Avrupa Birliği (AB), G7 ülkeleri ve Avustralya, Rus petrolüne tavan fiyat uygulanması konusunda anlaştı. Anlaşmaya göre deniz yoluyla taşınan Rus petrolünün satacağı petrolün varil başına fiyatı 60 doları geçemeyecek. Düzenleme, AB’nin Rusya’ya uyguladığı petrol ambargosunun devreye girdiği 5 Aralık Pazartesi günü başlayacak. 

Kanada, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri’nden (ABD) oluşan G7 ülkelerinden yapılan açıklamada alınan kararın, Moskova’nın “Ukrayna’da yürüttüğü saldırı savaşından kazanç sağlamasını önlemek, küresel enerji piyasalarındaki istikrarı desteklemek ve Rusya’nın savaşının olumsuz ekonomik sonuçlarının azaltmak” hedefi çerçevesinde olduğu belirtildi.

Batı ülkeleri böylece Rusya’nın petrol ticaretinden elde ettiği kârı ve Ukrayna’daki savaşın finansmanını zarara uğratmayı hedefliyor. Ancak atılan bu adımın petrol fiyatlarının artmasına neden olmasından da endişe ediliyor.

Rusya’nın ABD Büyükelçiliği konuyla ilgili açıklamasında tavan fiyat uygulamasının serbest piyasa kurallarının “yeniden şekillendirilmesi” olduğunu belirterek, “Bu tür adımlar kaçınılmaz olarak belirsizliğin artmasına neden olacak ve ham maddelerin maliyetini artıracak” dedi.

AB’nin verilerine göre dünya genelindeki tankerlerin yarısından fazlası Avrupalı armatör firmalar tarafından işletiliyor. Yeni düzenlemeyle birlikte bu tankerler, belirlenen tavan fiyattan daha pahalı olması halinde Rus petrolünü AB dışındaki ülkelere taşıyamayacak. Ancak fiyatı tavan fiyatı geçmeyen Rus petrolü Avrupalı tankerlerce Hindistan, Çin ya da diğer ülkelere taşınabilecek. Aynı düzenleme sigorta, teknik yardım, finansman, aracılık hizmetleri gibi diğer branşlar için de geçerli olacak.

Tavan fiyat uygulamasının enerji piyasalarında bir rahatlamaya yol açması ve alıcı ülkelerinin yükünü azaltması hedefleniyor. Ayrıca Rusya’nın petrol fiyatındaki artıştan kâr sağlamaması ve kasasını doldurmaması amaçlanıyor. Estonya Başbakanı Kaja Kallas’ın açıklamasına göre varil başına bir dolarlık fiyat düşüşü Rusya’nın petrolden elde ettiği geliri yılda yaklaşık 2 milyar dolar azaltıyor.

Tavan fiyat uygulama projesine Avrupa’nın uyguladığı petrol ambargosunun petrol fiyatlarını fırlatacağı endişesini taşıyan ABD öncülük ediyor. Ayrıca AB’nin petrol ambargosu, Avrupa ülkelerinin tankerlerine Rus petrolünü üçüncü ülkelere taşıma konusunda taşıma yasağı içermiyor. Sadece ambargonun uygulanması halinde Avrupalı tankerler pahalı Rus petrolünü taşımaya devam edebiliyor.

Bu, oldukça zahmetli bir sürecin sonucunda gerçekleşti. Müzakerelerde Polonya ve Estonya gibi Birlik ülkeleri, Rusya’nın gelirini olabildiğince sınırlandırmak adına tavan fiyatı da olabildiğince düşük tutmayı savundu. Diğer ülkeler ise fiyatın düşük tutulması halinde Rusya’nın petrol üretiminin de düşeceği endişesini dile getirdi. Belirlenen varil başına 60 dolarlık tavan fiyat, piyasanın belirlediği fiyatın altında. Piyasadaki değişikliklere zamanında tepki verebilmek için belirlenen tavan fiyatın her iki ayda bir gözden geçirilecek. Tavan fiyatın, Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) açıkladığı ortalama fiyatın en az yüzde 5 oranında altında olması garanti altına alınacak.

Bunu tam bir güvenle söylemek mümkün değil. Bu biraz da Rusya’nın ve büyük ülkelerin uygulamaya nasıl tepki vereceğine bağlı. Zira tavan fiyat ham petrol fiyatlarını baskı altına alıyor. Rusya şimdiye kadar yaptığı açıklamalarda tavan fiyat uygulamasına dahil olan ülkelere petrol satmayacağını belirtti. Moskova’nın bunu kesin bir biçimde uygulaması halinde piyasadaki petrol arzı düşebilir ve petrol fiyatları artabilir. O nedenle Rus petrolünü satın alan Çin, Hindistan ve Mısır’ın uygulamaya nasıl tepki verecekleri son derece önem taşıyor.

İtalyan bankası Unicredit ekonomistlerinden Edoardo Campanella Moskova’nın uygulamaya “Ya petrol ihracatını tümüyle piyasadan çekerek ya da ham petrolüne bir taban fiyat koyarak” yanıt verebileceğini söylüyor. Campanella ayrıca Moskova’nın deniz taşımacılığını gizli bir biçimde yaparak tavan fiyat uygulamasını işlevsiz bırakabileceğine dikkat çekiyor ve ekliyor: “Rusya Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’ndeki (OPEC+) nüfuzunu kullanarak, daha fazla üretim kesintisi için baskıda bulunarak misilleme yapabilir ve küresel enerji krizini derinleştirebilir.”