milletvekili sayısını 550’den 600’e çıkaran ikinci madde oylamasında AKP Mardin Milletvekili Orhan Miroğlu'nun katılamaması krize neden oldu. Başkanvekili, oy kullanma işlemi bittikten sonra ‘oyunu kullanmayan var mı, 5 dakika süre veriyorum’ diye süre uzatımına gitti. Ancak süre uzatımına rağmen Miroğlu oyunu vermeye gelmedi.  Miroğlu, oy sayılırken genel kurala gelebildi.

İkinci madde için oyunu kullanan vekillerin kabine girmemesi yine eleştiri konusu oldu. Kuyruk oluştuğunda Başkanvekili Bahçekapılı, “Arkadaşlar teker teker gelelim lütfen” uyarısında bulundu.

* MADDE 3- 2709 sayılı Kanunun 76 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Yirmibeş” ibaresi “Onsekiz” şeklinde, ikinci fıkrasında yer alan “yükümlü olduğu askerlik hizmetini yapmamış olanlar,” ibaresi “askerlikle ilişiği olanlar,” şeklinde değiştirilmiştir

Milletvekili seçilme yaşını 25’ten 18’e düşüren Anayasa paketinin 3. Maddesi Genel Kurul’da kabul edildi. Bu madde oylamasına 485 milletvekili katılırken, 342 kabul, 137 ret oyu çıktı. 3 oy geçersiz sayılırken, 3 oy da boş çıktı.

AKP’li bir milletvekili oy zarfını kupaya uzaktan fırlatınca zarf uçtu ve yere düştü. CHP sıralarından ‘atamadı başkan’ diye sesler yükselince AKP’li vekil basamaklara düşen zarfını alarak kupanın içine bıraktı.

Üçüncü madde oylamasında AKP Konya Milletvekili Leyla Şahin ve K.Maraş Milletvekili Mehmet Uğur Dilipak geç kaldı. Şahin son anda oyunu kullanırken, Dilipak 5 dakika süre uzatımında yetişebildi.

Oylar sayılırken AKP’li İdare Amiri Orhan Karasayar, AKP’li Ramazan Can’a “Arkadaşları uyar, zarfı tam kapatsınlar” diye bağırdı. Can, milletvekillerini gezerek “Arkadaşlar zarfları yapıştırın ve kendi önünüzdeki kupaya atın” mesajını iletti.

Başkanvekili Bahçekapılı, oyunu kullanmayan vekil olup olmadığını sorduğunda HDP’li Burcu Özkan, ayağa kalkarak cezaevindeki 11 HDP’li vekilin ismini okudu. Bahçekapılı, “Duyduk, kayıtlara geçti” karşılığını verdi.

* MADDE 4- 2709 sayılı Kanunun 77 nci maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. “C. Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanının seçim dönemi MADDE 77- Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır. Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir. Cumhurbaşkanlığı seçiminde birinci oylamada gerekli çoğunluğun sağlanamaması halinde 101 inci maddedeki usule göre ikinci oylama yapılır.”

Cumhurbaşkanlığı seçimi ile TBMM seçimlerinin aynı anda ve 5 yılda bir yapılmasını içeren 4. Madde oylamasına 486 milletvekili katıldı. 342 kabul, 138 ret oy kullanılırken, 4 oy boş çıktı. Bir oy geçersiz sayıldı, bir oy da çekimser kullanıldı. Bu madde üzerinde 4 bakan yerine vekaletle oy kullanıldı.

* MADDE 5- 2709 sayılı Kanunun 87 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. “MADDE 87- Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesinhesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.”

Meclis’in denetim yetkisini düzenleyen Anayasa paketinin 5. Madde oylamasına 486 milletvekili katıldı. 342 kabul, 140 ret oy kullanılırken 4 oy boş çıktı.

Meclis’in yetkilerini kısıtlayan ve birinci turda kürsü işgali eylemine sahne olan 5. Madde oylamasında polemik yaşandı. CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, “Bu kürsüyü 550 milletvekilinin vicdanlarına emanet ediyoruz. CHP’li vekiller gelip korumayacak” dedi.

Özel’in eleştirileri üzerine AKP Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş, “Bu anayasa değişiklik teklifinin 316 vekili imzalayarak verdi.  316 vekilin hayır oyunu vermesini beklemek ihanettir. Onları ihanete teşvik etmektir. AKP milletvekillerini kırmızı oy vermesi kendine ihanettir” dedi.

Özel ise AKP milletvekillerinin teklif metnini görmeden imza verdiğini hatırlatarak, “Bu metnin kendisine görerek vicdanen rahat olarak, aldığı emaneti ihanet etmeyen milletvekilleri evet oyu verebilirler. Gelip kabinin içine girersiniz, 316 oyu sandıkta görürüz. Gözlemci koyup, çetele tutup, milletvekillerine baskı altına alarak iş yapıyorsunuz, kimse çekinmesin gereğini yapsın. Namus ve şeref üzerine yaptığımız yeminin gereği budur” cevabını verdi.

Özel ile Elitaş arasında polemik devam ederken CHP’li Muharrem Erkek, “Elitaş değil, yüreği taş yüreği….” diye laf attı.

Oylama işlemi için 5 dakika süre verilmesi gerilimli tartışmaya neden oldu. CHP’li bir vekil ‘Neyi bekliyoruz’ deyince Başkanvekili Bahçekapılı “Sen sus, size mi soracağım” tepkisi tansiyonu yükseltti. CHP’li Veli Ağbaba’nın “Babanın çiftliği mi?” tepkisine sinirlenen Bahçekapılı, “Sus, terbiyeli konuş, aile fertleri mi karıştırma, sen kimsen be, dua et oylama var” diye bağırdı. Bu sözler ortamı gerdi. AKP ve CHP’li vekiller arasında kısa süren karşılıklı atışmalar yaşandı. AKP’li Hilmi Bilgin, partili arkadaşlarını “Börek var” diyerek kulise davet etti ve gerilim büyümeden bitti.

* MADDE 6- 2709 sayılı Kanunun 98 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve kenar başlığı metinden çıkarılmıştır. “MADDE 98- Türkiye Büyük Millet Meclisi; meclis araştırması, genel görüşme, meclis soruşturması ve yazılı soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanır. Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemeden ibarettir. Genel görüşme, toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesidir. Meclis soruşturması, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında 106 ncı maddenin beşinci, altıncı ve yedinci fıkraları uyarınca yapılan soruşturmadan ibarettir. Yazılı soru; yazılı olarak en geç onbeş gün içinde cevaplanmak üzere milletvekillerinin, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yazılı olarak soru sormalarından ibarettir. Meclis araştırması, genel görüşme ve yazılı soru önergelerinin verilme şekli, içeriği ve kapsamı ile araştırma usulleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenir.”

Altıncı madde oylaması sırasında AKP ve CHP’li milletvekillerinin itişmesi üzerine kavga çıkacağını düşünen TBMM Başkanvekili Ayşenur Bahçekapılı, “15 dakika ara veriyorum” diyerek oylamayı yarıda bıraktı. CHP Kocaeli Milletvekili Haydar Akar ile AKP Sakarya Milletvekili Ali İhsan Yavuz arasında sözlü başlayan tartışma itişmeye dönüştü. İki partini milletvekilleri bu vekillerin etrafından toplanınca kısa süreli gerilim yaşandı. Oturumu yöneten Bahçekapılı ara verme anonsu yapınca AKP’li bazı vekiller ‘ara verme’ diye bağırdı. İtirazlara aldırış etmeyen Bahçekapılı, oturuma ara verdi. Bahçekapılı aradan sonra oylamayı yenileyeceklerini açıklayarak, “Sonuç şaibeli olacağı için iptal etmek zorunda kaldım” bilgisini verdi.

CHP’li Özgür Özel, açık oy kullanan milletvekillerinin listesini okudu. Ayrıca çetele tutan ve kabine giren isimleri tespit eden AKP’li milletvekillerinin isimlerini okuyan Özel’e, AKP’li Metin Külünk itiraz etti. Külünk, “Açık oy kullandığımı ispat et hodri meydan” deyince Özel, “Sen onu Anayasa Mahkemesi’ne anlat, orada ispat et” karşılığını verdi.

TBMM’nin yetkilerini düzenleyen Anayasa teklifinin 6. Maddesi oylamasına 485 milletvekili katıldı. 342 kabul, 138 ret oyu verildi. 2 oy geçersiz sayılırken, 3 oy boş çıktı.

* MADDE 7- 2709 sayılı Kanunun 101 inci maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. “A. Adaylık ve seçimi MADDE 101-Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip, Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilir. Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin seçmen aday gösterebilir. Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir. İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların salt çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilir. Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması halinde, sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenilenir. Seçimlerin tamamlanamaması halinde, yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder. Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin diğer usul ve esaslar kanunla düzenlenir.”

Anayasa paketinin en kritik maddesi Genel Kurul’dan geçti.  ‘Partili Cumhurbaşkanı’ düzenlemesini içeren Anayasa paketinin 7. Maddesi  340 oyla kabul edildi. Teklif içindeki en kritik madde olan bu oylamaya 484 milletvekili katıldı. 136 ret, 4 boş, 3 geçersiz ve 1 çekimser oy çıktı. Kabul oyu 340 ile en düşük destek alan madde oldu.

Oy sayım tutanağına CHP’li katip üye Emre Köprülü, şerh düşmek istedi. Ancak Başkanvekili Bahçekapılı, “Böyle dilekçeli havale etme ve alma yetkisinde değilim. Almayacağım. Kendileri bilir. Herhangi bir problem yok. Şimdi bunu tutanağa geçirdikten sonra niye imzalamıyorsunuz. Tutanağa şerh düşülemez diye genel kurul iradesi var. Bir başka katip üyeye imzalatıyorum” diye reddetti. Tutanağa 2 AKP’li katip üye imza attı. AKP’liler bu durumu alkışlarla destekledi.

Ankara Milletvekili Murat Emir, 7. Madde ile ilgili verdikleri önerge üzerinde söz alarak şunları söyledi: “Milli egemenliği bir kişiye topluyorsunuz. O kişiyi de zırha büründürüyorsunuz. Aynı zamanda partili olacaksınız diyorsunuz. Çelişkili tutarsız bir maddeyi görüşüyoruz. Bu madde Meclis’e, hukuk devletine, Cumhuriyetine bir saldırıdır. Saldırı hep top, tüfekle olmaz. Hukuk görüntüsü adı altında saldırı ile karşı karşıyayız. Kısa sürede pişman olacağınız bir teklife evet diyorsunuz. Bu ileride toplumsal pişmanlığa dönüşecek. Bağlılığınız millete olmak zorundadır, Meclis’e sadakat olmanız lazım. Millet size bu yetkiyi alın bir kişiye verin demedi.”

sözcü