Hürriyet'ten Şebnem Turhan'ın haberine göre, eylül ayı enflasyon verileri ağustostan eylüle her ürüne yüksek zamların geldiğini ortaya koyuyor. Biz de geçen yıl eylüle göre fiyatlar nasıl değişmiş diye araştırdık. Ortaya çıkan sonuç dikkat çekici. Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerinden yaptığımız hesaba göre en fazla zam uçak biletine gelmiş.

Uçak bileti geçen yıl eylüle göre yüzde 192 zam görmüş. Yani neredeyse fiyatlar üçe katlanmış. Bunun sebebi de Euro ve enerji maliyetlerindeki artış. Yani geçen yıl eylülde ortalama bilet fiyatı 392.2 lira iken bu yıl eylülde 1145.5 liraya fırlamış. İkincilik ise sezon sonu olmasına rağmen karpuzda. Karpuzdaki artış yüzde 120.3. Üçüncü sırada ise yüzde 117'lik zamla kombiler yer alıyor. Dördüncü sırada domates var. Geçen yıl fiyatının yüksek olmasından dolayı tartışılan domatesin bu yılki fiyatı ise yüzde 109 artmış.

TÜİK'in enflasyon sepetinde 407 ürünün fiyatlarını takip ediyor. Ve bu ürünleri 12 harcama grubuna ayırıyor. Harcama gruplarının da hepsinin enflasyon üzerindeki etkisi farklı. En yüksek etkiyi gıda yapıyor. 1 yıllık fiyat değişimlerine harcama gruplarına göre baktığımızda gıdanın birincisi genelde ikinci sırada yer alan karpuz. Geçen yıl eylülde kilosu 0.9 liraymış, bu yıl 2.05 lira. İkincilik domateste geçen yıl 2 lira bu yıl 4.18 lira. Eğer TÜİK hesaplama değişikliği yapmadıysa gıda grubunda fiyatı geçen yıla göre gerileyen ürünler ise nohut, mercimek, limon, hazır kahve, sarımsak, kuru fasulye.

Zamda, salatalık yüzde 81.7 ile, salça yüzde 70.2 ile öne çıkıyor. Kuru soğan ve patates yaz başında çok tartışılmıştı. Fiyat farkı soğanda yüzde 70, patateste yüzde 60.7 olmuş. Biber yüzde 52 yumurta yüzde 54, margarin yüzde 41 zamlı. Peynirler yüzde 32-29 daha yüksek fiyatlı. Sütteki artış yüzde 31.4. Su yüzde 22 daha yüksek, tavuk eti yüzde 24. Dana etinde fiyat farkı ise sadece yüzde 4.8. Ekmekte yüzde 18.2 zam var. Gıda grubunda bu ürünlerdeki artış yüzde 24.52'lik yıllık enflasyonu 6.25 puan etkiledi.

Resmen uçmuş 1 yılda fiyatı en fazla artan ürün yüzde 192 ile uçak bileti oldu

İkinci grup içki ve sigara. Sigarada olmasa da içki vergilerinde iki kere değişiklik yapıldı. Böylece rakı yüzde 29.8, viski yüzde 23.7, şarap yüzde 20.2, bira yüzde 19.4 daha yüksek fiyatta. Üçüncü harcama grubu giyim ve ayakkabı. Bu grupta en yüksek zam gören ürün yüzde 53.2 ile örgü yünü. İkincilik yüzde 42.7 ile kumaşta.

Sonra yüzde 38.6'lık zam oranıyla kadın iç çamaşırı geliyor. Eşofman, takım elbise, etek, kazak yüzde 33 ile 23 arası zam görmüş. İçki ve sigara ile giyim ve ayakkabı grubunun genel enflasyona katkısı 1.25 puan. Yani diğer gruplara göre oldukça düşük.

Konut grubunda geçen yıla göre en fazla zam yüzde 57.7 ile PVC pencereye gelse de en fazla etkili olan elektrik ve doğalgaz zamları. Elektrik geçen yıla göre yüzde 33, doğalgaz yüzde 21 zamlı. Su faturaları ise yüzde 11.34 arttı. Kiralardaki ortalama değişim ise henüz genel yıllık enflasyonun altında yüzde 10.9 olarak belirlendi. Kömürde ise yüzde 50 zam var. Bu grup yıllık enflasyonu 3.28 puan arttırdı.

Fırınlı ocak yüzde 78, çamaşır makinesi yüzde 68, tost makinesi ve porselen tabaklar yüzde 59 daha pahalı. Yatak odası takımı ise yüzde 52, bulaşık makinesi yüzde 50, elektrik süpürgesi yüzde 44, buzdolabı yüzde 41 zam görmüş. Evlilik zor ev eşyası kıymetli. Kombi hele aman arızalanmasın, geçen yıldan tam yüzde 117 daha pahalı yani iki katından fazla arttı. Tek kişilik yatakta yüzde 43, yemek odası takımında yüzde 49 zam var. Çatal, kaşık, bıçak yüzde 31 zamlı. Bu grup 2.84 puanlık katkıyla ön sıralarda. Sağlık grubundaki ürünlerdeki yükseliş genel enflasyonu çok etkilemiyor ama tüketiciyi zorlayacak seviyede. Normal doğum yüzde 25.5, kontak lens yüzde 25.3, diş çekimi yüzde 23 zamlanmış.

Kur atağı sonrası cep telefonları yüzde 46.7 zamlı, haberleşmede iyi haber ise telefon görüşme ücretlerinin yüzde 13 daha ucuz olması. Cep telefonu görüşme ücretlerindeki indirim ise yüzde 4. İnternette ise yüzde 20.6 zam var. Zirveye oynayan kağıt ise eğlence ve kültür grubunda, yüzde 96.7 zam görmüş. Bilgisayar kurdan yüzde 86.7 zamlanmış, yurtdışı turlar yüzde 59 daha pahalı olmuş. Yurtdışı turlar kadar yurtiçi turlarda da yüzde 46.2 zam var. Televizyon yüzde 35, hac yüzde 33.4, kalem yüzde 29 fiyat artışına uğramış.

Eğitim de etkisi düşük olan gruplardan ve en yüksek zammı yüzde 20.8 ile üniversite katkı payı görmüş. Lokanta ve oteller grubunda gıdanın etkisi büyük. Süt, yumurta un zamlanır da pastane ürünleri zamlanmaz mı yüzde 22 artış var. Hamurlu tatlılarda ise yüzde 20. Çiğ köfte yüzde 19.8 zamlı. En yüksek artış yüzde 59.6 ile otel ücretinde. Son grup çeşitli mal ve hizmetler. En dikkat çeken ürün yüzde 65 zamla altın.

Ve şampiyonun grubu ulaştırma. En çok artan yüzde 192 ile uçak bileti. Dizel otomobil yüzde 61.1, benzinli otomobil yüzde 57.1 zamlanmış. Benzin yüzde 31, mazot yüzde 35.9 daha pahalı. LPG'deki zam yüzde 25.9. Köprü geçişi yüzde 25, otoban yüzde 19.8, otobüs bileti yüzde 19 artmış. Kurun ve küresel enerji fiyatlarının en etkili olduğu grup bu. Bu yüzden ulaştırma grubu enflasyonu tıpkı gıda gibi 6.25 puan arttırdı. Ama gıdanın ağırlığı yüzde 23 iken ulaştırmanın yüzde 17.47. Yani bu grupta fiyatlar sert yükseldiği için gıda kadar etkili olabilmiş.