Avrupa Birliği'nin (AB) vize uygulamadığı üçüncü ülke vatandaşları bundan böyle Schengen alanına seyahat öncesinde kendileri için özel hazırlanmış bir elektronik sisteme kayıt yaptırmak zorunda kalacak. Avrupa Parlamentosu (AP) "Avrupa Seyahat Bilgi ve Yetkilendirme Sistemi" (ETIAS) adı verilen sisteme bugün Strasbourg'da gerçekleşen bir oylamayla onay verdi.
Yeni sistem esasen AB'nin şu anda vize uygulamadığı 60'dan fazla ülkenin vatandaşlarının tamamını ilgilendiriyor. Türkiye'de ise sadece Schengen vizesinden muaf olan hususi damgalı pasaport (yeşil) sahipleri ile hizmet damgalı pasaport (gri) sahipleri AB'deki bu uygulamadan etkilenecek. Bu pasaport sahipleri ETIAS yürürlüğe girdikten sonra AB'ye giriş yapmadan önce elektronik ortamda kayıt yaptıracak. Türkiye'de yeşil pasaport bazı devlet ve memurları ve kamu görevlilerine veriliyor. Gri pasaport ise kendilerine diplomatik veya hususi pasaport verilmesi mümkün olmayan kimselere hükümetçe veya belediyelerce resmi vazife ile dış memleketlere gönderildiklerinde veya Türkiye'nin üyesi olduğu uluslararası kuruluşlarda memur statüsünde çalışanlar ile Türk Hava Kurumu ve Kızılay tarafından görevlendirilenlere veriliyor. ETIAS, AB'ye giriş yapabilmek için Schengen vizesi almak zorunda olan umuma mahsus pasaport (bordo) sahibi Türk vatandaşları ile diplomatik pasaportu olanları kapsamıyor.
Gerekçe "güvenlik"
ETIAS sisteminin amacı AB'yi "terör, kaçak göç, insan ve uyuşturucu kaçakçılığı, çocukların cinsel istismarı ve salgın hastalıklara karşı korumak" olarak gösteriliyor. Sistemin 2021 yılında yürürlüğe girmesi öngörülmekte. Sistem gereği, Schengen vizesi almakla yükümlü olmayan üçüncü ülke vatandaşları bundan böyle elektronik bir başvuru formu dolduracak. Bu formda şahsi ve pasaport bilgileri, seyahatin amacı, yeri, süresi, sağlık bilgileri, varsa sabıka verileri, geçmişte bir savaş ya da çatışma bölgesinde bulunulup bulunulmadığı ve yine başvuran hakkında geçmişte AB'ye girişin reddedilmesi veya AB'den sınır dışı edilme kararı olup olmadığı konusunda sorular yanıtlanacak. Bu kişisel veriler yetkili AB organları tarafından incelenecek. Pasaport ve kimlik belgelerinin çalınmış olup olmadığı araştırılacak. Başvuruda bulunan şahısla ilgili AB güvenlik birimlerinin elindeki olası bilgiler yoklanacak. AB yetkilileri başvuruda bulunanların büyük çoğunluğunun belgeyi derhal elde edeceğini söylüyor.
Belge olmadan AB de yok
Schengen vizesinden muaf olanlar geçerli ETIAS seyahat belgesini edinmeden AB istikametine giden uçak veya gemilere binemeyecek. Belge Schengen kara sınırlarında da gümrük görevlilerine gösterilmek zorunda. Geçerlilik süresi 3 yıl olacak belge için başvuru sırasında 7 euro ödenecek. 18 yaş altındakiler ile 70 yaş üstündekilerden ücret alınmayacak. Belge için başvuran ancak başvurusu reddedilenler ret kararına itiraz edebilecek. ETIAS sistemini geliştirme maliyetinin 212 milyon euro, yıllık ortalama işletme maliyetinin ise 85 milyon euro olacağı açıklandı.
AP tarafından verilen onayın ardından yeni sistemle ilgili yasal düzenleme, AB İçişleri Bakanları Konseyi'nde son haliyle kabul edilip, AB Resmi Gazetesi'nde yayımlanacak.
1,4 milyar kişiyi ilgilendiriyor
ETIAS sistemi 2021'den itibaren AB vizesinden muaf 60 ülkede yaşayan toplam 1 milyar 400 milyon kişiyi doğrudan etkileyecek. Bu ülkelerden Schengen alanına yapılan seyahatlerde 2020 yılına kadar yüzde 30 artış bekleniyor. Schengen alanına bu ülkelerden 2014 yılında yaklaşık 30 milyon kişi gelmişti. Bu sayının 2020'de 39 milyonu aşması öngörülüyor.
Benzer bir uygulama ABD, Avustralya ve Kanada da mevcut. ABD iş veya turizm amaçlı olarak ülkeye gelen ABD vizesinden muaf yabancılara ESTA adlı elektronik bir sisteme kaydı şart koşuyor. AP verilerine göre ESTA yürürlüğe girdiği günden bu yana 90 milyon başvuruya onay verildi. Buna karşılık 5 bin 900 kişinin başvurusu "ulusal güvenlik" nedeniyle geri çevrildi. Avustralya 1996 yılından bu yana ETA adı verilen bir sistem uyguluyor. Kanada ise 2016 yılında benzer bir uygulama başlatmış durumda.
