5 milyar liralık ihalelerin mercek altına alındığı raporda Denetim Komisyonu’nun CHP’li üyesi Tarık Balyalı büyük ihalelerin ‘adrese teslim’ yapıldığına dikkat çekti. Özellikle Deniz Feneri skandalında Almanya’da toplanan paraların Türkiye’de aktarıldığı şirket olarak mahkeme ifadelerine geçen Beyaz Holding 2016 yılında İBB’den 818 milyon TL’lik ihale almış. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın bir dönem en yakınındaki isimlerden birisi olan eski RTÜK Başkanı Zahid Akman bu şirketin ortakları arasında yer almış; bu ortaklık kamuoyunda büyük tartışma yaratmıştı.

Balyalı’nın raporunda ihaleler öncesi belirlenen yaklaşık maliyetle ilgili “doğru hesaplanmıyor, gizli kalmıyor, şirketlere sızıyor, yaklaşık maliyeti hazırlayan firma bile ihaleye katılıyor, rakam bilinçli yükseltiliyor” gibi çarpıcı tespitler yer aldı. İhalelerin torba ihaleler haline getirilerek genişletildiğine ve böylece rekabet ortamının ortadan kaldırıldığına dikkat çeken Balyalı, raporunda iktidara yakın firmaların kartel haline getirildiğine yönelik ağır eleştirilere yer veriyor.

9 Ocak 2017’de AKP’den Osman Gökçebaş, Erdal Yılmaz ve CHP’den Tarık Balyalı; ‘İBB’nin 2016 yılı gelir ve giderleri ile hesap ve işlemlerinin denetimi’ için oluşturulan ‘İBB Meclisi Denetim Komisyonu’na seçildi. Balyalı, 31 Mart 2017 tarihinde Denetim Komisyonu’nun raporuna 18 sayfalık ‘muhalefet şerhi’ düştü. Balyalı’nın şerhinde milyarlarca liralık ihalelerle ilgili çok çarpıcı tespitler, ağır eleştiriler ve öneriler yer aldı. İBB 2016 yılında 637 ihale düzenledi, 432 doğrudan temin yaptı. İhalelerin parasal tutarı 11 milyar 80 milyon TL’yi buldu. Denetim Komisyonu ise 2016 yılı için 62 ihale ve doğrudan temin dosyasını inceledi. İncelenen ihale dosyalarının parasal toplamı 4 milyar 606 milyon 693 bin TL. İşte yaklaşık 5 milyar TL’lik ihalelerle ilgili raporda yer alan çarpıcı bölümler özetle şöyle:

... “Yapmış olduğumuz incelemelerde özellikle büyük tutarlı ihalelerin önemli bir bölümünde iştiraklerimizin tek katılımcı olduğunu görüyoruz. Çeşitli sebeplerle rekabetin yaşanmadığı bu ihalelerde iştiraklerimiz yaklaşık maliyet üzerinden çok küçük kırımlarla ihaleleri kazanmaktadırlar. Yine yapmış olduğumuz incelemelerde belediye iştiraklerimizin kazandığı ihalelerin bazılarında teknik şartnamelerin rekabeti önleyecek ve başka firmaların katılımını engelleyecek biçimde hazırlandığını tespit ettik.”

1 Doğru hesaplanmıyor “Yaklaşık maliyet, idarenin satın alacağı mal, hizmet veya yaptıracağı yapım işi için tahmin ettiği alım bedeli. İhaleler üzerinde yapılan istatistiki çalışmalar bize açık ihale usulünün kullanıldığı yapım işlerinde yaklaşık maliyet üzerinden yüzde 31 ve daha yüksek bir kırımla ihale edilmiş işlerde yaklaşık maliyetin doğru tahmin edilmesiyle ilgili sorun olduğunu gösteriyor. İBB’nin 2016 yılında yapmış olduğu 167 ihalede yaklaşık maliyet fiyatının üzerinden yüzde 30 ve üzeri kırım yapılmış. Bu dört ihaleden biri anlamına geliyor.

2 Gizli kalmıyor, sızıyor “Yaklaşık maliyetin ihale sonuçlanıncaya kadar gizli kalması gerekiyor. Özellikle yaklaşık maliyetin belirlenmesi sırasında, hem yaklaşık maliyete fiyat veren hem teklif veren firmaların aynı olduğu ihalelerde yaklaşık maliyet fiyatının çok kolay tahmin edildiğini görüyoruz.

3 Rakam bilinçli olarak yükseltiliyor İBB’nin yapmış olduğu çok sayıda ihalede yaklaşık maliyet için fiyat verenlerle ihaleye katılan firmaların aynı olduğunu sık sık görüyoruz. Bu durumda kurumu iyi tanıyan bazı firmaların bilinçli olarak yaklaşık maliyet fiyatını piyasa fiyatından yukarıya çekmeye çalıştığını görüyoruz.”

“Denetim çalışmalarımız sırasında yapmış olduğumuz ihale incelemelerinde bazı işlerin birleştirilerek tek bir ihale halinde yapıldığını gördük. Bu durum ihalelerin bedellerinin yükselmesine ve ihalelere katılan firmaların azalmasına sebep olmakla birlikte rekabeti de bitiren bir unsur olarak karşımıza çıkıyor.”

“Hacim ve tutar olarak ciddi bir yük tutan bu tür ihaleleri kazananların en başında şüphesiz Beyaz Holding şirketleri geliyor. İSMEK gibi bazı ihaleleri yıllar boyunca sıkıntısız bir şekilde kazanan Beyaz Holding şirketleri bu ihalelere genellikle tek başlarına giriyor ve çok düşük kırım oranlarıyla kazanıyorlar. Beyaz Holding 2016 yılında tam 818 milyon TL’lik ihale aldı.

“İBB’nin yapmış olduğu ihalelerde neredeyse kartel haline dönen bazı ihaleleri de yıllar boyunca sürekli Platform Turizm A.Ş. firması kazanmış. İhalesine katıldığı ve tarafımızca incelenen personel taşıma hizmeti ihalelerinin tamamını ilgili firma tek başına kazanmış. Söz konusu ihalelere giren firmalar ya eksik evraktan ya birim fiyat cetvelinde ki aritmetik hatadan dolayı elenmişler. Dolayısıyla bütün bu ihaleler gerçek bir rekabet ortamı oluşmadan sonuçlanmış. Platform Turizm A.Ş. grubuna ait şirket tam 238 milyon 750 bin TL’lik ihale aldı.”

 

1.5 milyarlık ihalede skandal

1 Yaklaşık maliyetin 96 milyon 510 bin TL olduğu bir ihaleyi belediye şirketi Sağlık A.Ş. 95 milyon 531 bin TL’ye aldı. Çok sayıda firma şartname satın aldı ancak şartnamedeki özel hükümler nedeniyle ihaleye İBB şirketi Sağlık A.Ş. dışında hiçbir firma katılamadı. İBB iştiraki tek başına katıldığı ihaleyi yüzde 1’in altında bir kırımla kazandı.

2 “İstanbul Geneli Yol Yapım İşi” ihalesinde yaklaşık maliyet 1 milyar 799 milyon 409 bin TL olarak belirlendi. İhale 1 milyar 584 bin 119 bin TL’ye ihale edildi. 6 firmanın katıldığı ancak 5 firmanın teklifinin geçerli olduğu ihalede en düşük teklifi 1 milyar 580 milyon TL’yle belediye şirketi İSFALT A.Ş. verdi. İSFALT A.Ş. aritmetik hata nedeniyle elendi. Ve ihaleyi en düşük 2. teklifi veren firma kazandı. İSFALT yetkililerinin basit bir hatası nedeniyle 1 milyar 580 milyonluk kaynak İBB dışında bir başka firmaya gitti.

3 “2017 Yılı Su ve Maden Suyu Alımı” ihalesinde yaklaşık maliyet 7 milyon 502 bin TL’ydi. 6 milyon 955 bin TL’ye ihale edildi. İBB’ye su ve maden suyu alımıyla ilgili olan bu ihaleye İstanbul’un en büyük su üreticisi olan belediye şirketi HAMİDİYE A.Ş. davet bile edilmedi. 3 firmanın katıldığı ihale sonucunda söz konusu ihaleyi HAMİDİYE A.Ş’nin bayisi olan bir firma kazandı.

4 ‘Sabiha Gökçen Havalimanı-Kurtköy Kavşağı Raylı Sistem Metro Hattı Uygulamaya Esas Kesin Proje Hizmetleri İşi’ ihalesinde yaklaşık maliyet 7 milyon 666 bin TL’ydi. İhale 2 milyon 120 bin TL’yle sonuçlandı. Söz konusu ihalede yaklaşık maliyetin belirlenmesi aşamasında 6 firmadan teklif alınmış. İhale aşamasında bu 6 firmadan 4 tanesi ihaleye de teklif vermiş. İhaleyi de yaklaşık maliyete 6 milyon TL fiyat veren firma 2 milyon 120 bin TL bedelle kazanmış.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) 2016 yılını denetleyen Denetim Komisyonu’nun 3 üyesinden birisi olan CHP’li Tarık Balyalı, raporu ve şerh yazısını gazetemize değerlendirdi. Balyalı şöyle konuştu:

“İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin görünüşte yaptığı açık ihale. Ancak işin özüne bakıldığında açık ihale görünümü altında ‘adrese teslim’ ihaleler yapılıyor. Söz konusu ihalelerin neredeyse hepsinde ihaleyi kazananlar ihaleye tek başlarına katılmışlar ve çok küçük kırımlarla ihaleler sonuçlanmış. Rekabetin olmadığı bu ihalelerde sonuçta kazanan ihale fiyatını tek başına belirliyor. Kamu kurumlarının bu ihalelerde fayda görebilmesi için rekabet oluşması ve daha fazla ihalelere katılmasının şartları sağlanmalı. İBB yönetimi bugün uyguladığı yöntemden bir an önce vazgeçmeli ihaleleri rekabete açmalı...”