Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Yüksel Yalçınkaya davasında Türkiye aleyhine karar vermesinin ardından benzer özellikler taşıyan şifreli mesaj uygulaması ByLock bağlantılı bin dava başvurusunu daha işleme koyarak Türk hükümetine tebliğ etti.

Aralık ayında 1000 kişilik ilk grubu tebliğ eden AİHM, ByLock kullandıkları gerekçesiyle "terör örgütü üyeliği" suçundan yargılanıp çeşitli cezalara mahkum edilmiş bin kişinin daha "hak ihlali" temelinde yaptığı başvuruları bilgi ve görüş için Türk hükümetine iletti.

Yine toplam beş dosya halinde tebliğ edilen dava başvuruları, 2019-2023 yılları arasında AİHM gündemine taşınmış şikayetlerden oluşuyor. Başvurucular, haklarındaki mahkumiyet kararlarının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (AİHS) kanunsuz ceza olamayacağını düzenleyen 7'nci maddesi ve adil yargılanma hakkıyla ilgili 6'ncı maddesini ihlal ettiğini savunuyor.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ByLock kullanmak, Bank Asya’da hesabı olmak ve gizli bir tanığın ifadesiyle mahkum olan öğretmen Yüksel Yalçınkaya'nın açtığı davada 26 Eylül 2023 tarihinde Türkiye’nin insan hakları ihlalinde bulunduğuna hükmetmişti.

17 Mart 2020 yılında yapılan başvuruyu karara bağlayan AİHM, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) “kanunsuz ceza olamayacağını” öngören 7. maddesinin, örgütlenme ve toplanma hakkıyla ilgili 11. maddesi ve adil yargılanma hakkıyla ilgili 6. maddenin 1. fıkrasının ihlal edildiğine hükmetti.

AİHM'in Büyük Dairesi, 7. maddenin ihlali için 11'e karşı 6 oyla, 6. maddenin 1. fıkrası için 11'e karşı 1 oyla ve 11. madde için oy birliğiyle ihlal kararı verdi.

Eylül 2016'da tutuklandıktan sonra yargılanan eski öğretmen Yüksel Yalçınkaya, ByLock uygulaması kullandığı gerekçesiyle "Silahlı terör örgütüne üye olma" suçundan 6 yıl 3 ay hapis cezasına mahkum edilmişti. AİHM, Yalçınkaya kararında, Türk hükümetinin yargılanma haklarına getirilen kısıtlamaları yeterince gerekçelendirmediği ve yargılamanın adil şekilde yürütülmediği sonuçlarına varmıştı.

Mahkeme, "suçun maddi ve manevi unsurları ortaya konulmadan, ByLock şifreli mesajlaşma uygulamasının kullanımına dayalı olarak silahlı bir terör örgütüne üyelikten mahkum edilmeyi" de "işlenmesinden önce unsurları yasayla belirlenmiş olmayan bir fiil suç sayılmaz" şeklinde değerlendirmişti.

AİHM, bu bağlamda "Türk yargısının ByLock deliline yönelik tekdüze ve genel yaklaşım benimsemesinin, bu suça dair ulusal hukukta yer alan gerekliliklerle bağdaşmadığını ve keyfi kovuşturma, mahkumiyet ve cezalara karşı etkili güvenceler öngören AİHS 7’nci maddenin konu ve amacına aykırı olduğunu" vurgulamıştı.

AİHM, yaptığı duyuruda aralık ayındaki ilk grupta olduğu gibi Ankara'ya tebliğ ettiği bin dava başvurusu hakkında yeni sorular yöneltmedi, savunma da istemedi.

Buna karşılık Türk hükümetinin, Yalçınkaya davasında ele alınmış ve karara bağlanmış konular dışında yeni başvurular hakkında görüş belirtebileceği vurgulandı.

AİHM aralık ayındaki açıklamadıns Türk hükümetinin ikna edici yeni tezlerle gelmemesi ya da iç hukukta bu tip davalara ilişkin bir formül üretmemesi halinde, tebliğ edilen davalar ve henüz işleme konulmamış benzer davalarda ihlal kararları çıkacağının altını çizmişti.

AİHM'in 2023 yılı istatistikleri raporuna göre, geçtiğimiz yıl bekleyen davalar arasında en yüksek başvuru sayısına sahip ülke Türkiye oldu.

AİHM verilerine göre mahkemenin 68 bin 450 davalık toplam dava yükünün 23 bin 397'sini yani yüzde 34,2'sini Türkiye menşeli davalar oluşturdu. Bu davaların büyük çoğunluğunu 2016 yılındaki darbe girişimi sonrası yapılan başvurular oluşturuyor.

Sadece ByLock kullanımına ilişkin AİHM gündemindeki mecvut başvuru sayısı ise 8 binin üstünde. Potansiyel başvuru sayısı ise 100 bin olarak tahmin ediliyor.